Θα ξεκινήσω με μια εικόνα. Μια εικόνα συγκλονιστική. Τη Μεγάλη Πέμπτη, στη Φυλακή Ρεμπίμπια της Ρώμης, ο Πάπας Φραγκίσκος, στην τελετή του Νιπτήρος, έπλυνε και φίλησε τα πόδια κρατούμενων. Οι προκάτοχοί του, διαβάζω στο ρεπορτάζ,  τιμούσαν την παράδοση του Ιερού Νιπτήρος είτε στον Άγιο Πέτρο είτε στον Άγιο Ιωάννη, όμως ο Φραγκίσκος επέλεξε τις φυλακές. (Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά: είναι τακτικός επισκέπτης των σωφρονιστικών καταστημάτων και μάλιστα, πρόσφατα, στις φυλακές της Νάπολης, έκατσε στο τραπέζι και έφαγε μαζί με γκέι και τρανς κρατούμενους).

Ο Φραγκίσκος λοιπόν, στη Φυλακή Ρεμπίμπια έπλυνε και φίλησε τα πόδια των κρατουμένων, έξι ανδρών και γυναικών. Μια από τις γυναίκες, αφρικανικής καταγωγής, με το μωρό  στην αγκαλιά, δάκρυσε την ώρα που ο Πάπας σκούπιζε και φιλούσε τα πόδια της. Δεν νομίζω  ότι χρειάζονται πολλά σχόλια. Ας μείνουμε στην εικόνα. Και Ας σκεφτούμε πώς κάποιος με εξουσία (και μάλιστα με τόση εξουσία) μπορεί να τη χρησιμοποιήσει για να δώσει ένα μήνυμα ανθρωπιάς και συγχώρεσης – ή για να δώσει μηνύματα μνησικακίας και βίας.

Δεν θυμήθηκα την εικόνα αυτή λόγω των μεταπασχαλινών. Τη θυμήθηκα με αφορμή τη συζήτηση για το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης στη Βουλή, και τη δημόσια συζήτησή του. Θα καταλάβετε το γιατί.

Μια ανάσα ανθρωπιάς, δικαίου  και εξορθολογισμού

Καταρχάς, θέλω να τονίσω, για άλλη μια φορά, ότι το νομοσχέδιο «Μεταρρυθμίσεις ποινικών διατάξεων, κατάργηση των καταστημάτων κράτησης Γ΄ τύπου και άλλες διατάξεις» αποτελεί μια ανάσα ανθρωπιάς, δικαίου  και εξορθολογισμού του σωφρονιστικού μας συστήματος. Εισάγει σημαντικά μέτρα: καταργεί τις φυλακές τύπου Γ΄, καταργεί (με ελάχιστες εξαιρέσεις) την κράτηση ανηλίκων, ευνοεί την αποφυλάκιση γερόντων, ασθενών, ανθρώπων με βαριά αναπηρία, καθορίζει γενικότερα ευνοϊκές προϋποθέσεις για την υφ’ όρον απόλυση κρατουμένων εφ’ άπαξ, μεριμνεί για την απεξάρτηση, αποφυλακίζει τους υπό απέλαση αλλοδαπούς που έχουν εκτίσει την ποινή τους.  Ας δούμε  όμως πώς εξελίχθηκε  η δημόσια συζήτηση για το νομοσχέδιο τις προηγούμενες μέρες.
 
Μια θλιβερή  και εξοργιστική εκστρατεία τρόμου

Από πλευράς της Νέας Δημοκρατίας και αρκετών καναλιών παρακολουθήσαμε μια ολομέτωπη επίθεση. Το πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι  η κριτική ούτε καν η επίθεση. Είναι ο τρόπος που γίνεται, είναι ότι επιδιώκει να μη συζητήσουμε την ουσία: την κατάσταση στις φυλακές. Κραυγές για «ανομία», τρομοϋστερία, διαστρέβλωση, υπερπροβολή και του πιο μικρού επεισοδίου – κάποια κανάλια έφτασαν να παίζουν κονσέρβα τα επεισόδια της Μεγάλης Τρίτης τρεις μέρες μετά. Είναι η ακροδεξιά τακτική που εφάρμοσε και προεκλογικά η Νέα Δημοκρατία,  που  έχει ηττήθηκε και απαξιώθηκε.

