Το προφίλ του ψηφοφόρου της Χρυσής Αυγής σκιαγραφεί ο Νίκος Μαραντζίδης καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας αναζητώντας την καταγωγή τους για να δει την πορεία τους. “Για να ξεμπερδέψεις με την ακροδεξιά πρέπει να ξεμπερδέψεις με την ατζέντα της”, σημειώνει και, σχολιάζοντας τις δημοσκοπήσεις εξηγεί ότι το πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ότι είναι πίσω από τη ΝΔ, “αυτό είναι λογικό”, αλλά ότι διαμορφώνεται ηγεμονία του αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύματος.  

Ads

Πόσος κόσμος συνδέθηκε μέσω της ψήφου του με την Χρυσή Αυγή;

Η Χρυσή Αυγή κέρδισε το μεγαλύτερο ποσοστό της (9.39%) στις ευρωεκλογές του 2014, ενώ δηλαδή είχε ήδη δολοφονηθεί ο Παύλος Φύσσας και η εγκληματική φυσιογνωμία της είχε γίνει γνωστή και στον τελευταίο αδαή πολίτη. 536 χιλιάδες άνθρωποι την ψήφισαν σε εκείνες τις εκλογές. Λίγο πολύ μπορεί να θεωρήσει κανείς πως αυτός είναι και ο αριθμός όσων συνδέθηκαν μαζί της και σε εθνικές εκλογές από το 2012 έως το 2019. Σε εθνικές εκλογές το μάξιμουμ των ψήφων που έλαβε η ΧΑ ήταν 440 χιλιάδες (Μάιος 2012).

Από που προέρχονται και ποιο είναι το προφίλ τους;

Ads

Βασική πηγή άντλησης ψήφων για τη Χ.Α. υπήρξε καταρχήν  η  βασιλοφροσύνη και η παραδοσιακή άκρα δεξιά (Εθνική Παράταξη, ΕΠΕΝ) . Προπύργια της Βασιλοφροσύνης  όπως η Λακωνία, η Αργολίδα και η Μεσσηνία (Στο δημοψήφισμα του 1974 Ναι στην Βασιλεία: Λακωνία 59.5%, Μεσσηνία 49.3%, Αργολίδα 46.7% με πανελλαδικό Μ.Ο 30.8%)  υπήρξαν και εκλογικά προπύργια της ΧΑ.

Δεύτερον, οι νέες εκλογικές πελατείες που διαμόρφωσε σταδιακά το ΛΑΟΣ από το 2000 έως το 2009  αξιοποιώντας τη δυναμική του Μακεδονικού και την απήχηση του Χριστόδουλου. Η υπόθεση του Μακεδονικού και στη συνέχεια αυτή των ταυτοτήτων που τις τότε μεγάλες συγκεντρώσεις της εκκλησίας χειραφέτησαν ένα τμήμα ψηφοφόρων από τη Νέα Δημοκρατία. Η μεγάλη απήχηση της ΧΑ στην Κεντρική Μακεδονία (Ημαθία, Β’ Θεσσαλονίκης, Πέλλα, Κιλκίς) διαδέχεται τη μεγάλη απήχηση του ΛΑΟΣ στις ίδιες περιοχές ακριβώς, και αποτυπώνει αυτό το μίγμα παλιάς και νέας άκρας δεξιάς που διαμορφώθηκε μετά τις εκλογές του 2012. Υπό αυτήν την έννοια το Μακεδονικό και ο Καρατζαφέρης διεύρυναν την απήχηση της άκρας δεξιάς σε νέες κατηγορίες ψηφοφόρων που ενδεχομένως δεν είχαν κανένα δεσμό με την βασιλοφροσύνη ή τους χουντικούς. 

Τρίτη πηγή άντλησης οι λαϊκές περιοχές  και οι νέοι. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως εδώ βρίσκουμε κόσμο κυρίως στα αστικά κέντρα και βασικά στην Αθήνα και τον Πειραιά. Η κρίση του 2009,  η φτώχεια, η ανεργία και το μεταναστευτικό φέρνουν στις κάλπες της άκρας δεξιάς κόσμο με προφίλ που θυμίζει αρκετά την ακροδεξιά ψήφο στην Ευρώπη. Αυτή είναι η περίπτωση της ψήφου στη Χρυσή Αυγή σε περιφέρειες όπως η Β’ Πειραιά (12.25% το 2014) ή το υποβαθμισμένο κέντρο της Αθήνας (10.38% στο σύνολο της Α’ Αθήνας αλλά πολύ μεγαλύτερο στις λαϊκές γειτονιές όπως Κυψέλη, κλπ).

