Στις 27 Οκτωβρίου 2022 τέθηκε σε ισχύ ο νόμος 4985/2022, ο οποίος υπερψηφίστηκε μόνο από τη Νέα Δημοκρατία, αποτελεί την τροποποιημένη μορφή του προϋπάρχοντος Σωφρονιστικού Κώδικα και έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις τόσο στον νομικό κόσμο όσο και στην κοινωνία συνολικά. 

Από την επόμενη κιόλας ημέρα στις  28 του ίδιου μήνα οι κρατούμενοι των φυλακών Κορυδαλλού στις πτέρυγες Α,Β,Γ και μέχρι πρόσφατα Δ και Ε αλλά και σταδιακά κρατούμενοι από άλλες φυλακές όπως αυτές της Λάρισας, της Κέρκυρας, του Αγίου Στεφάνου Πάτρας, των Τρικάλων και του Δομοκού προχώρησαν σε κινητοποιήσεις.

Οι κρατούμενοι αρνούνται την καταμέτρηση, το μεσημεριανό κλείδωμα κελιών και προαυλίων ενώ σε κάποιες περιπτώσεις και τα μεροκάματα, αιτούμενοι την επιστροφή των φυλακών στην αρμοδιότητα του υπουργείου Δικαιοσύνης, την κατάργηση των φυλακών τύπου Γ, την χορήγηση αδειών χωρίς καμία εξαίρεση με βάση τις κατηγορίες, στο 1/5 της ποινής για όλους και στα 8 χρόνια για πολυισοβίτες, το δικαίωμα για αίτημα μεταγωγής σε αγροτικό κατάστημα κράτησης για όλους, την άμεση χορήγηση αδειών σε ανθρώπους με 67% και άνω αναπηρία, τη διατήρηση της πραγματικής ευκαιρίας στην εκπαίδευση με τη χορήγηση εκπαιδευτικών αδειών όπως συνέβαινε πριν τις αλλαγές του νέου νόμου (πλέον πρέπει να έχει εκτιθεί ένα μέρος της ποινής του κρατούμενου και να μην έχει καθόλου πειθαρχικά παραπτώματα)

«Ο Νέος σωφρονιστικός κώδικας αποτελεί έκτρωμα ακόμα και για αυτή την ακροδεξιά κυβέρνηση και φέρνει τις συνθήκες στις ελληνικές φυλακές στην δεκαετία του 50. Τερματίζει τον θεσμό της εκπαίδευσης, των θεσμό των αδειών, ουσιαστικά κλείνει τις αγροτικές φυλακες και δίνει την εξουσία σε έναν εισαγγελέα να συνεχίζει εσαεί την κράτηση οποιουδήποτε κρατούμενου θέληση!», λέει μιλώντας στο tvxs ο Βασίλης Φάτσης, πρώην κρατούμενος, μέλος του Δικτύου Αλληλεγγύης Κρατουμένων και προσθέτει πως «οι κρατούμενοι είναι όμηροι στα χέρια του κράτους χωρίς κανένα δικαίωμα, στηρίζουμε την κινητοποίηση που υφίσταται άνω των τριών μηνών και έχει να κάνει με την αντίδραση  ενάντια στο φασιστικό -από όποια σκοπιά κι αν εξεταστεί- νομοθέτημα του νέου  σωφρονιστικού κώδικα»

«Το Δίκτυο Αλληλεγγύης Κρατουμένων στέκεται αλληλέγγυο στον δίκαιο αγώνα των κρατουμένων ενάντια στον νέο σωφρονιστικό κώδικα που έφερε η ΝΔ με σκοπό την περιστολή κατακτήσεων που κερδήθηκαν από τους κρατούμενους με αίμα όλες αυτές τις δεκαετίες», σημειώνει ο Β. Φάτσης και συμπληρώνει: «Θυμίζουμε στη συγκεκριμένη κυβέρνηση ότι οι κρατούμενοι έχουν αποδείξει εδώ και δεκαετίες ότι ξέρουν να διεκδικούν το δίκιο τους με κάθε τρόπο και δεν φοβούνται το μαστίγιο καμίας κυβέρνησης».

