Όταν διέρρευσε στον Τύπο η έκθεση Χρουστσόφ -νομίζω η εφημερίδα «Le Monde» τη δημοσίευσε πρώτη- ήμουνα από τους πιο ενθουσιώδεις αποδέκτες της. Δεν πίστευα στα μάτια μου. Ο Λεωνίδας Κύρκος έφυγε από τη ζωή στις 28 Αυγούστου του 2011. Το Tvxs.gr δημοσιεύει ένα αφιέρωμα σε οκτώ μέρη, βασισμένο στις μαρτυρίες που το ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς είχε παραχωρήσει στο Στέλιο Κούλογλου.

Ads

Κανένας ραδιοφωνικός σταθμός δεν έλεγε τίποτα, ήτανε σαν κεραυνός όλη αυτή η ιστορία. Εγώ και πολλοί άλλοι την πιστέψαμε από την πρώτη στιγμή, πιστέψαμε ότι ήτανε μια κίνηση που έπρεπε να γίνει για να σπάσει τον πέπλο που κάλυπτε μέχρι τότε την εσωτερική ζωή του κόμματος.

Διαβάστε επίσης:

Άρχισαν ύστερα να φτάνουν όλο και περισσότερες πληροφορίες που βεβαίωναν τη γνησιότητα της έκθεσης, η οποία στην αρχή αμφισβητούνταν από πολλούς. Θεώρησα την έκθεση σαν ένα απελευθερωτικό βήμα. Βεβαίως έκρινα ότι πολλά πράγματα σε αυτήν άγγιζαν τα όρια της υπερβολής+ παραδείγματος χάρη, όταν έλεγε ότι ο Στάλιν δεν είχε ιδέα από διεύθυνση στρατιωτικών επιχειρήσεων και περίπου τον παρουσίαζε όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν παρουσίασε τον Χίτλερ σε μια από τις ταινίες του, να παίζει με τον πισινό του την παγκόσμια σφαίρα. Αυτά ήταν γελοιότητες, δεν ξέρω καν αν υπήρξαν μέσα στο κείμενο του Χρουστσόφ, δεν είχανε καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Αντίθετα, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, ο Στάλιν, σε αντίθεση με τον Χίτλερ, είχε τη σοφία να μην εμπλέκεται στα συγκεκριμένα σχέδια της στρατιωτικής ηγεσίας και να της αφήνει όλο το περιθώριο να εφαρμόσει τα σχέδιά της. Εκείνος έριχνε όλο του το βάρος στην εφαρμογή των σχεδίων χωρίς να παίρνει μέρος στην κατάρτισή τους.

Ads

Πίστευα βαθιά σε αυτή τη μεταρρύθμιση την οποία προσπάθησε να εγκαινιάσει ο Χρουστσόφ και την οποία δεν άντεξε ο μηχανισμός του κόμματος και γι’ αυτό και τον ανέτρεψαν.Πιστεύω ότι αν άφηναν στον Χρουστσόφ το περιθώριο και ότι αν και ο ίδιος προχωρούσε με μεγαλύτερη συνέπεια και αποφασιστικότητα και χωρίς εύκολους αυτοσχεδιασμούς στην εφαρμογή αυτής της πολιτικής, τα πράγματα θα ήταν τελείως διαφορετικά. Αυτό όμως δεν συνέβη και δεν μπορεί να αρχίσει να λέει κανείς τι θα γινόταν αν είχε συμβεί. Αυτό το «αν» η Ιστορία δεν το δέχεται, δέχεται το αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα είναι αυτό που έγινε.

Η εποχή του Χρουστσόφ συνέπεσε με την εποχή του Σπούτνικ. Ήταν μια εποχή ελπίδας, είχαμε κολοσσιαία τεχνολογικά επιτεύγματα από τη μεριά μιας χώρας, η οποία ήταν για αιώνες ολόκληρους βυθισμένη στο χτες. Ήταν ένα θαύμα που το χαιρετίσαμε όλοι με ενθουσιασμό και ελπίδα. Οι Σοβιετικοί -και αυτό το ονομάζω βλακεία, όσο και αν είναι αυθαίρετος ο χαρακτηρισμός- ενώ κατόρθωσαν να κατακτήσουν την υψηλή τεχνολογία της εποχής, την περιόρισαν μόνο στον τομέα των στρατιωτικών επιτευγμάτων και αναγκών και αγνόησαν τελείως ό,τι αφορούσε την καθημερινή ζωή.

Είχαν φτάσει με τον Σπούτνικ στο διάστημα και στην αγορά της Μόσχας δεν υπήρχαν πορτοκάλια ούτε αρκετό ψωμί, στα δε νοσοκομεία παρατηρούνταν φαινόμενα αθλιότητας. Γινόταν ιλιγγιώδης σπατάλη πόρων σε έναν τομέα και ταυτόχρονα απεριόριστη περιφρόνηση των καθημερινών αναγκών του ανθρώπου. Ίσως εκεί βρίσκεται και ένα από τα κλειδιά για τη λύση του μυστηρίου της κατάρρευσης, ύστερα από εφτά δεκαετίες, ενός καθεστώτος που είχε περιφρονήσει βαθύτατα τον παράγοντα άνθρωπος στο όνομα του οποίου οικοδομήθηκε.

Μετά τα γεγονότα της Ουγγαρίας το 1956 θεωρούσαμε όλοι ότι τα παθήματα είχαν γίνει μαθήματα. Ήταν αδιανόητο να σκεφτεί κανένας ότι τα ρώσικα τανκς θα μπαίνανε σε μια σοσιαλιστική χώρα, όπως μπήκαν το 1968 στην Πράγα, και μάλιστα κόντρα σε όλες τις εισηγήσεις που γινόταν, για να πνίξουν με τη βία τους ένα αίσθημα ανάτασης και ανανέωσης που ερχόταν. Διότι ο Ντούμπτσεκ* δεν επιχείρησε καμιά αντικομουνιστική μεταρρύθμιση, επιχείρησε μια μεταρρύθμιση μέσα στα πλαίσια του συστήματος και συντρίφτηκε κάτω από τις ερπύστριες.

Ήταν ίσως η μεγαλύτερη ώς τότε τραγωδία του αριστερού κινήματος. Όλοι ελπίζαμε ότι ο Ντούμπτσεκ θα κρατούσε και ότι η Σοβιετική Ένωση ώς το τέλος θα απέφευγε την επέμβαση. Δεν την απέφυγε και οι ερπύστριες δεν κύλησαν μόνο στην Τσεχοσλοβακία, κύλησαν πάνω στο σώμα του σοσιαλισμού και των ιδεών μας που τις πάτησαν και τις έλιωσαν. Ήταν ίσως μια τελευταία ευκαιρία, μια αναλαμπή για να γίνει κάτι.

* Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ: γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Τσεχοσλοβακίας το 1968.  *Ολόκληρη η μαρτυρία του Λεωνίδα Κύρκου στο βιβλίο του Στέλιου Κούλογλου «Μαρτυρίες για τον εμφύλιο και την ελληνική αριστερά» (εκδόσεις Εστία)