Στις αρχές Ιουλίου 2011 βρισκόμουν στην Αδριανούπολη (Edirne), όπου παρακολουθούσα ως διαπιστευμένος δημοσιογράφος, τους 650ους αγώνες πάλης Kirkpinar με τους γνωστούς Πεχλιβάνηδες οι οποίοι πάλευαν ημίγυμνοι φορώντας μόνο τα ειδικά δερμάτινα παντελόνια, που λέγονται Κισμπέτ. Το όνομα των παλαιστών (Πεχλιβάν) είναι Περσικό, το έθιμο Ταταρικό, αλλά η ίδια η πάλη, με τους ημίγυμνους παλαιστές να αλείφονται πατόκορφα με ελαιόλαδο, είναι Ελληνορωμαϊκή: ένα πραγματικό “οθωμανικό ποτ πουρί”.
 
Ο “σουλτάνος” Ερντογάν και ο “Μπας Πεχλιβάν”

Την τέταρτη και τελευταία ημέρα των εξουθενωτικών, μέσα στην καλοκαιρινή ζέστη, αγώνων απέμειναν μόνο δύο τελικοί μονομάχοι για να παλέψουν για τον τίτλο του «Μπας Πεχλιβάν». Έπειτα από μια εξαντλητική μονομαχία, που κράτησε σχεδόν μία ώρα, νικητής αναδείχθηκε ο Ρετζέπ Γκιουρμπούζ από την Τεκιρντάγκ(Ραιδεστό). Αυτός έλαβε τον τίτλο του «Μπας Πεχλιβάν» που, εκτός από δόξα και παντουρκική φήμη, περιλάμβανε κι ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Παρών στη βράβευση του «Μπας Πεχλιβάν» ήταν και ο ίδιος ο, πρωθυπουργός τότε της Τουρκίας, Ρετζέπ Νταγίπ Έρντογάν, που είχε έρθει μόλις με ειδικό ελικόπτερο από την Κωνσταντινούπολη. Μη μπορώντας να κρύψει από τότε τις “σουλτανικές” του φιλοδοξίες ο Ερντογάν δεν μπορούσε να χάσει την επέτειο των 650 ετών από την έναρξη αυτών των παραδοσιακών αγώνων στην Αδριανούπολη, καθώς τον περίμενε κι ένα πλήθος τηλεοπτικών συνεργείων. Μόλις είχε κερδίσει θριαμβευτικά τις εθνικές εκλογές και το να απονείμει προσωπικά το 650ο βραβείο, αλλά και να φωτογραφηθεί δίνοντας χειραψία στον νέο «Μπας Πεχλιβάν», ήταν μια συμβολική κίνηση για να δείξει πως οι τύχες τις χώρας βρισκόταν σε “στιβαρά χέρια”…
 
Το 1923 ο Κεμάλ – το 2023 ο Ερντογάν!

Αν και το χειροκρότημα που εισέπραξε από τους θεατές του σταδίου, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν από την Αδριανούπολη, δεν ήταν ιδιαιτέρως θερμό, όπως εκείνα των πόλεων της Ανατολίας -και προπυργίων του ΑΚΡ-, ο Ερντογάν έβγαλε ένα μικρό λόγο μιλώντας για την μακραίωνη οθωμανική παράδοση και δόξα, για τον Κεμάλ Ατατούρκ και φυσικά για τον ίδιο και την πολιτική του για μια ισχυρή Τουρκία του 21ου αιώνα. Στους θεατές από την Αδριανούπολη, που παραδοσιακά ψηφίζουν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και είναι Κεμαλιστές στην πλειοψηφία τους, δεν άρεσε η σύγκριση με τον Κεμάλ, εξού και το χλιαρό χειροκρότημα στο τέλος. Ο Έρντογάν όμως συνέχισε απτόητος δείχνοντας να πιστεύει τα όσα έλεγε, σα να θεωρούσε τον εαυτό του ένα είδος σύγχρονου σουλτάνου και ισάξιου, αν όχι ανώτερου, του Κεμάλ Ατατούρκ.