Η αναίτια μεταγωγή και η λευκή απεργία

Σχεδόν δύο μήνες μετά την έναρξη των κινητοποιήσεων και μία μόλις ημέρα πριν την επίσκεψη της ΠτΔ Κατερίνας Σακελλαροπούλου και της υπ. Παιδείας Νίκης Κεραμέως στις φυλακές Κορυδαλλού, συγκεκριμένα τις 19 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε μεταγωγή στις φυλακές Νιγρίτας Σερρών, του υπόδικου κρατούμενου, μέλους της επιτροπής αγώνα των φυλακών και μέλους της οργάνωσης Αναρχική Δράση Θάνου Χατζηαγγέλου που κατηγορείται  για εμπρηστική επίθεση στο Ίδρυμα Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού στη Θεσσαλονίκη. Η μεταγωγή του δεν αιτιολογήθηκε από την  Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών, πρόεδρος της οποίας είναι ο Γενικός Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής, Κωνσταντίνος Παπαθανασίου, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα ο κρατούμενος να προχωρήσει σε λευκή απεργία και σήμερα να διανύει τη 10η ημέρα με την υγεία του να βρίσκεται σε εξαιρετικά μεγάλο κίνδυνο.  

Σημειώνεται πως ο κρατούμενος δεν έχει σε βάρος του πειθαρχικές τιμωρίες ενώ σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 9 του νέου Σωφρονιστικού Κώδικα: «Ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη μπορεί να παραγγέλλει ή να απαγορεύει τη μεταγωγή κρατουμένου για λόγους που συνδέονται με την ασφάλεια της χώρας ή τη δημόσια τάξη. Σε περίπτωση κατεπείγοντος ή όταν απειλείται διασάλευση της τάξης και της ασφάλειας του Καταστήματος, η μεταγωγή ή η μη μεταγωγή διατάσσεται από τον Γενικό Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, το ζήτημα εισάγεται το ταχύτερο δυνατόν στην Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών που αποφασίζει σχετικά».

ύμφωνα με ανακοίνωση της Ένωσης Νοσοκομειακών Γιατρών του Γενικού Νοσοκομείου Σερρών, γίνεται γνωστό πως ο απεργός νοσηλεύεται από τις 24 Δεκεμβρίου «στην Παθολογική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Σερρών κατόπιν προφορικής (;;;) εισαγγελικής εντολής». Σχετικά με την κατάσταση της υγείας του, όπως περιγράφεται την Τετάρτη 28 Δεκεμβρίου σε πληροφοριακό σημείωμα  του διευθυντή της Παθολογικής: «Η κατάστασή του σήμερα 28/12/2022 κρίνεται πλέον οριακή, με δεδομένα και τα αποτελέσματα των σημερινών κλινικών και παρακλινικών εξετάσεων, που για πρώτη φορά δέχτηκε σήμερα να υποβληθεί. Σε αυτές φάνηκε επηρεασμός της νεφρικής λειτουργίας του με συνοδό υπερκαλιαιμία και υπερνατριαιμία. Τονίζεται εδώ η σημασία της υπερκαλιαίμιας, που οδηγεί μαθηματικά σε καρδιακή ανακοπή στο άμεσο μέλλον».

Οι γιατροί στην ανακοίνωσή τους τονίζουν ότι αρνούνται να μείνουν «παρατηρητές στην πιθανότητα θανάτου ενός ανθρώπου» και σημειώνουν ότι «η Κυβέρνηση, το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και όποιος άλλος εμπλέκεται να λάβουν σοβαρά υπόψη τα αιτήματα του ασθενούς και να δώσουν λύση σε ένα αδιέξοδο που οδηγεί στον θάνατο». Οι ίδιοι δηλώνουν πως δεν δέχονται «να γίνονται στις πλάτες μας παιχνίδια» και δεν ανέχονται «οι υπεύθυνοι για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί και ωθεί προς τον θάνατο έναν νέο άνθρωπο, να γίνονται ”ανεύθυνοι” και να προσπαθούν να μεταθέσουν τις ευθύνες τους στους γιατρούς και κυρίως στον Διευθυντή της Παθολογικής Κλινικής» ενώ υπογραμμίζουν ότι θα συμπεριφερθούν απέναντι στον ασθενή όπως ορίζει ο κώδικας ιατρικής δεοντολογίας. Παράλληλα κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου προς την εισαγγελία Σερρών, λέγοντας πως «οφείλει να δώσει γραπτή εντολή προς τους ιατρούς του Νοσοκομείου Σερρών, λαμβάνοντας υπόψη τον κώδικα ιατρικής δεοντολογίας και να μη μένει στις προφορικές εντολές».

