Παρουσιάσαμε στα προηγούμενα ένα γενικό περίγραμμα για την Νέα Aριστερά που μπορεί να βοηθήσει σε μια πιο συστηματική και επιτυχή αντιπολίτευση και να την προετοιμάσει για τις επερχόμενες εκλογές. Στο προηγούμενο μιλήσαμε για το νέο είδος κόμματος. Αλλά σε ποιο πολιτικό υποκείμενο θα απευθυνθεί η αριστερή πρόταση; Ποιες στρατηγικές επιλογές θα της επιτρέψουν να ανατρέψει την αρνητική συγκυρία;

Οι εργαζόμενοι του βιομηχανικού καπιταλισμού είχαν παρόμοια χαρακτηριστικά στις περισσότερες πτυχές της ζωής. Το δικτυωμένο άτομο του ύστερου καπιταλισμού, αντίθετα, ζει σε μια περίπλοκη πραγματικότητα, με διαφορετικές και αντικρουόμενες όψεις στη δουλειά, στο σπίτι, στον ελεύθερο χρόνο καθώς και στις κοινωνικές και ταυτοτικές ομάδες στις οποίες συμμετέχει. Η μεταβλητότητα, η οριζόντια και αυθόρμητη δικτύωση, οι πολλαπλές ταυτότητες και οι αδύναμες σχέσεις, οι οριζόντιες συναντήσεις, η φυσική και κοινωνική αποστασιοποίηση είναι αναπόσπαστα στοιχεία της ατομικής ταυτότητας. Η επισφαλής, ευέλικτη και μερική απασχόληση, οι μεγάλες περίοδοι ανεργίας, η άυλη παραγωγή και η συνεργασία στον εικονικό χώρο είναι χαρακτηριστικά του σύγχρονου ανθρώπου.

Ο βιοπολιτικός καπιταλισμός καθιστά τους ανθρώπους εύπλαστους και εύθραυστους, επιθετικά εγωιστές και απεγνωσμένα μελαγχολικούς, ανασφαλείς και φοβισμένους. Είμαστε ελεύθερα υποκείμενα αλλά και υπάκουοι πολίτες. Ο ταξικός αγώνας μεταφέρθηκε από τον χώρο εργασίας, όπου τα συνδικάτα παρήκμασαν, στο σύνολο της κοινωνίας που έχει γίνει το σύγχρονο εργοστάσιο αλλά και ο χώρος των πολιτικών και ιδεολογικών αντιπαραθέσεων. Η επαναπρολεταριοποίηση της εργατικής τάξης και η συνεχής υποχώρηση της θέσης της μεσαίας τάξης περιγράφουν μια νέα ταξική σύνθεση, έναν ετερόκλητο σχηματισμό πληβειακών στρωμάτων, στον οποίο οι κοινωνικο-οικονομικές και οι πολιτισμικές-συμβολικές πτυχές είναι εξίσου σημαντικές και πρέπει να θεωρηθούν από κοινού μέρος της αριστερής στρατηγικής. Το οικονομικό δεν έχει πια μόνιμη, αλλά μόνο προσωρινή καθοριστική σημασία σε συγκεκριμένες συγκυρίες.

Η Νέα Αριστερά συντονίζεται με αυτές τις αλλαγές στην κοινωνική αναπαραγωγή, τη μείωση της παραδοσιακής εργατικής τάξης με την παγκοσμιοποίηση, τη δομική ανεργία και τον αυτοματισμό, το πέρασμα στη μεταφορντική κοινωνία της άυλης εργασίας. Η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού είναι μισθωτοί εργαζόμενοι. Οι ταξικές διαφοροποιήσεις εξαρτώνται από την ύπαρξη δουλειάς, το επίπεδο του μισθού και την ικανοποίηση από την εργασία.  Η ταξική και επαγγελματική κατάτμηση σημαίνει ότι η κοινωνία διατρέχεται από διαφορές, εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ τάξεων, κλάδων, επαγγελμάτων και ιδεολογιών που δεν ακολουθούν την κλασική μαρξιστική ανάλυση: δημόσιοι εναντίον ιδιωτικών υπαλλήλων, υψηλόμισθοι εναντίον χαμηλόμισθων, αυτο-απασχολούμενοι εναντίον υπαλλήλων, άνεργοι εναντίον εργαζόμενων, Έλληνες εναντίον μεταναστών.

Αυτή η πολυδιάσπαση δεν επιτρέπει την παλιότερη αντιστοίχιση τάξης, ιδεολογίας και κόμματος και έχει συνεισφέρει στην κρίση της πολιτικής εκπροσώπησης. Σ’ αυτές τις συνθήκες, μία ηγεμονική παρέμβαση αναγνωρίζει τις πολλαπλές εντάσεις στο κοινωνικό σώμα και την έλλειψη αριστερόστροφης ιδεολογίας. Το κόμμα δεν αντιπροσωπεύει αλλά πρέπει να δημιουργήσει κοινωνικά και να εκφράσει πολιτικά τη μεγαλύτερη δυνατή συμμαχία, με τη σύγκλιση ενός πολλών κοινωνικών μερών στον «λαϊκό» πόλο. Ο λαός ως πολιτικό υποκείμενο δημιουργείται κάθε φορά που η κοινωνία διαιρείται πολιτικά με τη σύγκλιση κλάδων, τάξεων και επαγγελμάτων στον ένα πόλο και την απαραίτητη αντιπαράθεση τους με τις ελίτ, την εξουσία, τη διαφθορά. Η αριστερά απευθύνεται λοιπόν στα πολυδιασπασμένα κοινωνικά στρώματα συνομιλώντας με τα διαφορετικά τους χαρακτηριστικά: τους νέους, τις γυναίκες, τους φοιτητές, το πρεκαριάτο, τις κοινωνικά αποκλεισμένες μειονότητες που συμπληρώνουν το μεγάλο εργαζόμενο πλήθος της άυλης παραγωγής, των επαγγελματιών και της μικρής επιχείρησης.