Εκείνο πάντως που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν πως στην Αδριανούπολη είχαν έρθει εκείνη την ημέρα πολλά λεωφορεία οπαδών του Ερντογάν. Ορισμένα μάλιστα ήταν ολόκληρα καλυμμένα με τεράστιες φωτογραφίες του Ερντογάν και με την ημερομηνία-σταθμός 2023, με συνθήματα όπως “Εμπρός” (Dogru) κλπ. Το 2023 συμπληρώνονται ως γνωστόν 100 χρόνια (1923-2023) από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας (Turkiye Chumhuriyet). Ο Ρετζέπ Νταγίπ Ερντογάν, που είναι εδώ και χρόνια ένας πανίσχυρος πρόεδρος-σουλτάνος, έχοντας καταλύσει πολλούς δημοκρατικούς θεσμούς και στέλνοντας δεκάδες χιλιάδες πολιτικούς αντιπάλους του σε φυλακές και εξορία, εμφορούταν από τότε με μεγαλομανία. Είχε ασπαστεί τη νέα “Μεγάλη Ιδέα” της Τουρκίας, η οποία ως τότε αποτελούσε στόχο κυρίως των εθνικιστών και μερίδας Κεμαλιστών. Δηλαδή η Τουρκία του 2023, εκατό χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας και τη Συνθήκη της Λαζάνης, όχι μόνο να περιλαμβάνεται στη λέσχη των δέκα πιο ισχυρών οικονομικά χωρών του πλανήτη μας, αλλά και να είναι ηγεμονική δύναμη σε όλη την περιφέρειά της, εμπνέοντας φόβο και σεβασμό σε φίλους και εχθρούς, και να επεκταθεί εδαφικά, ώστε η κληρονομιά του Κεμάλ να “αυγατίσει”.
 
Νεοοθωμανισμός μπολιασμένος με τουρκικό εθνικισμό

Σήμερα η Τουρκία του Ερντογάν συνεχίζει ακάθεκτη προς αυτή την κατεύθυνση, δίχως να σέβεται διεθνείς συνθήκες και δίκαιο, χωρίς να φοβάται αντίποινα και κυρώσεις ακόμη κι από πολύ ισχυρότερες δυνάμεις (Ε.Ε., ΗΠΑ). Έχοντας ως γνώμονά της μόνο το “δίκαιο του ισχυρού” και τα εθνικά “ζωτικά της συμφέροντα”, ως έθνους 85 εκατομμυρίων που θα φθάσει τα 100 εκατομμύρια το έτος 2050 (μετά το 2060 ο πληθυσμός της θα όμως αρχίσει να μειώνεται), δηλαδή έννοιες που παραπέμπουν σε προηγούμενες εποχές ιμπεριαλισμού. Πιστεύοντας πως είναι πλέον αρκετά ισχυρή και αυτοδύναμη, όχι μόνο δεν φοβάται μια επανάληψη της “Συνθήκης των Σεβρών”, αλλά αρχίζει να αμφισβητεί και την ίδια Συνθήκη της Λωζάνης, η οποία αποτελεί το θεμέλιο της Τουρκικής Δημοκρατίας. Έχει υιοθετήσει μια αναθεωρητική πολιτική, μπολιασμένη με εθνικισμό και νεοοθωμανισμό, θεωρώντας ότι πρέπει να της “επιστραφούν εδάφη”, διότι έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
 
Η “Μεγάλη Τουρκία” του 2023

Το κλασικό δόγμα του Νεοοθωμανισμού (Yeni Osmanlıcılık), που είχε ως κύρια χαρακτηριστικά του από τη μία την πολιτική των “μηδενικών προβλημάτων” με τις γειτονικές χώρες (ώστε να μην αναλώνονται πολύτιμες δυνάμεις) κι από την άλλη τη συστηματική, μέσω της “ήπιας” γεωοικονομικής δύναμης, αυτόνομη εξακτίνωση της Τουρκίας στην περιφέρεια της, επανεμφανίζεται μπολιασμένο με τουρκικό εθνικισμό. Αυτό οφείλεται φυσικά στην πολιτική συμμαχία του Ερντογάν, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί, που εκτός από τη συντριβή του Κουρδικού κινήματος αυτοδιάθεσης, προσβλέπουν σε εδαφική επέκταση της Τουρκίας εις βάρος γειτονικών χωρών που θεωρούνται “αδύναμοι κρίκοι”.

Αν και ο  Ερντογάν δεν το ομολογεί ανοικτά, ωστόσο περιστασιακά αφήνει να του ξεφύγουν αυτές οι ανομολόγητες φιλοδοξίες για μια “Μεγάλη Τουρκία” το 2023, προσπαθώντας ταυτόχρονα να παρασύρει και τον τουρκικό λαό σε τέτοιους επικίνδυνους μεγαλοϊδεατισμούς. Προσωπικό του πολιτικό στοίχημα είναι άλλωστε να υπερκεράσει τη δόξα και την κληρονομιά του Κεμάλ. Ως γνωστόν ο Κεμάλ, με την επιδέξια πολιτική και διπλωματία, κατόρθωσε να “επιστραφεί” το 1938 στην Τουρκία η περιοχή του Χατάι (Αντιόχειας), που ως τότε άνηκε στην υπό Γαλλική Εντολή Συρία. Ο Ερντογάν σκοπεύει να κάνει κάτι το αντίστοιχο ως το 2023.
 
