Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τη δύναμη του λαού, που μοιάζει να μην έχει δύναμη, αλλά όταν οι άνθρωποι οργανωθούν, ξαφνικά αποκτούν δύναμη και τότε αρχίζουν να συμβαίνουν πράγματα», έγραψε ο H.Zinn. Η πιο γνωστή εξέγερση στο Βυζάντιο, όπου παρά τον ‘Χριστιανικό’ χαρακτήρα της Αυτοκρατορίας και παρά πρόσκαιρες βελτιώσεις που εισήχθησαν εξακολουθούσε ο θεσμός των δούλων, άκα του απλήρωτου εργατικού δυναμικού, είναι βέβαια η Επανάσταση των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη το 1343 μ.Χ., 5 χρόνια μετά από την εξέγερση των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, με προμετωπίδα τους απλήρωτους ναυτεργάτες που είδαν τον αρχηγό τους Francesco Capurro να φυλακίζεται, μα και των ανερχόμενων εμπόρων, στη Γένοβα. Οι Ζηλωτές που εξεγέρθηκαν στο Βυζάντιο αντιδρώντας στην αυθαιρεσία και τους βαρύτατους φόρους, αποτελούν μια απίστευτη ιστορία ηρωισμού μιας εξαιρετικά ενδιαφέρουσας πόλης που έπρεπε να λυγίσει και να ‘συντηρητικοποιηθεί’ όλους τους επόμενους αιώνες, που χαρακτηρίσθηκε η πρώιμη κομμούνα της Ευρώπης, μα και τραγωδίας, αφού αντιμετωπίστηκαν ‘αναμενόμενα΄ με μαζική σφαγή.

Ούτε όμως η ‘Ανατολή’ υπήρξε αθώα του αίματος. Από τις πολλαπλές εξεγέρσεις δούλων που σημειώθηκαν και εκεί η γνωστότερη ίσως είναι η επανάσταση των Zanj, των ‘Νέγρων’, στα εδάφη του σημερινού Ιράκ, που μεταφέρονταν κι εκεί μαζικά  από δουλεμπόρους. «Οι  ηγέτες της εξέγερσης των μαύρων πιάστηκαν και τιμωρήθηκαν παραδειγματικά: ο Yahya του Μπαχρέιν, για παράδειγμα, έχασε χέρια και πόδια στον βασανισμό, πριν του κόψουν τελικά το λαρύγγι και παραδώσουν το σώμα του στην πυρά…».

Ο σύντομος μα πολύτιμος διαφωτισμός του 9ου κυρίως αιώνα στους Αραβικούς λαούς,(που έσωσε μεταξύ άλλων και την κυνηγημένη στην Μεσαιωνική Ευρώπη παρά τις εξαιρέσεις αρχαία ελληνική γραμματεία) ενέπνευσε κινήσεις αλληλεγγύης, που έμεναν όμως πάντοτε ημιτελείς, και σύντομα η καθολική σχεδόν επικράτηση του Ισλαμισμού άφησε απαγορευτικά σχεδόν περιθώρια για την συγκρότηση εργατικών κινημάτων σε λαούς που ήταν έτσι κι αλλιώς κατά βάση νομαδικοί.

O διαφωτισμός έφερε νέον αέρα στην Δύση και νέα δυναμική στις σχέσεις των κοινωνιών με τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα. Ατομικοί και συλλογικοί «εαυτοί» συγκροτούνται ή επανεφευρίσκονται γύρω από την δυνατότητα της συμμετοχής στα «κοινά». Η απεργία των Πολωνών τεχνιτών πίσσας (οι οποίοι είχαν μεταφερθεί εκεί από τον αποικιακό ηγέτη Τζον Σμιθ και κρατούνταν δίχως πολιτειακά δικαιώματα) στα 1619 στην Βιρτζίνια  είναι η πρώτη απεργία στην ιστορία της Βόρειας Αμερικής.

Στην ίδια περιοχή, 2 σχεδόν αιώνες αργότερα, στα 1831, (κι ενώ είχε προηγηθεί στα 1739 η μεγαλύτερη εξέγερση σκλάβων στην προεπαναστατική βρετανοκρατούμενη Αμερική στο Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας, «η εξέγερση του Κάτο» που επέβαλε νομοθεσία απαγόρευσης των συγκεντρώσεων ακόμη και στους χώρους δουλειάς, επιβάλλοντας τους/τες να δουλεύουν «κατά μόνας» μα και η επανάσταση των σκλάβων της Νέας Υόρκης στα 1792 όπου οι νέγροι για πρώτη φορά πήραν όπλα και δολοφόνησαν τους λευκούς επιστάτες), θα πραγματοποιηθεί η  εξέγερση αυτήν την φορά των μαύρων σκλάβων-εργατών, «η μεγαλύτερη και βιαιότερη επανάσταση σκλάβων που σημειώθηκε σε όλη την ιστορία των ΗΠΑ, αλλά και μοναδική για το λόγο πως δεν προδόθηκε, όπως άλλες, από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της, ενώ για πρώτη φορά ανάδειξε το νομιμοφανές πέπλο που κάλυπτε με επιμέλεια το θεσμό της δουλείας στις Νότιες Πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών. Η υπόθεση αυτή αποτέλεσε την κορύφωση μιας σταδιακά αυξανόμενης έντασης που επικρατούσε μεταξύ μαύρων και λευκών τη δεκαετία του 1830 στη Βιρτζίνια».

