Απ’ το 1929 στο 2008 «μια γενικευμένη απορρύθμιση» δρόμος…

Έχουμε υπογραμμίσει πόσο σκοτεινή, επιβλαβής αλλά και συχνά σκόπιμη είναι η αντίληψη σύμφωνα με την οποία ορισμένα φαινόμενα και διαδικασίες παρουσιάζονται ως φυσικά ή σαν απόρροια φυσικών νόμων. Αυτή η φυσικοποίηση  επιχειρείται για την παγκοσμιοποίηση (προηγούμενο,  πρόσφατο, άρθρο «Μήπως είστε οπισθοδρομικός, ξενοφοβικός, ακροδεξιός;») τις κρίσεις γενικά αλλά και την τρέχουσα κρίση. 

Η εμπειρία της οικονομικής κρίσης του 1929 στοιχειώνει την ανθρωπότητα και έχει γίνει πηγή έμπνευσης για πολλούς θεωρητικούς και (λιγότερο τους) σύγχρονους πολιτικούς .

Με βάση αυτή την κατακλυσμιαία  εμπειρία, το 1933, δυο πολιτικοί, ο Carter Glass και ο Henry Steagall, πρότειναν έναν νόμο που πήρε το όνομα τους ο οποίος πέρασε από την Γερουσία και στη συνέχεια υιοθετήθηκε σαν κομμάτι του γνωστού Νέου Συμβολαίου (New Deal) του προέδρου Franklin Roosevelt. Το Glass Steagall Act θεσμοθετήθηκε και έγινε νόμος με το σχετικό όνομα.

Οι ρυθμίσεις αυτού του νόμου δείχνουν ότι η σχετική σταθερότητα των αγορών που επικράτησε στην μεταπολεμική περίοδο ήταν αποτέλεσμα θεσμικών περιορισμών και όχι ενός φυσικού νόμου που άλλοτε προκαλεί σταθερότητα και άλλοτε αναταραχές στις αγορές.

Συγκεκριμένα ο νόμος αυτός προέβλεπε την εισαγωγή δυο δραστικών μέτρων κατά της κερδοσκοπίας:

1. Τον σαφή διαχωρισμό μεταξύ παραδοσιακής τραπεζικής δραστηριότητας και επενδυτικής τραπεζικής δραστηριότητας, Έτσι οι τράπεζες χωρίστηκαν σε εμπορικές και επενδυτικές  με τις πρώτες απαλλαγμένες από τις συνέπειες επενδυτικών πρωτοβουλιών ρίσκου, μεγάλου ή μικρότερου, και τις δεύτερες ελεύθερες να προβαίνουν σε δημιουργία πολύπλοκων τραπεζικών προϊόντων δυνητικού επενδυτικού ρίσκου.

2. Την ίδρυση μιας Ομοσπονδιακής Αρχής που εγγυόταν τις καταθέσεις μέχρι 250,000 δολάρια ανά καταθέτη και αποσκοπούσε  στην αποφυγή των καταστροφικών bank run του παρελθόντος. 

«Το (συνολικό) ρυθμιστικό σχέδιο… υπηρέτησε καλά τη χώρα και τον κόσμο πρωτοστατώντας σε μια πρωτοφανή περίοδο σταθερότητας και οικονομικής μεγέθυνσης» ( Ζ. Στίγκλιτς , 2011, ο θρίαμβο ς της απληστίας).

Μετά από πολλά χρόνια πιέσεων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για τον περιορισμό των κρατικών ρυθμίσεων στον κλάδο τους, το Νοέμβριο του 1999 το Κογκρέσο ψήφισε το Νόμο Gramm – Leach – Bliley (ή Νόμο του Εκσυγχρονισμού (sic)  των Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών). 

Το 1999 και το 2007 με την έλευση της συγκλονιστικής παγκόσμιας κρίσης απείχαν μόλις οκτώ χρόνια. Η  κρίση ήταν αποτέλεσμα  των πολύ μεγάλων τραπεζών, των πολύπλοκων και αδιαφανών δραστηριοτήτων τους, της σύμμειξης εμπορικών και επενδυτικών δραστηριοτήτων και της κυκλοφορίας ανά των κόσμο σκοτεινών ως προς την σύνθεση τους τιτλοποιημένων παραγώγων. Η αποδοχή του γεγονότος από συστημικούς παράγοντες φαίνεται σε επίσημη έκθεση του 2009 στην οποία συμμετείχε ο πρώην πρόεδρος της FED Πωλ Βόλκερ (δες Ζ. Stiglitz  ib id σελ. 323)

Με την κατάργηση του διαχωρισμού των δύο τύπων τραπεζών επικράτησε η κουλτούρα της επενδυτικής τραπεζικής και παράλληλα δημιουργήθηκαν πολύ μεγάλες τράπεζες μεγάλης συγκέντρωσης κεφαλαίων και ατελέστατου ανταγωνισμού. Στο διάστημα που ακολούθησε το νόμο Gramm- Leach – Bliley το μερίδιο των πέντε μεγαλύτερων τραπεζών στην συνολική τραπεζική αγορά αυξήθηκε από 8% το 1995 σε 30 % το 2011. 

Η μόχλευση το 2002 ήταν 29 προς ένα (!)  πράγμα που σήμαινε ότι μείωση κατά 2% του ενεργητικού τους θα τις κατέστρεφε. Η επιτροπή κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ όπως και άλλων κεντρικών τραπεζών του κόσμου πίστευαν ότι οι τράπεζες θα αυτορυθμίζονταν τόσο που η κεντρική τράπεζα της πρώτης με προβληματική απόφαση της το 2004 έκανε δυνατή την μόχλευση 40 /1 !!! (Ζ. Στίγκλιτζ 2011).

Όσο για την επαναφορά του διαχωρισμού των δύο τύπων τραπεζών – εμπορικών και τραπεζών – καζίνο – αποτέλεσε  υπόσχεση και των δύο μονομάχων – Κλίντον, Τραμπ – των πρόσφατων αμερικάνικων προεδρικών εκλογών. Βαστήξτε  εντούτοις πολύ μικρό καλάθι… 

Την επαναφορά του διαχωρισμού επιχείρησε ο Μπαράκ  Ομπάμα (με τον πολύ Πολ Βόλκερ – πρώην πρόεδρο της FED – επικεφαλής της επιτροπής  Economic Recovery Advisory Board). Το εγχείρημα απέτυχε και ο Πολ Βόλκερ παραιτήθηκε εξουθενωμένος *. 

Ζούμε στον αστερισμό  πολιτικών νάνων!

Σημ.: Τα παραπάνω πρέπει να συνδυαστούν (1) με τον μονομερή τερματισμό (από την Αμερική) της συμφωνίας του Bretton Woods και (2) τα αναφερόμενα στο πρόσφατο άρθρο μας σε αυτήν τη στήλη «Παγκοσμιοποίηση: Ενορχηστρωμένες απελευθερώσεις». 

* Προηγουμένως χτυπήθηκε ανελέητα και λοιδορήθηκε από την αντιπολίτευση  και την Wall Street ενώ χαρακτηρίστηκε σοσιαλιστής (!) από την Fox News.