Είναι μια εκστρατεία τρόμου θλιβερή και  εξοργιστική, επειδή ακριβώς αγγίζει βαριά ανάπηρους και ασθενείς, φυλακισμένα παιδιά, τοξικοεξαρτημένους, υπερήλικους, τους λεγόμενους φιλοξενούμενους αλλοδαπούς που εκτίουν ουσιαστικά μια δεύτερη ποινή, τους πιο ανήμπορους και αδύναμους (Πριν λίγες μέρες πέθανε, μέσα στη φυλακή, ένας καρκινοπαθής, από αυτούς που αφορούσε το νομοσχέδιο). Δεν αξίζει, πιστεύω, σε κανέναν μας, ούτε ακόμα και σε όσους λένε τα παραπάνω, όλη αυτή η βαρβαρότητα. Και, βέβαια, βρίσκω ακόμα πιο θλιβερό και εξοργιστικό ότι το Ποτάμι και το ΠΑΣΟΚ συμπορεύονται, σε πολλά, με αυτή τη ρητορεία του τρόμου.

Για εμάς, όπως και για μια ολόκληρη παράδοση φιλελεύθερων στοχαστών και αγώνων για τα δικαιώματα και την ελευθερία, το σωφρονιστικό σύστημα πρέπει να στοχεύει στην επανένταξη του κρατούμενου στην κοινωνία, όχι στην αποκοπή και τη συντριβή του. Δεν μπορεί να κάνει διακρίσεις, ανάλογα με τη βαρύτητα ή την κοινωνική απαξία του αδικήματος. Γι’ αυτό και καταργούμε τις φυλακές τύπου Γ΄, που διαφοροποιούσαν τη μεταχείριση των κρατουμένων με βάση το αδίκημα για το οποίο κατηγορούνταν ή είχαν καταδικαστεί, κάτι θεμελιωδώς αντίθετο με τα θεμέλια του κράτους δικαίου και του νομικού πολιτισμού μας. Στην ίδια λογική, ο νόμος πρέπει  να ισχύει για όλους. Όπως ακριβώς πράττει το νομοσχέδιο αυτό: θέτει ως μόνα κριτήρια, σταθμίζοντάς τα με νηφαλιότητα, με τρόπο γενικό και αφηρημένο, το μέγεθος της βλάβης της υγείας τους και το ύψος της ποινής, χωρίς εξαιρέσεις ή χωρίς φωτογραφικές ρυθμίσεις.
 
Οι αρμόδιοι φορείς συντριπτικά υπέρ του νομοσχεδίου

Την προηγούμενη εβδομάδα όμως δεν είχαμε, ευτυχώς, μόνο την εκστρατεία τρόμου. Εκδηλώθηκε μια ευρύτατη συναίνεση για το νομοσχέδιο. Ακούσαμε στη Βουλή τους κατεξοχήν σχετικούς με το θέμα φορείς: εκπροσώπους ενώσεων δικαστών, εισαγγελέων, σωφρονιστικών υπαλλήλων, οργανώσεων δικαιωμάτων, τους Συνηγόρους του Πολίτη και του Παιδιού κ.ά. Στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι 13 στους 14 τάχθηκαν, με αποχρώσεις αλλά και  με σαφήνεια, υπέρ του νομοσχεδίου. Σταχυολογώ: Η πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων είπε ότι πολλές φορές και στο παρελθόν έχουν εφαρμοστεί τέτοιες διατάξεις. Και ότι επιβάλλονται λόγω του αδιαχώρητου των Φυλακών, αλλά και λόγω των συνεχών καταδικαστικών αποφάσεων εις βάρος της Ελλάδας από το Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο Συνήγορος του Παιδιού είπε ότι υποδέχεται πολύ θετικά τα μέτρα που αφορούν τους ανηλίκους και χαίρεται που  οι Ενώσεις Δικαστών και Εισαγγελέων συμφωνούν και υποστηρίζουν αυτή τη ρύθμιση. Ο πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ επισήμανε ότι ο σημερινός νόμος εξειδικεύει, με πολύ ευτυχή τρόπο, θέματα τα οποία ήδη προϋπήρχαν στο νόμο του 2013. Τέλος, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδας είπε πως λαθεύουν όσοι πιστεύουν ότι το παρόν νομοσχέδιο είναι χρήσιμο. Κι αυτό διότι δεν είναι απλώς χρήσιμο, είναι εξαιρετικά απαραίτητο!