Την ίδια πάνω κάτω εποχή αγώνες για τα εργατικά δικαιώματα σαρώνουν την Ευρώπη. Στα 1787 σημειώνεται η μεγάλη  απεργία των υφαντών του Calton, «η πρώτη μεγάλη βιομηχανική διαμάχη στην ιστορία της Σκωτίας, όταν τα στρατεύματα πυροβόλησαν διαδηλωτές, σκοτώνοντας έξι από αυτούς. Η απεργία συνέβαλε στο να δημιουργηθεί ένα εργατικό κίνημα το οποίο πέτυχε θεμελιώδεις αλλαγές μεταξύ των εργαζομένων και των εργοδοτών. Το καλοκαίρι του 1787, και αφού η βιομηχανοποίηση επέφερε σημαντική πτώση στους μισθούς τους, οι υφαντές ξεκίνησαν διαμαρτυρία. Οι απεργοί έκοψαν τους ιστούς και τους αργαλειούς των υφαντών και έβαλαν φωτιά στις αποθήκες, με αποτέλεσμα να καούν τρεις εργάτες. Στάλθηκε ομάδα αστυνομικών οι οποίοι απομακρύνθηκαν από τους ίδιους τους διαδηλωτές. Περαιτέρω διαμάχες καταστάλθηκαν από τα στρατεύματα σχετικά γρήγορα. Το 1788, ο φερόμενος ως επικεφαλής της απεργίας James Granger, συνελήφθη. Καταδικάστηκε ως «δημιουργός παράνομων συνδυασμών» σε δημόσιο μαστίγωμα και εξορία για επτά χρόνια. Όταν επέστρεψε πήρε μέρος στην απεργία του 1811» (Infowar).

Αλλά δεν ήταν μόνο οι εργατικές συνοικίες ή περιοχές των σκλάβων που εξεγείρονταν εντός των εθνικών κρατών ή μάλλον όσων τα χειρίζονταν. Οι ίδιες οι αποικίες αποτελούσαν ένα τεράστιο εργοστάσιο πλούτου για τους αποικιοκράτες. Η πιο εμβληματική, μαζί με την εξέγερση των Ζουλού στην Αφρική στα 1879 και την θρυλική ιστορία των Maroon, χρονιά και της Γαλλικής Επανάστασης, που ταπείνωσαν την Αγγλοσαξωνική αυτοκρατορία καιο παραλίγο να ‘χάσουν τον πόλεμο’, υπήρξε η εξέγερση στην Αιτή που κράτησε για 5 ολόκληρα χρόνια (1791-1804), ταπείνωσε τον Βοναπάρτη κι αποτέλεσε παράδειγμα για εξεγέρσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Στα όμορφα, στα πολύτιμα, παραλειπόμενα της ιστορίας εντάσσεται και η αλληλεγγύη των μαύρων σκλάβων της Αιτής στην εθνεγερσία των Ελλήνων, επανάσταση με άλλου είδους χαρακτηριστικά, από την οποία όμως δεν έλειπε παντελώς μια πρώιμη, βέβαια, ‘ταξικότητα’.

Ακόμη εντονότερα στοιχεία ταξικότητας κι εθνεγερσίας παρουσιάζει η ιστορία των Maroon της Τζαμάικα Ήταν στα 1739 όταν «γίνονταν οι πρώτοι υπόδουλοι Αφρικανοί που κέρδιζαν την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους από τους ευρωπαίους» αποικιοκράτες για τους οποίους όχι μόνο εργάζονταν δωρεάν αλλά και παρέδιναν τον πλούτο της γης τους, μετά από έναν λυσσαλέο ανταρτοπόλεμο που κράτησε για χρόνια κι είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση ελεύθερων αντάρτικων κοινοτήτων στα βουνά της ενδοχώρας του νησιού, από όπου ξεκίνησαν πολιτικά και πολιτιστικά κινήματα που αποκρυσταλλώθηκαν ακόμη και στην μουσική που προσέφερε η Τζαμάικα στον πλανήτη, αποτελώντας παράδειγμα και για τους εργάτες των υπόλοιπων αποικιών της Αφρικής.

Αλλά αντιμέτωπο με την εξέγερση των δίχως δικαιώματα εργατών-σκλάβων ήρθε και το Ισπανικό κράτος, όταν στα 1766 σημειώνεται η μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων στην πόλη Real del Monte «μια πόλη που ευημερούσε από την εξόρυξη υπό την σκέπη του ισπανικού στέμματος και βρίσκεται στο ανατολικό-κεντρικό Μεξικό». Τα ορυχεία ελέγχονταν από τον Pedro Romero de Terreros έως και την ανεξαρτησία του Μεξικού το 1821. Το 1766 η απεργία των ανθρακωρύχων εναντίον των μισθολογικών και εργασιακών πρακτικών του Terreros, θεωρείται η πρώτη μεγάλη απεργία της Βόρειας Αμερικής, καθώς δεν έγινε απλά διακοπή των εργασιών, αλλά στην ουσία ήταν μια τεράστια προσπάθεια να επαναδιαπραγματευτούν οι συμβάσεις και οι συνθήκες εργασίας.

