Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της συνέντευξης δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 1984 στο λογοτεχνικο περιοδικο «Η Άμαξα», αριθμος 6, που εξέδιδε στη Λεμεσό ο γνωστος δικηγόρος και ποιητης Κώστας Μακρίδης, ο οποίος είναι και το άτομο που με παρεκίνησε να συναντήσω το Μ. Χατζιδάκι. Οι απόψεις και οι θέσεις όμως που εκφράζει ο Μάνος Χατζιδάκις στα θέματα με τα οποία καταπιαστήκαμε στη συνέντευξη είναι, πιστεύω, διαχρονικες, εννοω διατηρούνται φρέσκες, παρόλο που έχουν περάσει σχεδόν τρεις δεκαετίες απο τότε. Και ακριβώς είναι απο αυτη τη διαχρονικότητα που παρακινήθηκα για να δοσιεύσω και πάλι τη συνέντευξη, για να γίνουν, με αυτο τον τρόπο, οι θέσεις και οι απόψεις του, κτήμα ενός ευρύτερου αναγνωστικου κοινου και, κυρίως, των νεότερων, που δεν είχαν την τύχη να γνωρίσουν τον συνθέτη. 

Τον Αύγουστο του 1984 όμως, στο περιοδικο «Άμαξα», απέφυγα σιωπηλως να δημοσιεύσω τις θέσεις του Μάνου Χατζιδάκι για τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α και την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, όπως μου τις ανάπτυξε στη συνέντευξη, την οποία έχω καταγραμμένη σε κασέτα και φυλάγω στο αρχείο μου, πράγμα για το οποίο ένιωθα τύψεις όλα αυτα τα χρόνια που κύλησαν μέχρι σήμερα. Δεν ήθελα, πραγματικα, τότε, να φέρω σε αντιπαράθεση μία μεγάλη μερίδα του Κυπριακου λαου με τον μεγάλο συνθέτη, παρόλο που ο ίδιος πιστεύω δεν θα τον ένοιαζε ποσως αν κάποιοι επιχειρούσαν να τον βρίσουν ή και να τον κατηγορήσουν ακόμη! Σήμερα όμως που ο μεγάλος συνθέτης δεν είναι μαζι μας, αλλα είναι στον ουρανο, κάνοντας τις βόλτες του παρέα με τον Νίκο Γκάτσο, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Κάρολο Κουν και την Μελίνα Μερκούρη, είναι καιρος πιστεύω να δημοσιοποιηθουν και αυτες οι απόψεις του. Σίγουρα θα προβληματίσουν κάποιους, παρόλο που έχουν περάσει 29 ολόκληρα χρόνια απο τότε που ειπώθηκαν! Ομολογω όμως, πως αυτος είναι και ο κύριος στόχος της δημοσιοποίησης αυτής της συνέντευξης.     
                                                            
Χρήστος Μαυρής, δημοσιογράφος – ποιητής

X. M.: Δεν είναι λίγες οι φορες που έχετε μελοποιήσει Έλληνες ποιητες…

Μ.Χ.: Όχι, δεν έχω μελοποιήσει πολλους Έλληνες ποιητες.

Χ. Μ.: Μπορω εδω να σας αναφέρω μία σειρά.

Μ.Χ.: Έχω μελοποιήσει μόνο στον «Μεγάλο Ερωτικο», αλλα τ’ άλλα τα έκανα με στίχους που γραφόντουσαν ειδικα για τα έργα που έφτιαχνα. Είμαι απο εκείνους που δεν έχουν κάνει κατα κανόνα Έλληνες ποιητες.
 
Χ.Μ.: Έχετε μελοποιήσει όμως Ευριπίδη, Σαπφω, Σολωμο, Καβάφη, Ελύτη, Γκάτσο, Σαραντάρη, Μυρτιώτισσα κ.ά.

Μ.Χ.: Προσέξτε, όλα αυτα στον «Μεγάλο Ερωτικο». Δεν έχω μελοποιήσει ποιητες. Εμένα με ενδιέφερε πάντα το τραγούδι σαν αποτέλεσμα απο ζωντανη αιτία, που είναι ένας στίχος που γράφεται εκείνη την ώρα…

Χ.Μ.: Ο στίχος παίζει σημασία στο τραγούδι;

Μ.Χ.: Τεράστια! Και φυσικα γι’ αυτο συνεργάστηκα μόνο με τον Γκάτσο και τον εαυτο μου. Αλλα σε ποιητας δεν έχω γράψει μουσικη. Είμαι ο μόνος που δεν έχει γράψει, παρ’ όλο που είμαι μέσα στην ποίηση, διότι ξέρω ότι αυτο είναι μία πολυ δύσκολη ιστορία και δεν χρειάζεται εμένα για να υπάρξει η ποίηση. Ο «Μεγάλος Ερωτικος» είναι μία άλλη ιστορία. Πήρα τα ποιήματα περι έρωτος και τα τοποθέτησα μέσα στον «Μεγάλο Ερωτικο».
 
