Μια βδομάδα μετά τον αδόκητο, άδικο και εξοργιστικό θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου, νομίζω το λιγότερο που μπορεί κανείς να κάνει, στη μνήμη ενός ανθρώπου που έζησε ατρόμητος όσο και συγκλονισμένος, είναι να ξανασκεφτεί τι άφησε ως παρακαταθήκη η ζωή του και το συγκλονιστικό τέλος της.

1. Πώς καταλήγουν λοιπόν τα πράγματα… Η δειλία όλων αυτών των ανθρώπων που επιτέθηκαν, αυτή η εικόνα να χτυπούν με μανία έναν άνθρωπο πεσμένο (κι εκείνη η σκηνή με τους αστυνομικούς, όλους μαζί και σε πλήρη εξάρτυση, να κλοτσάνε ένα ανήμπορο, στο έδαφος, ματωμένο αγόρι με t-shirt), ήρθε να υπογραμμίσει ακόμα περισσότερο, αντιδιαστολή συνταρακτική, την τόλμη του Ζακ Κωστόπουλου.

Την παρρησία του όσο ζούσε, το τι σημαίνει να μιλάς, να βγαίνεις προς τα έξω, να καταδικάζεις, να μη φοβάσαι όσο κι αν τρέμεις, να φωνάζεις όσο κι αν είσαι αποκλεισμένος, να αντιγυρίζεις την προσβολή, να την κάνεις, αυτήν, σήμα της περηφάνιας σου.

2. Αρκούσε τούτη η σκηνή του ακραίου ξυλοδαρμού και η τραγικωμική προσπάθεια για τη συγκάλυψη ή δικαιολόγησή της (και από ΜΜΕ), ώστε να θυμηθούμε κάποια βασικά χαρακτηριστικά αυτών που συνήθως ονομάζουμε «νοικοκυραίοι» (και δεν είναι, σωστά επισημάνθηκε, το ίδιο με τους νοικοκύρηδες).

Οι νοικοκυραίοι, λοιπόν, είναι εκείνοι που εκμεταλλεύονται τη βαθιά κατεστημένη οικονομία μίσους, βίας, φοβίας, εθνικισμού και ρατσισμού που υπάρχει στην Ελλάδα για να κάνουν, αυτό που λέμε, τη δουλίτσα τους.

Στη λογοτεχνία το κλασικό παράδειγμα είναι ο χαρακτήρας του Καρδερίνη στο μυθιστόρημα του Κοτζιά «Αντιποίησις Αρχής». Οποιος το έχει διαβάσει, δεν μπορεί, θα σκέφτηκε «Καρδερίνης Καρδερίνης Καρδερίνης», όσο θα άκουγε τα λόγια των δραστών, μα και όσους τα υποστήριζαν, την προηγούμενη εβδομάδα.

3. Κι έτσι κάπως όλη η χώρα έμαθε στην πράξη τι σημαίνει διαθεματικότητα. Διαθεματικότητα, λοιπόν, είναι αυτή η τάση μας να είμαστε πολλά πράγματα ταυτοχρόνως, να έχουμε πολλές ταυτότητες, ελαττώματα, προβλήματα, αιτήματα, κατακτήσεις. Διαθεματικότητα είναι η τρομερή στιγμή κατά την οποία συνειδητοποιείς από πόσες πολλές μπάντες είσαι ευάλωτος· αλλά και τ’ αποτέλεσμά της, η δύναμη που μας πιάνει όλους, όταν κάτι συμβεί τρομερό, να ψάχνουμε, να ξεσκεπάζουμε, να συνδυάζουμε, να συμμαχούμε, να απαιτούμε.

Διαβάζω όσους τις τελευταίες μέρες αναρωτιούνται τι επιτέλους συμβαίνει στην Ομόνοια κάθε μέρα, «κάτω από τα μάτια τους», τι ακριβώς κάνουν οι ομάδες ΔΙΑΣ σε εκείνη την περιοχή, ποιος είναι ο ρόλος των εκεί καταστηματαρχών στην αύξηση της βίας ενάντια σε άτομα που βρίσκονται σε ανάγκη (αλλά και τη συνακόλουθη υποστήριξη της διευκόλυνσης σε άτομα που βρίσκονται σε εξάρτηση και υπό εκμετάλλευση).

Ας είναι κι αυτό κάτι που μας αφήνει τούτη η θυσία, αυτή την ανάγκη να ξαναμιλήσουμε, να ξαναψάξουμε και να φωνάξουμε όλοι μαζί για όσα γίνονται ίσως ερήμην, αλλά σίγουρα σε γνώση μας.