Εκτός από τους φορείς, ας συνυπολογίσουμε την γνώμη της επιστημονικής κοινότητας (συντριπτικά υπέρ του νομοσχεδίου). Ας μην ξεχνάμε, επίσης, τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Από το 2011 μέχρι σήμερα, είχαμε 13 καταδίκες της Ελλάδας για απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση, για τις συνθήκες αυτές. Ακόμα χειρότερα, όπως είπε ο Ν. Παρασκευόπουλος προχθές, εκκρεμούν άλλες 191 υποθέσεις. Η χώρα, για τις 13 αυτές καταδίκες, πρέπει να καταβάλει σχεδόν δύο εκατομμύρια, χρήματα που θα μπορούσαν ασφαλώς να δοθούν για να βελτιωθούν οι συνθήκες στις φυλακές.

***

Για την κατάργηση του «κουκουλονόμου» και τη λήψη του DNA

Για το νομοσχέδιο και τις διατάξεις του έχουν γραφτεί πολλά. Γι’ αυτό δεν θα επιμείνω, θα σταθώ μόνο σε δύο σημαντικές τροπολογίες που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, για  την κατάργηση του λεγόμενου «κουκουλονόμου» και σχετικά με τη λήψη DNA.

Η πρώτη τροπολογία καταργεί τον νόμο 3772/2009. Έναν νόμο που ποινικοποιεί τον ρουχισμό, την «κουκούλα», και όχι την τέλεση αδικήματος. Στην εφαρμογή του αποδείχθηκε εντελώς αναποτελεσματικός για τη διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης, και επικίνδυνος για τα δικαιώματα. Είχε επικριθεί σφοδρά από την Ένωση Ελλήνων Ποινικολόγων, 64 δικηγορικούς συλλόγους και πολλούς άλλους. Και ας μην ξεχνάμε ότι σε πρόσφατη έρευνα της Εφημερίδας των Συντακτών (16.1.2015) όλα  τα κόμματα, εκτός ΝΔ και Χρυσής Αυγής  τον είχαν επικρίνει ή είχαν εκφράσει επιφυλάξεις.

 Η  δεύτερη τροπολογία, σχετικά με τη λήψη γενετικού υλικού, θεραπεύει τα σοβαρά προβλήματα των ισχυουσών διατάξεων. Η τροπολογία μας θεσπίζει εγγυήσεις, σύμφωνα με την αρχή της αξιοπρέπειας του προσώπου και του σεβασμού του ανθρώπινου σώματος και την αρχή της αναλογικότητας, σύμφωνα με τις συστάσεις διεθνών οργανισμών και της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων.

***

Όπως είπα, το νομοσχέδιο είναι μια μεγάλη ανάσα για τις φυλακές: για ευαίσθητες και ευάλωτες ομάδες που σταματάει η εξόντωσή τους, για τους κρατούμενους στις φυλακές, τις οικογένειες όλων αυτών, τους σωφρονιστικούς. Με τη σκέψη μας σε όλους και όλες αυτές προχωράμε, και είναι το δίκιο που μας δίνει πίστη και δύναμη. Όποιος έχει επισκεφθεί έστω και λίγο τις φυλακές ξέρει την απόγνωση των ανθρώπων. Και αναρωτιέμαι: Όσοι μιλάνε από το πρωί μέχρι το βράδυ για την «ανομία» και  «τρομοκρατία», που υποθάλπει δήθεν ο ΣΥΡΙΖΑ, τι έχουν να πουν σε αυτούς τους ανθρώπους; Για τον πόνο, τη ζωή τους που καταστρέφεται, την ελπίδα τους να ζήσουν με όρους που δεν προσβάλλουν την αξιοπρέπειά τους; Η τρομολαγνία βλάπτει σοβαρά,  εξοντώνει: και τους κρατούμενους και όλη την κοινωνία μας. Και αυτό δεν πρέπει να το επιτρέψουμε.
 
* Η Βασιλική Κατριβάνου είναι βουλευτής Β΄ Αθήνας του ΣΥΡΙΖΑ και εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ στο νομοσχέδιο «Μεταρρυθμίσεις ποινικών διατάξεων, κατάργηση των καταστημάτων κράτησης Γ’ τύπου και άλλες διατάξεις»