Χ.Μ.: Γνωρίζω ότι διαβάζετε αρκετα και συγκεκριμένα αρκετη λογοτεχνία. Την κυπριακη λογοτεχνία την έχετε υπόψιν σας; Εννοω να σας έχει σταματήσει κανένα αξιόλο κυπριακο έργο.

Μ.Χ.: Όχι, δεν έχω μεγάλη επαφη με την κυπριακη λογοτεχνία.

Χ.Μ: Θα επιθυμούσατε να έχετε;

Μ.Χ.:Κοιτάξτε, διαβάζω βάση των παρορμήσεων μου και των ανακαλύψεων μου που κάνω απο τον ένα στον άλλο. Δεν έτυχε να μπλεκτω μέσα σ’ αυτο που λέγετε Κύπρος. Τελευταία, συμπτωματικα, γνώρισα υιο Κυπρίου ποιητη. Του Μηχανικού τον υιόν.

Χ.Μ.: Τον Θουκυδίδη;

Μ.Χ.: Ναι, τον Θουκυδίδη, ο οποίος είναι πολυ συμπαθητικο παιδι! Μου έδωσε το βιβλίο του πατέρα του! Δεν μπορω να πω όμως ότι έχω γνώση αυτου που λέγεται κυπριακη λογοτεχνία και κυπριακη ποίηση. Δεν ανήκω σε αυτους που διαβάζουν επαγγελματικα. Δεν είμαι μελετητης επαγγελματίας.

Χ.Μ.: Γράφετε όμως ποίηση.

Μ.Χ.: Ε, δεν θάλεγα ότι γράφω, με συμπληρώνει μερικες φορες.

Χ.Μ.: Δηλαδη το θεωρείτε σαν κάτι απαραίτητο στη ζωη σας αυτο;

Μ.Χ.: Κοιτάξτε, το μόνο που θεωρω απαραίτητο στη ζωη μου είναι ο έρωτας. Αυτο με αιτιολογει ότι υπάρχω. Τίποτα άλλο. Ούτε η μουσικη, ούτε η λογοτεχνία, ούτε η ποίηση μου είναι απαραίτητα.

***
 
«Εαν δεν είχε γίνει η Ε.Ο.Κ.Α., σήμερα η Κύπρος θα ήτανε ελληνική»
 
 
Οι πληγες που άφησαν οι ορδες του Αττίλα στο σώμα της Κύπρου, το καλοκαίρι του 1974, πονούσαν, όπως διαπίστωσα, και τον Μάνο Χατζιδάκι. Όμως, όσο ασήκωτος και αν ήταν ο πόνος του, δεν ήθελε να λέει ψέματα για να κολακεύει τους Κύπριους. Ήθελε να είναι ειλικρινής και έντιμος μαζί με την Κύπρο αλλα και με το λαό της. Δεν του ταίριαζε και ούτε επεδίωκε να πει κουβέντες που δεν πίστευε, απλως για να αρέσουν σε κάποιους. Γι΄αυτο, όταν του δόθηκε η ευκαιρία, δηλαδη όταν έθεσα σε λειτουργία το μαγνητόφωνο για να καταγράψω την άποψή του, γύρω απο την τουρκικη εισβολη στην Κύπρο και για το τι πρέπει να γίνει για να αρθει η στρατιωτικη κατοχη, δεν μάσησε τα λόγια του. Χωρίς περιστροφές άφησε τη σκέψη του να ξεδιπλωθει ελεύθερα στον αέρα και το λόγο του να πέσει σαν ρομφαία πύρινη, απόλυτα πεπεισμένος ότι εξυπηρετούσε την αλήθεια και αδιαφορώντας, ως συνήθως, για τις κρίσεις και επικρίσεις που τυχον θα δεχόντουσαν οι απόψεις του αλλα και για την πικρία που τυχον θα προκαλούσε σε κάποιους Ελληνοκύπριους.

«Εαν δεν είχε γίνει η ΕΟΚΑ, σήμερα η Κύπρος θα ήτανε ελληνικη», μου είπε. Και ανέβασε την κουβέντα του ακόμη ένα τόνο ψηλότερα: «Θα συμβούλευα μάλιστα την Κύπρο να μην ενωθεί με την Ελλάδα για να μπορέσει να βρει τη δικιά της γραμμη, τη δικιά της ομιλία».

Απο τα πυρα του λόγου του όμως, δεν ξέφυγαν ούτε και οι πολιτικοι. «Είναι εγκληματίες οι πολιτικοί μας που κάποτε τους περιβάλλουμε και τους ανεχόμαστε», είπε, αποδεικνύοντας για άλλη μία φορα πως δεν φοβόταν και δεν χαριζόταν σε κανένα! Ούτε και στον Θεο Του!
 