Σημειώνεται πως ο διευθυντής της παθολογικής κλινικής Θ. Καλλινικίδης έθεσε στη διάθεση του διοικητή του νοσοκομείου την παραίτησή του, τονίζοντας ότι ο απεργός πείνας και δίψας αρνείται εγγράφως την οποιαδήποτε ιατρική ή νοσηλευτική παρέμβαση, και υπενθυμίζει πως οι γιατροί δεν επιτρέπεται να παρέμβουν ιατρικά εφόσον ο ασθενής δεν το επιθυμεί, σύμφωνα με τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας και το άρθρο 12. Ο ίδιος στην επιστολή του προς τον διοικητή του νοσοκομείου ξεκαθαρίζει πως για την υπόθεση έχει επικοινωνήσει ήδη δύο φορές με την Εισαγγελέα και μία με τον Αντεισαγγελέα και ξεκαθαρίζει πως ούτε αυτός αλλά ούτε και οι υπόλοιποι γιατροί της παθολογικής Κλινικής δεν αποδέχονται ότι φέρουν ευθύνη «για την ενδεχόμενη δυσμενή έκβαση της πορείας της υγείας του ανωτέρω, δεσμευόμενοι πάντα από τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας».

Όπως λέει ο Β. Φάτσης στο tvxs «τον μετήγαγαν αναίτια για τις φυλακές Νιγρίτας. Ο Θ. Χατζηαγγέλου είναι υπόδικος και δεν έχει πειθαρχικές τιμωρίες που να συνιστούν την απομάκρυνσή του από τις φυλακές Κορυδαλλού,γεγονός που καταδεικνύει την φασιστική  προσέγγιση τους, εν είδει παραδειγματισμού των υπολοίπων», και προσθέτει:

«Με λίγα λόγια εφαρμόζουν απαρεγκλίτως την πεπατημένη των ναζί για εκφοβισμό, έτσι ώστε να καμφθεί η αγωνιστική διάθεση των κρατουμένων. Ο Θ. Χατζηαγγέλου  κατήλθε από την πρώτη στιγμή σε “Λευκή Απεργία”, κόβοντας απευθείας τη σίτιση  και το νερό, διεκδικώντας την επαναμεταγωγή του στις φυλακές Κορυδαλλού, για να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη στο πρόσωπό του και η κατάσταση της υγείας του είναι οριακή».

Ο ίδιος ο απεργός σε κείμενό του, που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο αναφέρει: «Η μεταγωγή μου αφορά τη θέση που έχω επιλέξει να έχω σε αυτήν την κινητοποίηση και τον φόβο που επιχειρούν να σκορπίσουν σε όποιον αντιστέκεται στη σιδερόφραχτη αυτή ασφυξία. Τόσο έξω όσο και μέσα στα τείχη, θα στέκομαι πάντα στην πρώτη γραμμή των αγώνων», ενώ προσθέτει ότι η απεργία πείνας και δίψας έχει ως αίτημα «τη γνωστοποίηση του πραγματικού λόγου της μεταγωγής μου και την άμεση επιστροφή μου στις φυλακές Κορυδαλλού». Συμπαράσταση στην λευκή απεργία του Θ. Χατζηαγγέλου κάνουν προχωρώντας από την πλευρά τους σε απεργία πείνας οι κρατούμενοι Λάμπρος Βουγιουκλάκης, Φώτης Δασκαλάς και Γιάννης Μιχαηλίδης.