Αλλά, όπως το εκμεταλλευτικό πρότυπο εξαπλώνονταν, δουλοκτησία και την δωρεάν εργασία που την συνοδεύει, γνώριζαν λαοί και φυλές στις οποίες προηγουμένως θεωρούνταν ‘αδιανόητο’. Η χρησιμοποίηση των Ινδιάνων ως εργατών-μεταφορέων στο δουλεμπόριο, άνοιξε και σε κάποιους από αυτούς την πόρτα του ηθικού εκμαυλισμού αφού κρατούσαν σκλάβους ως αμοιβή συχνά, και με την προτροπή των λευκών σε μια στρατηγική αλλοτρίωσης τους, συνοδευμένη από ουίσκι κι όπλα, και για πάρτυ τους.  «Στα 1842 στα εδάφη των Ινδιάνων Τσερόκι σημειώνεται έτσι εξέγερση Αφρικανών σκλάβων. Στα εδάφη λοιπόν που είναι σήμερα η Οκλαχόμα, κάποιοι από τους σκλάβους προσπάθησαν να αποδράσουν και να καταφύγουν στο Μεξικό, όπου η δουλεία είχε ήδη απαγορευτεί, αν και σύντομα περικυκλώθηκαν από τους περήφανους πολεμιστές της ινδιάνικης φυλής. Στη συμπλοκή, σκοτώθηκαν δύο Τσερόκι και πέντε Αφρικανοί, με το όλο περιστατικό να οδηγεί σε αυστηρότερους νόμους για την κατοχή δούλων, εμπνέοντας ταυτοχρόνως πολλές ακόμα εξεγέρσεις μαύρων κατά των λευκών και ινδιάνων δυναστών τους…».

Οι σκλάβοι, που προσέφεραν δωρεάν εργατική δύναμη σε μια δουλοκτητική οικονομία, (μα και οι λίγοι πρωτοπόροι σύμμαχοι τους, όπως ο ανθρωπιστής John Brown που όρμησε συνοδεία 15 λευκών -ανάμεσα τους τα ίδια του τα παιδιά!- και 5 μαύρων στο Εθνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ στην Βιρτζίνια ώστε να παραδώσει οπλισμό στους σύγχρονους δούλους) δεν έπαψαν ποτέ να εξεγείρονται, στη γη ή στην θάλασσα. Η περισσότερες από 485 γνωστές εξεγέρσεις πλοίων πάνω σε καράβια, με εμβληματικότερη εκείνη του «Amistad» στα 1839, με την ιστορική απόφαση του Δικαστηρίου των μετεπαναστατικών και κοινωνικά φιλελεύθερων ΗΠΑ της εποχής να θεωρήσει τους εξεγερμένους «ελεύθερους ανθρώπους και να μην τους επιστρέψει στον Ισπανο-Κουβανό ιδιοκτήτη τους, (και υπό την δωρεάν μάλιστα νομική καθοδήγηση του μετέπειτα Αμερικανού προέδρου John Quincy Adams, μιλούν από μόνες τους για την λαχτάρα του και της ανθρώπου να ζήσει σε έναν κόσμο όπου η αγιότητα δεν θα προέρχεται από τις επιθυμίες που έχουν «εξαϋλωθεί», μα από τις δίκαιες επιθυμίες που θα έχουν πραγματοποιηθεί, ανοίγοντας ένα καινούργιο, λιγότερο ταξιδεμένο για να θυμηθούμε τον R. Frost, μονοπάτι.

Είναι η εποχή που ο Λόρδος Βύρων άλλωστε καταγράφει αυτόν τον «Διεθνισμό» των εξεγερμένων, και την αλληλεγγύη μεταξύ των Εθνών (όπως ο ίδιος ο όρος Διεθνισμός αποκαλύπτει παρά την κακοποίηση του): (μτφρσ Μάριου Βύρωνα Ραίζη) “Η παλιά φιλοδοξία πνέει ανανεωμένη, πάλι για να εμψυχώσει σάρκα τότε ξεπεσμένη”…Μύρια στήθη συνενώνει μία και κοινή αιτία/Δυτικοί κι ανατολίτες επαναστατούν με βία./Πάνω στις κορφές του Άθω και στις Άνδεις κυματίζει/λάβαρο που ναι το ίδιο και δυο κόσμους χαιρετίζει/ Αθηναίος πάλι ζώνει Αρμοδίου το σπαθί/ Ξένο αφέντη καταγγέλλει ο αντάρτης στη Χιλή…” “Πόθος που πολλοί αιώνες δεν υπέταξαν ακόμη/ άνθρωποι για τη ζωή τους να αποφασίζουν μόνοι!”.

(Αύριο το 3ο και τελευταίο μέρος)