Η σύνδεση των νέων στρωμάτων με το πολιτικό υποκείμενο δεν είναι απλά θέμα ιδεολογικής απομυθοποίησης. Ο προγραμματικός οικονομισμός δεν αρκεί. Πρέπει να γυρίσουμε στην πηγή της επιτυχίας, να συνδυάσουμε το κόμμα και με τον κινηματικό «δρόμο» και με τους ενδιάμεσους θεσμούς – αυτοδιοίκηση, συνδικάτα, σύλλογοι, επιμελητήρια. Δεν θα υπάρξει κομματική επανεκκίνηση χωρίς κοινωνική γείωση και ιδεολογική αποδοχή.  Τρεις τύποι πολιτικού ανταγωνισμού με τις αντίστοιχες στρατηγικές και τα σχετικά με αυτές υποκείμενα μπορούν να συντελέσουν προς αυτή την κατεύθυνση: ταξικός, κινηματικός και λαϊκός. Η ηγεμονική παρέμβαση πρέπει να κατασκευάσει το πολιτικό υποκείμενο μέσα από την τεταμένη, αλλά αλληλοσυμπληρούμενη συμμαχία αυτών των τριών ανταγωνισμών.

i. Τάξη. Το νέο ταξικό υποκείμενο εμπεριέχει τους μισθωτούς εργαζόμενους, τους άνεργους, τους επισφαλώς εργαζόμενους, τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τους νέους επαγγελματίες. Αυτοί συνιστούν την πλειοψηφία του πληθυσμού. Οι ταξικές πολιτικές και τα προγράμματα δεν μπορούν πια να είναι αμυντικά, όπως την περίοδο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Γίνονται θετικά και επεκτατικά, ιεραρχώντας τις ανάγκες των κατώτερων και μεσαίων τάξεων και εναρμονίζοντάς τες με την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Μια τέτοιου είδους πολιτική περιλαμβάνει τη σταδιακή και κλιμακούμενη μεταφορά πόρων από το κεφάλαιο στην εργασία και τη συνεχή βελτίωση του κοινωνικού κράτους και του επιπέδου διαβίωσης του εργαζόμενου πληθυσμού. Η Αριστερά κατασκευάζει πολιτικά το ταξικό υποκείμενο. Όμως, χωρίς τη συμμαχία του με τα ριζοσπαστικά φιλελεύθερα και τα λαϊκά υποκείμενα, το ταξικό υποκείμενο δεν μπορεί να κατασκευάσει το αναγκαίο πολιτικό μέτωπο.

ii. Κοινωνικά κινήματα. Το υποκείμενο του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού φέρνει σε επαφή την ταυτότητα, τα πολιτικά δικαιώματα και τον περιβαλλοντικό ακτιβισμό, ευθγραμμίζοντάς τα με την κοινωνική δικαιοσύνη. Οι ταυτότητες που σχετίζονται με το φύλο, την εθνότητα, τη σεξουαλικότητα ή τη θρησκεία συνδέονται με κινήματα για τα πολιτικά δικαιώματα και την προστασία των μεταναστών και των προσφύγων, των αποκλεισμένων και των περιθωριοποιημένων. Τέλος, ο περιβαλλοντικός ακτιβισμός και η αλληλεγγύη ευθυγραμμίζονται με κινήματα που επεκτείνουν τον ανθρωποκεντρισμό προς έναν οντολογικά πλούσιο προσδιορισμό της ζωής. Τα κοινωνικά κινήματα είναι ένα προνομιακό πεδίο για την Αριστερά. Η ιδεολογία της εναρμονίζεται με τις κινηματικές κανονιστικές προσδοκίες. Όμως, η αποτελεσματικότητά τους είναι περιορισμένη. Δεν μπορούν να επιτύχουν χωρίς τα άλλα δύο. Χωρίς την επαφή με ταξικά και λαϊκά υποκείμενα, τα κοινωνικά κινήματα κινδυνεύουν να εκπέσουν στον μοραλισμό, τον τοπικιστικό και φιλελεύθερο ατομικισμό.

iii. Προοδευτικός λαϊκισμός. Η ηγεμονική παρέμβαση κατασκευάζει το λαϊκό υποκείμενο που συμπεριλαμβάνει τα ταξικά υποκείμενα και τους ριζοσπάστες φιλελεύθερους. Συντονίζει τους αγώνες, ενσωματώνει τις διαφορετικές δυναμικές, συγκεντρώνει και υπερβαίνει τις εντάσεις των δύο άλλων. Η Νέα Αριστερά πρέπει να απευθυνθεί τόσο στη λογική όσο και στο συναίσθημα, στις λαϊκές πεποιθήσεις και στις κανονιστικές προσδοκίες. Οφείλει να επαναπροσδιορίσει την κοινωνική θρησκευτικότητα προς την κατεύθυνση της αλληλεγγύης και της κοσμικής ηθικής· τον λαϊκό πατριωτισμό προς την κατεύθυνση του διεθνισμού και του σεβασμού για τους άλλους. Τέλος, πρέπει να ανακατευθύνει τη δημοκρατία από μια μέθοδο εκλογής αντιπροσώπων προς μια μορφή ζωής που εισέρχεται σε όλους τους τομείς. Η Νέα Αριστερά δεν εκπροσωπεί, αλλά κατασκευάζει το νέο υποκείμενο της τάξης, των δικαιωμάτων και του λαού του εικοστού πρώτου αιώνα.