«Μέχρι να πεθάνω, ο εφιάλτης μου θα είναι αυτή η θάλασσα, το Αιγαίο» λέει η 22χρονη Rezwana επιζήσασα του ναυαγίου προσφύγων του 2015 στη Λέσβο, μέσα από τη μαρτυρία που φέρνει στο φως η οργάνωση RSA (Refugee Support Aegean).

Το βίντεο, ένα μίνι ντοκιμαντέρ που επιμελήθηκε η οργάνωση, μας πάει πίσω στα γεγονότα εκείνων των ημερών. Η 22χρονη Rezwana από το Αφγανιστάν ήταν η μόνη που επιβίωσε από την οικογένεια της. Σήμερα ζει στην Ελλάδα στη χώρα που τους έχασε και επισκέπτεται τους τάφους τους. Είναι ό,τι της έχει απομείνει από εκείνους όπως λέει.

Το ναυάγιο

Στις 28 Οκτωβρίου 2015, έλαβε χώρα ένα από τα μεγαλύτερα ναυάγια που έχουν συμβεί ποτέ στην Ελλάδα. Στα βόρεια της Λέσβου, βυθίστηκε μια βάρκα με εκατοντάδες πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων πολλές γυναίκες και παιδιά, ακόμα και βρέφη. Σύμφωνα με τον τελικό απολογισμό, τουλάχιστον 80 άτομα έχασαν τη ζωή τους, ανάμεσα στα οποία πολλές γυναίκες και τουλάχιστον 20 παιδιά ενώ 274 άτομα διασώθηκαν. Ο αριθμός των αγνοουμένων, στην πραγματικότητα νεκρών που δεν εντοπίστηκαν ποτέ, παραμένει άγνωστος, όπως συμβαίνει συχνά στα προσφυγικά ναυάγια – πόσο μάλλον σε τόσο πολυπληθή.

Οι κάτοικοι της Λέσβου, η κοινωνία των πολιτών και οι Αρχές κινητοποιήθηκαν αμέσως μετά το ναυάγιο για τη διάσωση και περίθαλψη των επιζώντων. Το νησί βυθίστηκε στο πένθος και οι νεκροί ξεβράζονταν στις ακτές για αρκετές εβδομάδες αργότερα. Στο μοιραίο σκάφος βρισκόταν και η 13χρονη τότε Rezwana. Είχε διαφύγει μαζί με την οικογένειά της από το Αφγανιστάν, και βρισκόταν στη βάρκα μαζί με τους γονείς και τα τρία αδέλφια της. Η Rezwana ήταν η μόνη από την οικογένειά της που επέζησε.

Η μαρτυρία

Σήμερα, η Rezwana είναι 22 χρονών, ζει στην Ελλάδα, έχει ολοκληρώσει τις σπουδές της ως μακιγιέρ και τα τελευταια χρονια εργάζεται ως πολιτισμική διαμεσολαβήτρια με την RSA. Με αφορμή την επέτειο 9 χρόνων από το ναυάγιο, δημοσιεύουμε ένα βίντεο σε συνεργασία με το Ίδρυμα PRO ASYL, όπου η Rezwana μας μίλησε για την ιστορία της, μια ιστορία ενδεικτική της βιαιότητας των ευρωπαϊκών πολιτικών για το άσυλο και τη μετανάστευση.

Ένα σημαντικό σημείο καμπής για τη Rezwana ήταν η ταυτοποίηση τριών μελών της οικογένειας της και ο εντοπισμός των τάφων τους στο νεκροταφείο προσφύγων στο Καρά Τεπέ Μυτιλήνης, με τη συνδρομή της RSA. Το ζήτημα της λήψης και ταυτοποίησης DNA, της ενημέρωσης των συγγενών και του εντοπισμού του σημειου ταφής των νεκρών είναι συστηματικό και δομικό πρόβλημα μετά από προσφυγικά ναυάγια στην Ελλάδα, ενώ τη στήριξη των συγγενών αναλαμβάνουν οργανώσεις και αλληλέγγυοι πολίτες, ελλείψει κάθε παρέμβασης από τις ελληνικές αρχές. Το ίδιο ζήτημα έχει ανακύψει και στο πρόσφατο ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου της 14ης Ιουνίου 2023, όπου ακόμα, κοντά ενάμιση χρόνο μετά, 17 νεκροί παραμένουν άταφοι, εκ των οποίων οι 8 παραμένουν αταυτοποίητοι.

Η μαρτυρία της Rezwana στο βίντεο είναι εξαιρετικά σημαντική και προσωπική, ενώ οι Νατάσα Στραχίνη, δικηγόρος και συντονίστρια στην RSA, και Έφη Λατσούδη, κοινωνική λειτουργός εργαζόμενη στην RSA και ακτιβίστρια, πλαισιώνουν την ιστορία της. Η τραγική εμπειρία της όμως, δυστυχώς, δεν είναι μοναδική. Τα προβλήματα που ανέκυψαν στη ζωή της Rezwana είναι αυτά που αντιμετωπίζουν εκατοντάδες θύματα ναυαγίων, έρμαια μιας όλο και πιο σκληρής και απάνθρωπης ελληνικής και ευρωπαϊκής πολιτικής. Και στο μεταξύ, εξακολουθούμε να μετράμε ναυάγια, και νεκρούς, σχεδόν καθημερινά.

Ασφαλείς και νόμιμες διαδρομές

Στην Ελλάδα, μόνο τον τελευταίο μήνα, έχουν ανασυρθεί νεκρά τουλάχιστον 12 άτομα σε πέντε διαφορετικά περιστατικά ναυαγίων – χωρίς να υπολογίζουμε τους αγνοούμενους/ες: τέσσερις γυναίκες στη Σάμο, μεταξύ των οποίων μία ανήλικη (23/9), μία νεαρή γυναίκα στην Κω (27/9), τέσσερα άτομα – δύο γυναίκες και δύο παιδιά – στην Κω (15/10), ένας άντρας στη Γαύδο (16/10) και δύο άτομα – ένας άντρας και μια γυναίκα – στη Σάμο (21/10).

Η οργάνωση υπογραμμίζει πως δεν μπορούμε να κανονικοποιήσουμε τον θάνατο σε ναυάγια που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί. Η εξασφάλιση ασφαλών και νόμιμων διαδρομών για τους ανθρώπους που αναζητούν άσυλο πρέπει να γίνει προτεραιότητα στην ευρωπαϊκή πολιτική. Η Rezwana με τον καθημερινό της αγώνα, οι επιζώντες και οι επιζήσασες ναυαγίων, αλλά και οι νεκροί και αγνοούμενοι και οι οικογένειές τους ζητούν αποκατάσταση και δικαιοσύνη. Όλοι και όλες μας πρέπει να τους στηρίξουμε σε αυτόν τον αγώνα, και να απαιτήσουμε να σταματήσουν τα εγκλήματα στα σύνορα.

Το βίντεο