Που θα πάνε οι ψηφοφόροι της ΧΑ;

Στις εκλογές του 2019 οι ψηφοφόροι της ΧΑ ακολούθησαν διάφορες πορείες. Ένα μέρος τους, το 40% περίπου έμεινε στη Χρυσή Αυγή (2.93 στις εκλογές του Ιουλίου), ενώ ένα μήνα νωρίτερα στις ευρωεκλογές 275 χιλιάδες άνθρωποι (4.87%) είχαν και πάλι ψηφίσει ΧΑ. Ένα άλλο κομμάτι τους πήγε στον Βελόπουλο ενώ τέλος κάποιοι στη ΝΔ και αρκετοί στην αποχή. Η πεποίθηση κάποιων στη ΝΔ ότι μπορούν να καρπωθούν το μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων της ΧΑ δεν προκύπτει μέχρι τώρα από τους αριθμούς. Σταθερά ένας πυρήνας ακροδεξιάς ψήφου φαίνεται πως διατηρείται σε όλη τη μεταπολίτευση. Μέχρι στιγμής η “σκληρή” ακροδεξιά ψήφος δεν ξεπερνά το 6-7% διαχρονικά. Δεν βλέπω γιατί να μην συνεχίσει το ίδιο το επόμενο διάστημα.

Τι σημαίνει για το πολιτικό τοπίο η ιστορική απόφαση της Δικαιοσύνης 

Είναι προφανές πως η απόφαση του δικαστηρίου συνιστά, όπως κατά κόρον ειπώθηκε, μια σπουδαία νίκη της Δημοκρατίας. Μετά από μια τέτοια νίκη έχουμε ανάγκη να ενισχύσουμε την άμυνα την δημοκρατίας. Η ενίσχυση αυτή σημαίνει να ξανασκεφτούμε τους θεσμικούς όρους με τους οποίους τέτοιου είδους κόμματα μπορούν να διεκδικούν την ψήφο των πολιτών (δεν θα έβλεπα δηλαδή διόλου αρνητικά στο μέλλον σε ένα τέτοιο κόμμα να απαγορεύεται η κάθοδος στις εκλογές). Επίσης, τέτοιες αποφάσεις οφείλει το πολιτικό σύστημα να τις αντιμετωπίζει εκτός των άλλων ως ευκαιρία ενότητας και όχι αλληλοκατηγοριών του τύπου “εσείς τους βάζατε πλάτες”.

Ξεμπερδέψαμε με την Ακροδεξιά;

Για να ξεμπερδέψεις με την ακροδεξιά πρέπει να ξεμπερδέψεις με την ατζέντα της, όχι απλώς με μια εξτρεμιστική, αλήτικη και άμεσα ορατή εγκληματική εκδοχή της. Το πρόβλημα εδώ είναι συνθετότερο. Σε όλη την Ευρώπη κομμάτια αυτής της ατζέντας υιοθετούνται από μεγάλα εκλογικά ακροατήρια και δηλητηριάζουν το πολιτικό σύστημα. Αυτή η δηλητηρίαση έχει πάρει χαρακτήρα μιθριδατισμού, καθώς εθιζόμαστε ολοένα και περισσότερο να συζητάμε τα πολιτικά ζητήματα μέσα στα πλαίσια ενός υποδείγματος με έντονο άρωμα ακροδεξιάς. 

Ολοένα και περισσότερο οι ευρωπαϊκές κοινωνίες εθίζονται να ακούνε κηρύγματα αντι-μεταναστευτικού/αντι-προσφυγικού και αντι-ισλαμικού μίσους (βλέπε Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία κλπ), οικονομικού απομονωτισμού (Βρετανία, Ουγγαρία), χριστιανικού υπερσυντηρητισμού (Ουγγαρία, Πολωνία), κλπ. Όποιος υποτιμά το πρόβλημα κάνει λάθος. Οι ευρωπαϊκές ελίτ υποτίμησαν τον κίνδυνο στην Βρετανία και τώρα η Βρετανία είναι εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο κίνδυνος και για αυτήν και για την Ένωση μακροπρόθεσμα μεγάλωσε. Τι θα γίνει αν οι Γάλλοι στις επόμενες προεδρικές εκλογές θελήσουν να μιμηθούν τους Βρετανούς; αν η Λεπέν βρεθεί στην εξουσία; Αυτό αν και φαίνεται μακρινό και για να πω την αλήθεια ακόμη και εγώ που το λέω τώρα δεν το πολυπιστεύω, πρέπει να επισημάνω πως η ιστορία είναι γεμάτη από εκπλήξεις και όχι πάντα θετικές και όταν συμβεί το κακό δεν διορθώνεται εύκολα μετά.