Χ.Μ.: Έχουν περάσει σχεδον εννια χρόνια απο την ημέρα που έγινε η τουρκικη εισβολή στην Κύπρο. Θάθελα να σας ρωτήσω, θάθελα να έχω την άποψή σας, ως απλος πολίτης αλλά και ως καλλιτέχνης, για το τι πρέπει να γίνει με την Κύπρο;

Μ.Χ.: Θάταν πολύ εύκολο να μιλήσουμε σαν απλοί πολίτες, και βέβαια δεν θα ήταν διαφορετική η θέση μου από την αγανακτισμένη θέση τη δικη σας. Κι’ εγω σαν απλώς πολίτης αγανακτω. Αλλά γνωρίζω πολυ καλα ότι το θέμα δεν είναι τόσο απλο. Και τελικα δεν το άφησαν να είναι τόσο απλο. Σήμερα τί να ευχηθούμε; Ως δια μαγείας να γίνει ξανα η Κύπρος όπως ήτανε; Μακάρι να μπορούσα, άλλο που δεν θέλω! Θα συμβούλευα μάλιστα την Κύπρο να μην ενωθεί με την Ελλάδα για να μπορέσει να βρει τη δικιά της γραμμη, τη δικιά της ομιλία. Γιατι, το να συνδεθει με την Ελλάδα, θα καταντήσει μια επαρχία παραμεθόριος, όπως τόσες και τόσες!

Χ.Μ.: Εγω πάντως θα προτιμούσα αυτη την επαρχία κ. Χατζιδάκι.

Μ.Χ.: Μην μπερδεύετε το συναίσθημα με την αλήθειά σας. Αυτη τη στιγμη η αλήθεια είναι ότι η μιση Κύπρος ειναι με τους Τούρκους. Και αν θέλετε να ξέρετε, αυτο έγινε με την ανοησία, τη συναισθηματικη, μερικων ανθρώπων. Αν θέλετε, να τα δούμε καλα τα πράγματα; Εαν δεν είχε γίνει η ΕΟΚΑ, σήμερα η Κύπρος θα ήτανε ελληνικη. Ποιοι είναι εκείνοι οι ανόητοι οι οποίοι για να κάνουν δικιά τους πολιτικη χαντακώνουν την πολιτικη ενος χώρου; Είπαμε να βλέπουμε τα πράγματα στην ουσία. Έχει μείνει καμία χώρα απ’ τις αγγλικες κοινοπολιτείες που να μην έχει ελευθερωθει σήμερα; Έχει μείνει καμία; Η Τουρκία ούτε ήξερε που ήταν η Κύπρος κάποτε! Εκ των υστέρων βέβαια, όταν εμεις αρχίσαμε να κάνουμε τις φασαρίες μας, εν τέλει ήλθε ως μάννα εξ ουρανου. Αντίδοτο στην εσωτερικη τους πολιτική, μέχρι που να μπούνε μέσα. Κάποτε δεν ξέρανε. Αν δεν κάναμε την ΕΟΚΑ, αυτη τη θριαμβευτικη ΕΟΚΑ, που έφαγε και πολλα παιδια απο την Κύπρο, τα πήρε στο λαιμο της…

Λοιπον, όταν βλέπεις αυτα τα εγκλήματα, που γίνονται από ορισμένους επωνύμους ανθρώπους και απο επώνυμες καταστάσεις, είναι να σε πιάνει αηδία. Σήμερα τί να πούμε; Να ευχηθούμε; Μα βέβαια, να σας ευχηθω απ’ την ψυχη μου και να πολεμήσω κι’ εγω! Αλλα είναι τόσο πολυ πια στη θέλησή μας; Εκει είναι το πρόβλημα. Και σημασία είναι, απο την ώρα που γίνεται ένα κακο, να γίνει το λιγώτερο κακό. Αν θέλουμε να βλέπουμε ρεαλιστικα τα πράγματα.Δυστυχως, την αλήθεια την ξέρουμε. Και αν θέλουμε να είμαστε συνεπεις με την αλήθεια έπρεπε να πάρουμε ένα πιστόλι και να κτυπάμε προς τα πίσω. Διότι δεν πέρασαν πολλά χρόνια και οι προβλέψεις πάρα πολλων σοφων ανθρώπων της εποχης εκείνης επαλήθευσαν. Και είδαμε ότι μερικοι διαστρεβλώνανε ιστορικες στιγμες για να ασκήσουν μια ιστορία προσωπικη. Τι να σου πω τώρα; Ότι δεν θέλω, ότι δεν είμαι σαν κι’ εσένα; Φαντάστηκες, δεν είναι δυνατον! Άρα έχει κάποια σημασία σήμερα; Αλήθεια έχει σημασία; Και μόνο για σας; Και εμεις δεν έχουμε αντίστοιχες περιπτώσεις; Αντίστοιχα πράγματα δεν έχουμε; Είναι εγκληματίες οι πολιτικοί μας που κάποτε τους περιβάλλουμε και τους ανεχόμαστε.

poiein.gr