Ωστόσο ο Θ. Χατζηαγγέλου δεν είναι ο μόνος που μετήχθη καθαυτόν τον τρόπο. Λίγες μόνο μέρες μετά, την ίδια τύχη -μεταγωγή στις φυλακές Τρικάλων- είχε και κρατούμενος Κώστας Δημαλέξης, ο οποίος συνελήφθη στις 22 Νοεμβρίου μετά από επιχείρηση της ΕΛ.ΑΣ. στα προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, κατηγορούμενος ως μέλος της οργάνωσης «Χιλιάδες Ήλιοι της Νύχτας» η οποία είχε αναλάβει την ευθύνη για την εμπρηστική επίθεση στα γραφεία του Real group.

Η αδιαφορία της κυβέρνησης για τον σωφρονισμό

Ένα από τα πρώτα πράγματα που, έσπευσε να αλλάξει η κυβέρνηση Μητσοτάκη μετά την εκλογή της χαράζοντας την αρχή του δόγματος «Νόμος και Τάξη», ήταν η αφαίρεση της αρμοδιότητας του σωφρονισμού των κρατουμένων και των φυλακών από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και η υπαγωγή τους στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, κλείνοντας έτσι το μάτι στο ακροδεξιό, μισαλλόδοξο και άκρως συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας, που δεν διστάζει να ζητά κρεμάλες και επαναφορά της θανατικής ποινής. 

Με τον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα ο οποίος διακρίνεται από βαθιά αναχρονιστικές αλλαγές που επιστρέφουν τη χώρα στις προ του 1999 συνθήκες στις ελληνικές φυλακές, δυσχεραίνοντας ακόμα περισσότερο την ήδη εξαιρετικά δύσκολη διαβίωσή σε αυτές κι αυξάνοντας κατά πολύ την πιθανότητα για βίαια ξεσπάσματα και συμπεριφορές δημιουργώντας χάος καθώς όπως φαίνεται στόχος της κυβέρνησης δεν είναι ο σωφρονισμός αλλά η τιμωρία.

Σημειώνεται μάλιστα ότι δεν είναι η πρώτη φορά μετά την εκλογή της Νέας Δημοκρατίας, που παρατηρείται περιστολή δικαιωμάτων των κρατουμένων και συρρίκνωση των αδειών  τους, την ώρα μάλιστα που σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη ο θεσμός των αδειών είναι εξαιρετικά επιτυχημένος, καθώς στο σύνολό τους έχουν σημειωθεί παραβάσεις που ισούνται μόνο με το 2%.

Αναλυτικά οι αλλαγές του νέου Σωφρονιστικού Κώδικα

Επαναφορά των φυλακών τύπου Γ: Με το όνομα «Σωφρονιστικά Καταστήματα Αυξημένης Ασφαλείας», επανέρχονται οι φυλακές τύπου Γ, αυτοτελείς φυλακές ή ειδικά τμήματα μέσα σε υπάρχοντα σωφρονιστικά καταστήματα, χωρίς καν να ορίζεται συγκεκριμένα ποια θα είναι τα αυστηρότερα μέτρα κράτησης και με ποιον τρόπο θα αλλάξουν οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων σε αυτές. Αυτό που είναι γνωστό είναι πως στις φυλακές τύπου Γ οι κρατούμενοι δεν έχουν δικαίωμα σε μεροκάματα, το οποίο σημαίνει ότι δεν μειώνεται και ο χρόνος κράτησής τους. 