Σε ότι μας αφορά στην Ελλάδα η ατζέντα της ακροδεξιάς αποτελεί βασικό μέρος του δημόσιου διαλόγου δυστυχώς. Ο εθνικισμός στην αντιμετώπιση των ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής (Μακεδονικό, ελληνοτουρκικά) συνδυάζεται με αντιμεταναστευτικές ρητορικές, αντιφιλελεύθερη ψυχολογία σε θέματα ατομικών δικαιωμάτων και συντηρητική θεώρηση των πραγμάτων (απόκτηση ιθαγένειας των μεταναστών). Η κατάσταση με την Τουρκία μπορεί πραγματικά να αποτελέσει μια νέα μήτρα γέννησης εθνικισμού και εθνολαϊκισμού. 

Για να αντιμετωπιστεί λοιπόν αυτή η ακροδεξιά ατζέντα χρειαζόμαστε ευρύτερες πολιτικές συμμαχίες. Όποιοι επιχειρούν να αντιμετωπίσουν την άκρα δεξιά με συνθήματα και επιχειρήματα του τύπου “εμείς, εμείς οι μόνοι συνεπείς” προκειμένου να αντλήσουν λίγα παραπάνω ψίχουλα αντι-φασιστικής και αντι-ακροδεξιάς ψήφου ή απλώς για να επιβεβαιώσουν την ιδιαιτερότητα τους, θα φάνε τα μούτρα τους.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ένα ουγγρικό μοντέλο;

Προς το παρόν οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια εκλογική, πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία της ΝΔ και κυρίως του αντι-σύριζα μετώπου. Για τον ΣΥΡΙΖΑ το πρόβλημα δεν είναι ότι υπολείπεται στις δημοσκοπήσεις έναντι της ΝΔ. Αυτό είναι λογικό. Το πρόβλημα είναι πως είναι ένα απομονωμένο κόμμα χωρίς δυνητικές συμμαχίες ούτε στα δεξιά του ούτε στα αριστερά του. Επιπλέον είναι ένα μικρό οργανωτικά κόμμα χωρίς ιδιαίτερους κοινωνικούς δεσμούς (συνδικάτα, τοπική αυτοδιοίκηση) πέρα αυτών που έχει με τους ψηφοφόρους του.

Κατά τη γνώμη μου, αν δεν συμβούν δραματικά πράγματα οι πιθανότητες να ξανακερδίσει τις εκλογές η ΝΔ είναι πολύ μεγάλες και υπό αυτήν την έννοια δεν θα απέκλεια να δούμε μια δεύτερη θητεία, όποτε γίνουν εκλογές. Το πρόβλημα όμως δεν βρίσκεται εδώ. Μέχρι τώρα στη Μεταπολίτευση και συνολικά στην ιστορία της ελληνικής πολιτικής ζωής έχει συμβεί αρκετές φορές ένα κόμμα να κερδίσει δύο εκλογές. Δεν είναι ζήτημα μεγάλο. Εξάλλου το μέγιστο του χρόνου που κυβέρνησε ένα κόμμα συνεχώς είναι 10 χρόνια και κάτι έχοντας τρεις εκλογικές νίκες (ΠΑΣΟΚ 1993-2004). Νωρίτερα είχε συμβεί κάτι παρόμοιο στη δεκαετία 1952-1963 με τον “Συναγερμό” του Παπάγου και στη συνέχεια την ΕΡΕ του Καραμανλή.

Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού: αν αυτή η αντι-ΣΥΡΙΖΑ ηγεμονία διαμορφώνει ένα ουγγρικό μοντέλο κυρίαρχου κόμματος (με τη συμμετοχή των ΜΜΕ και κάποιων άλλων παραγόντων) τώρα το πράγμα σοβαρεύει. Σε μια τέτοια περίπτωση έχουμε πολύ σοβαρότερα προβλήματα από το αν απλώς ο ΣΥΡΙΖΑ είναι στην αντιπολίτευση. Έχουμε πάρει έναν τέτοιο δρόμο; Δεν το ξέρω!