4. Ας ξανασκεφτούμε λίγο πόσο ουσιαστικό, πολυδύναμο, πολύμορφο και βαθιά διαθεματικό είναι πλέον το κίνημα φύλου και σεξουαλικότητας στην Ελλάδα. Το έδειξε ο τρόπος με τον οποίο η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα θρήνησε αλλά και αντέδρασε. Αλλά και το πώς διαμορφώθηκε τόσο γρήγορα μια τέτοια, τόσο ευρεία, κινηματική συμπαράσταση και ειλικρινής συγκίνηση για τον θάνατό του.

Ο Ζακ Κωστόπουλος ήταν γκέι, οροθετικός, δικαιωματικός ακτιβιστής, αντιφασίστας, γιος μεταναστών, αλληλέγγυος στους μετανάστες, ντραγκ περφόρμερ, ανασφάλιστος καλλιτέχνης, νέος σε πολλαπλή επισφάλεια. Και οι «κουίρ συλλογικότητες», στις οποίες και ο ίδιος ανήκε, επιμένουν πλέον δυναμικά στο πόσο η καταπίεση και ο αποκλεισμός δεν έρχονται μόνο από μια μεριά, και άρα και η απαίτηση και η διεκδίκηση πρέπει να είναι συντονισμένες, συνδυασμένες και πολυσυμμετοχικές.

Οποιος δεν θέλει να το κατανοήσει αυτό, απλώς προσπαθεί να τις αφοπλίσει – ή, μάλλον, για να είναι επίκαιρη και η μεταφορά, να τις κλοτσοπατήσει.

5. Ο θάνατος αυτός –όπως εν πολλοίς και η ζωή του Ζακ, αλλά τώρα μεγεθυσμένα– έγινε ήδη, κι ας συνεχίσει να γίνεται, μια ώθηση για καινούργιο λόγο, ένας νέος τρόπος να σκεφτόμαστε και να λέμε τα πράγματα. Μοιάζει με άλλες πρόσφατες στιγμές συνειδητοποίησης στη χώρα μας (Φύσσας, Σαχζάτ Λουκμάν, επίθεση σε Κούνεβα, διαπόμπευση οροθετικών) και σ’ αυτό το εικονοστάσι θα μπει.

Προφανώς είναι αναπόφευκτο να προκαλέσει και το αντίθετο, να γίνει μια πλατφόρμα δηλαδή για ομοφοβικούς, ρατσιστικούς, απύθμενα μισαλλόδοξους λόγους. Αλλά κι αυτό θετικό: ας ξεσκεπαστεί επιτέλους το μίσος που συγκολλά ιδεολογίες και διαμορφώνει, ακόμα και σήμερα, την αγοραία άποψη περί «όμορφου κόσμου, ηθικού» και τις δολοφονικές πρακτικές του.

Και κάτι τελευταίο.

Σ’ ένα από τα σκετς της περσόνας του Ζακ, της Ζackie Oh, όπου παρωδεί μοναδικά, βράδυ της Πρωτοχρονιάς του 2017 και μιλώντας «for Christoulis», το τραγούδι των Antique «I would die for you», επαναλαμβάνει στο ρεφρέν τη φράση «Μωρή, he died for you» (έτσι το βρίσκει κανείς και στο youtube). 

Αξίζει όσοι δεν έχουν εξοικείωση με τον χώρο της κουίρ περφόρμανς να το δουν λίγο ως εισαγωγή – να καταλάβουν γιατί ακόμα μιλάμε για το χειροτεχνικό, ανοίκειο, ειρωνικό, τόσο βαθιά κριτικό, όμως και συνάμα αγαπητικό, τραυματικά καθαρτικό μπρίο του ντραγκ σόου, γι’ αυτή την από τα μέσα καταβαράθρωση που συχνά επιτελεί η κουίρ κουλτούρα.

Κι αξίζει να δανειστώ, για το τέλος και στο ίδιο ύφος, αυτή τη φράση ως απάντηση σ’ όσους εξέφρασαν μεν τον αποτροπιασμό τους για το συμβάν, όμως κατέληξαν ότι αυτούς μάλλον δεν τους αφορά ένας θάνατος τόσο στο περιθώριο όσων οι ίδιοι θέλησαν να προκρίνουν ως «κανονικότητα».

Κρίμα, φίλη, κρίμα σου λέω· γιατί αν δεν μπορείς να καταλάβεις αυτή τη θυσία, δεν έχεις συνειδητοποιήσει πως χτες ήταν αυτός, αύριο θα ’σαι εσύ, μεθαύριο και συ και συ. Γιατί και για σένα, μωρή. Για σένανε πέθανε.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών