Επειδή η παγκοσμιοποίηση δεν είναι ούτε παλίρροια, ούτε σεισμός, ούτε  «φυσικό γεγονός» γενικότερα όπως προσπαθούν να μας πείσουν οι άκριτοι ή συμφέροντα έχοντες δημοσιολογούντες… (βλ. Μήπως είστε οπισθοδρομικός, ξενοφοβικός, ακροδεξιός;) είναι στοχευόμενο φαινόμενο ζοφερών συνεπειών. 

Κάποιος από το 1944 είχε προβλέψει το ζοφερό μέλλον και το πώς να το αποτρέψει. 

To 1971, τον Αύγουστο, o Pompidou έστειλε στο Νew Jersey από τη Γαλλία αντιτορπιλικό (!)  πλήρες δολαρίων για να πάρει,  ανταλλάσσοντας τα, ανάλογη ποσότητα χρυσού σύμφωνα με την συμφωνία του 1944  την αναφερόμενη και ως συμφωνία του Bretton Woods. 

Η απάντηση του Νίξον ήταν ένα οργισμένο όχι τόσο σε αυτόν όσο και στον  Heath της Μ Βρετάνιας που διατύπωσε το ίδιο αίτημα με λιγότερο θεαματικό τρόπο λίγο αργότερα.

Τον Αύγουστο του 1971 ο Νίξον προκάλεσε συνέντευξη τύπου στην οποία ανακοίνωσε την διάλυση του κανόνα του χρυσού του 1944.

Έτσι άδοξα και με τόσο θεαματικό τρόπο επίδειξης δύναμης τελείωσε μια περίοδος του καπιταλισμού που διακρίθηκε από σχετική ηρεμία, ανερχόμενο βιοτικό επίπεδο, «πλήρη απασχόληση» και χαμηλή ανεργία στο δυτικό κόσμο και αναφέρεται ως χρυσό τέταρτο του καπιταλισμού. 

Η εμπειρία εκείνης της περιόδου* τροφοδότησε τις αφελείς φαντασιώσεις περί «τέλους της Ιστορίας»… δηλαδή του τέλους όλων των δεινών του καπιταλισμού.

Το 1971 όπως και ολόκληρη η δεκαετία (για πολλούς λόγους) είναι περίοδος σοβαρής καμπής του καπιταλισμού και εκκίνησης «πεδίου δόξης λαμπρού» για το απελευθερωμένο χρηματιστικό και άλλο κεφάλαιο (βλ. άρθρο – Παγκοσμιοποίηση: Ενορχηστρωμένες «απελευθερώσεις»)

Αξίζει όμως της προσοχής μας η βύθιση στην Ιστορία την μόνη ικανή να μας φωτίσει υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις: Αξίζει δηλαδή η  επίσκεψη στις απαρχές του «χρυσού τετάρτου αιώνα» δηλαδή στην συνάντηση του Bretton Woods το 1944  και στην παρέμβαση του J.M. Keynes και στη συνολική συζήτηση.

Το Bretton Woods, οι σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες και ο κανόνας του χρυσού είναι γνωστά  καίτοι χρήζουν υπενθύμισης. Εκείνο που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι η πλήρης παρέμβαση του J.M. Keynes και η αμερικανική αρνητική αντίδραση.

Τόσο οι Αμερικανοί του Νew Deal όσο και ο J.M. Keynes έβλεπαν τους μελλοντικούς κινδύνους διάδοσης των κρίσεων – λόγο της ύπαρξης πλεονασματικών και ελλειμματικών χωρών στο κλαμπ των χωρών που συμμετείχαν στο προτεινόμενο  στη συνάντηση σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών. 

Συμφωνούσαν επίσης στο ότι το φάρμακο ήταν η ανακύκλωση των πλεονασμάτων από τις πλεονασματικές στις  ελλειμματικές χώρες. Όπως έδειξαν τα πράγματα  διαφωνούσαν στο ποιος θα ήταν υπεύθυνος για την ανακύκλωση.

Η ισχύς για άλλη μια φορά επικράτησε του ΟΡΘΟΥ λόγου.

Η πρόταση του ιδιοφυούς Κεϋνς συμποσούτο στην δημιουργία μιας διεθνούς νομισματικής ένωσης,  μιας διεθνούς κεντρικής τράπεζας και ενός αντικειμενικού – δηλαδή ανεξάρτητου από την πολιτική ισχύ της κάθε χώρας – συστήματος ανακύκλωσης των πλεονασμάτων. 

Αφού πρώτα ηλεκτρικό ρεύμα διαπέρασε τα μέλη της ομήγυρης μετά την ομιλία του Κέϋνς, ο Harry Dexter White  εκπρόσωπος των Αμερικανών του New Deal στην αίθουσα  αντέδρασε κατηγορηματικά στην πρόταση και το σχέδιο απερρίφθη μετά πολλών επαίνων. 

Στις επόμενες δεκαετίες τα πλεονάσματα ανακυκλώνονταν υπ’ ευθύνη του δυνατού του κλαμπ δηλαδή της Αμερικής έτσι ώστε τα τερπνά για όλο το σύστημα (ανακύκλωση πλεονασμάτων) να είναι ωφέλιμα για την Αμερική ως υπερδύναμη που έμελλε για αρκετές δεκαετίες να κανοναρχεί (άσκηση  αμερικανοκεντρικών πολιτικών στις ελλειμματικές χώρες). 

Μονομερώς και υπ’ ευθύνη του δυνατού του κλαμπ ήρθε και το τέλος της μετατρεψιμότητας των δολαρίων σε χρυσό και οι χώρες μέλη ακολούθησαν, εκούσες άκουσες, μετά την συνέντευξη του Νίξον.
 
Αξίζει να αναφερθεί πως έβλεπε η Αμερική τους συμμάχους της σε καιρούς δυσκολιών.  Ένας από τους εισηγητές της κατάργησης των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, ο Πολ Βολκερ, σε ομιλία του στο πανεπιστήμιο του Warwick είπε μεταξύ άλλων δυο «καλά πράγματα»:  

Ανάμεσα στην εξισορρόπηση των αναγκών ενός σταθερού διεθνούς συστήματος και το στόχο διατήρησης της ελευθερίας των επιλογών μας επιλέξαμε το δεύτερο. Και λίγο παρακάτω πρόσθεσε ότι για την δεκαετία του ‘80 μια ελεγχόμενη διάλυση της παγκόσμιας οικονομίας είναι θεμιτός στόχος των ΗΠΑ **. Λίγο μετά διορίστηκε από τον Κάρτερ πρόεδρος της FED.

Παραπομπές 

* Η ευημερία  της περιόδου οφείλετο  σε επιπλέον λόγους όπως 1/ η ανακύκλωση αμερικανικών πλεονασμάτων στην Ευρώπη και την Ιαπωνία και 2/ το δέος της σοβιετικής απειλής. 

** Το ακριβές κείμενο της ομιλίας στην σελ. 201 – 2 (Βαρουφάκης, 2012,  Παγκόσμιος Μινώταυρος).