“Αδύναμοι κρίκοι”: Αιγαίο – Αν. Μεσόγειος – Κύπρος – Συρία

Μια ματιά στις συνοριακές περιοχές της Τουρκίας και γίνεται αμέσως αντιληπτό που βρίσκονται οι “αδύναμοι κρίκοι” και προς τα που στρέφονται οι επεκτατικές ορέξεις της Άγκυρας. Από το 1973 η Τουρκία ξεκίνησε μια αναθεωρητική πολιτική εις βάρος της Ελλάδας στις θαλάσσιες περιοχές του Αιγαίου, αμφισβητώντας υφαλοκρηπίδα, χωρικά ύδατα ακόμη και νησίδες. Από το 1974 το 36% της βόρειας Κύπρου βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή, όπως επίσης και οι γειτονικές, προς τη βόρεια Κύπρο, θαλάσσιες περιοχές.

Από το 2003 η Τουρκία επεμβαίνει όλο και συχνότερο στο Κουρδικό βόρειο Ιράκ για την προστασία δήθεν της τουρκομανικής μειονότητας που διαβιεί εκεί ή για να κτυπήσει “τρομοκράτες” του PKK. Από το 2016 η Τουρκία “έβαλε πόδι” στρατιωτικά στη Συρία, και σήμερα κατέχει μια εδαφική ζώνη εκατοντάδων χιλιομέτρων στη βόρεια Συρία, που έγινε DE facto προτεκτοράτο της και όπου επιδιώκει την εθνολογική αλλοίωση, εκδιώκοντας τους αυτόχθονες κουρδικούς πληθυσμούς και εγκαθιστώντας, φιλικά προσκείμενους προς αυτήν, αραβικούς και τουρκομανικούς πληθυσμούς.
 
Επέκταση μέσω “Γαλάζιας Πατρίδας”

Τα τελευταία χρόνια επίσης η Άγκυρα έχει εκπονήσει και το περιβόητο δόγμα της “γαλάζιας πατρίδας”, επεκτείνοντας αυθαίρετα την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ της στην Ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με τις φιλοδοξίες και φαντασιώσεις των Τούρκων αξιωματούχων, η “Γαλάζια Πατρίδα” έχει έκταση 462.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, τα οποία προστίθενται στα 783.000 τ.χλμ. του τουρκικού εδάφους, δίνοντας έτσι ένα σύνολο 1,245 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων υπό τον έλεγχο της Άγκυρας. Τέτοια “επέκταση” ούτε ο Κεμάλ, οποίος είχε πει το “πρώτος σας στόχος η Μεσόγειος”, δε θα μπορούσε να φανταστεί, διότι πλέον η Τουρκία διαθέτει ισχυρό πολεμικό ναυτικό και εμπορικό στόλο, που το 1922 ήταν σχεδόν ανύπαρκτος.

Τελευταία κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση υπήρξε η υπογραφή του Τούρκο-Λιβυκού μνημονίου για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών και των μεταξύ τους ΑΟΖ, παραβλέποντας εντελώς το δίκαιο της θάλασσας, που δίνει και στα νησιά επήρεια στην υφαλοκρηπίδα και φυσικά τα δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου στην περιοχή. Ειδικά το σύμπλεγμα των νησιών του Καστελόριζου (Μεγίστη, Ρω και Στρογγύλη) φαίνεται αόρατο και ανύπαρκτο, σα να είναι “τουρκικό έδαφος”, γεγονός που θα πρέπει να μας υποψιάζει ποιος θα είναι ο επόμενος άμεσος επεκτατικός στόχος της Άγκυρας ως το 2023.

2021 Vs 2023

Ο Ερντογάν, μη δίνοντας σημασία στις ευρωπαϊκές και διεθνείς αντιδράσεις, πήγε μάλιστα ένα βήμα μακρύτερα δηλώνοντας πως η Τουρκία είναι έτοιμη να χορηγήσει στην Τρίπολη οποιαδήποτε στρατιωτική βοήθεια έχει ανάγκη, λέγοντας ότι «Θα προστατεύσουμε τα δικαιώματα της Λιβύης και της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο». Επανέλαβε επίσης πως η Τουρκία θα αγοράσει σύντομα και τρίτο γεωτρύπανο και ότι θα αρχίσει άμεσα σεισμικές έρευνες και κατόπιν και γεωτρήσεις πολύ κοντά στα ανατολικά της Κρήτης.

Αν αυτό δεν είναι “νεοοθωμανική προβολή ισχύος” τότε τι είναι; Όσο εμείς λοιπόν θα ετοιμαζόμαστε για να γιορτάσουμε το 2021 και τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, καλά θα κάνουμε να έχουμε το νου μας και να προετοιμαζόμαστε κατάλληλα και αποτρεπτικά για τον εορτασμό των 100 χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας. Ειδικά αν βρίσκεται ακόμη ο “σουλτάνος” Ερντογάν στο τιμόνι της.
 
* Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.