Αυστηροποίηση των προϋποθέσεων λήψης τακτικών και εκπαιδευτικών αδειών: Σύμφωνα με τον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα σημειώνονται διαφορές στη χορήγηση αδειών ανάλογα με το αν ο κρατούμενος έχει διαπράξει πλημμέλημα, κακούργημα ή κακουργήματα ειδικού τύπου. Πλέον όσοι εκτίουν ποινή φυλάκισης για πλημμελήματα πρέπει να εκτίουν το 1/8 της ποινής τους (από 1/10 που ήταν πριν) για να έχουν τη δυνατότητα αίτησης για άδεια, ενώ όσοι εκτίουν ποινή κάθειρξης για κακουργήματα, εξακολουθούν να πρέπει να εκτίσουν το 1/5 της ποινής τους. Εξαίρεση αποτελούν ωστόσο όσοι βρίσκονται στη φυλακή για διακίνηση ναρκωτικών, εγκληματική και τρομοκρατική οργάνωση, εμπρησμό δασών, ανθρωποκτονία από πρόθεση, εμπορία ανθρώπων και αρπαγή ανηλίκων, ληστεία και εκβίαση καθώς και σχετικά με έμφυλη βία απαιτείται η πραγματική έκτιση των 5/6 της ποινής που απαιτείται για να έχουν δικαίωμα αποφυλάκισης (δηλαδή τα 5/6 των 4/5 της ποινής τους) καθιστώντας δηλαδή το δικαίωμα στην άδεια, άπιαστο όνειρο αφού μπορούν να την αιτηθούν λίγο πριν μπορέσουν να αιτηθούν και την αποφυλάκισή τους.

Σημειώνεται πως στο νομοσχέδιο που κατατέθηκε οι τελευταίοι δεν είχαν καν δικαίωμα αίτησης για άδεια καθώς το δικαίωμα αυτό καταργούνταν πλήρως, όπως ισχύει αυτή τη στιγμή για όσους καταδικαστούν για εσχάτη προδοσία. Όσον αφορά τους καταδικασμένους σε ισόβια προβλέπεται πως πρέπει να μείνουν στη φυλακή όχι 10 όπως ίσχυε αλλά 12 χρόνια, για να θεμελιώσουν δικαίωμα για άδεια, ενώ για τους πολυισοβίτες το δικαίωμα τους περιορίζεται τόσο, που στην ουσία καταργείται αφού μπορούν να αιτηθούν για άδεια, αφού εκτίσουν πραγματικά 22 χρόνια. Τέλος περιορίζεται σημαντικά το δικαίωμα σε εκπαιδευτική άδεια καθώς αυξάνονται οι προϋποθέσεις ακόμη και για το άνοιγμα της προοπτικής απόκτησης άδειας ενώ ταυτόχρονα διευκολύνεται η δυνατότητα ανάκλησής της.

Δικαστήριο Εκτέλεσης Ποινών: Ακόμα ένα κομμάτι που αξίζει να αναφερθεί είναι ένα νέο άρθρο στον Σωφρονιστικό Κώδικα το 6Α, με τίτλο «Προσφυγή κρατουμένων για τις συνθήκες κράτησης και δίκαιη ικανοποίηση» το οποίο προβλέπει για τους κρατούμενους τη δυνατότητα να προσφύγουν δικαστικά στο Δικαστήριο Εκτέλεσης Ποινών εάν οι συνθήκες κράτησης θίγουν την αξιοπρέπειά τους και βλάπτουν τη σωματική και ψυχική τους υγεία. Πράγμα το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί προσχηματικό ενώ κανείς θα μπορούσε να αποδώσει την ύπαρξή του στην αποφυγή των προσφυγών των κρατουμένων στα ευρωπαϊκά δικαστήρια. 

Ανάμεσα σε άλλα αυστηροποιείται η ημιελεύθερη διαβίωση και η τμηματική έκτιση ποινής,  διευρύνονται οι κατηγορίες κρατουμένων που απαγορεύεται να μεταταχθούν σε αγροτικές φυλακές ενώ μετά την κατάργησή της και από τον Π.Κ. καταργείται η δυνατότητα για παροχή κοινωφελούς εργασίας. Την ίδια ώρα στο πλαίσιο της αυστηροποίησης των πάντων δίνεται η δυνατότητα στο συμβούλιο της φυλακής να περιορίσει την τηλεφωνική επικοινωνία σε κρατούμενους αν θεωρηθεί ότι προκύπτει «κίνδυνος για την εύρυθμη και ασφαλή λειτουργία του καταστήματος».