Ήταν μόλις 17 χρονών όταν τον ανέβασαν στο ικρίωμα, αφού είχε υποστεί «ευφάνταστα» βασανιστήρια. Η 13η Δεκεμβρίου 1980 θα ήταν η τελευταία μέρα του έφηβου Ερνάλ Ερέν, καθώς σε λίγα λεπτά ο δήμιος θα τραβούσε τον μοχλό και ο λαιμός του θα έσπαγε. Το καθεστώς τον εκτέλεσε για τον θάνατο ενός στρατιώτη. «Φυσικά θα τον κρεμάσουμε, δεν θα τον ταΐζουμε» έλεγε ο δικτάτορας Εβρέν. Παρά τη συγκλονιστική αύξηση του αριθμού εκτελεσθέντων και βασανισθέντων στην Τουρκία, στις Βρυξέλλες, εκθέσεις χαρακτήριζαν το καθεστώς «γνήσια δημοκρατικό»…

Τον Ιούνιο του 1982 στην Ελλάδα κλείνανε ενάμιση χρόνο ένταξης στην ΕΕ (τότε ΕΟΚ), ενώ στην Τουρκία σχεδόν δύο χρόνια δικτατορίας από το πραξικόπημα του στρατηγού Κενάν Εβρέν, στις 12 Σεπτεμβρίου 1980. Στο διάστημα αυτό, οι Τούρκοι στρατηγοί κατάφεραν να επιβάλουν τον νόμο και την τάξη στη χώρας τους συλλαμβάνοντας 200.000 ανθρώπους, υιοθετώντας πρακτικές βασανιστηρίων ‒όπως ηλεκτροσόκ και σταύρωση‒ εξαπολύοντας ανθρωποκυνηγητά, αναστέλλοντας ανθρώπινα, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα.

Οι τουρκικές φυλακές είχαν γίνει διάσημες για βιασμούς κοριτσιών με γκλομπς από ένστολους. To 1986 τo τουρκικό περιοδικό Nokta, προκειμένου να κάνει τον κόσμο να συνειδητοποιήσει τον εφιάλτη που βίωναν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, δημοσίευσε ομολογίες του πρώην αστυνομικού Sedat Caner, που παραδέχτηκε ότι βασάνισε περισσότερους από διακόσιους ανθρώπους περιγράφοντας με σκίτσα τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν(δες τα σκίτσα κάτω). 

Αφού η κυκλοφορία του περιοδικού απαγορεύτηκε άμεσα, η τουρκική πρεσβεία στις ΗΠΑ έκανε λόγο στους New York Times για «υπερβολές» ενώ ο ευρωπαϊστής πλην φιλελεύθερος πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ μίλησε για «στρατευμένους ακροαριστερούς». Πάντως, περισσότεροι από 50.000 προοδευτικοί καταδικάστηκαν από στρατοδικεία, εκ των οποίων οι 4.000 σε θανατική ποινή. Ήδη, τα πρώτα δύο χρόνια, 15 εξ αυτών είχαν εκτελεστεί και ο ανήλικος Ερέν ήταν μεταξύ των εκτελεσθέντων, αν και αθώος.

Όπως αποκαλύπτεται στο «ΕΛΛΑΣ-ΕΟΚ εμπιστευτικό», παρά το λουτρό αίματος της διαβόητης Jandarma Genel Komutanlığı, η ΕΟΚ διατηρούσε Κοινοβουλευτική Επιτροπή με ένα κράτος που δεν διέθετε κοινοβούλιο και του οποίου τα μέλη από πλευράς Τουρκίας ήταν εξαφανισμένα στις τουρκικές φυλακές. Η σκανδαλώδης στάση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου αποτυπώθηκε όταν τον Απρίλιο του 1981 από τους 434 ευρωβουλευτές μόνο 51 ‒οι μισοί εκ των οποίων Έλληνες‒ ψήφισαν πρόταση παγώματος των σχέσεων ΕΟΚ και Τουρκίας, εάν το καθεστώς δεν αποκαθιστούσε τη δημοκρατία στη χώρα. Στην Τουρκία γελούσαν, ενώ οι «Έλληνες κομμουνιστές και ορισμένοι σοσιαλιστές δεν δύνανται κατ’ ουδένα τρόπο να γίνουν φίλοι της Τουρκίας» ‒όπως έλεγαν Τούρκοι‒ καθώς αυτοί περισσότερο από άλλους στάθηκαν άτεγκτοι έναντι των χουντικών Τούρκων.

Πολλοί «πολιτισμένοι» ευρωπαϊστές και Ευρωπαίοι έδιναν ένα κατ’ επίφαση διαφορετικό νόημα στον όρο δημοκρατία. Στην ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος αναφέρεται, μάλιστα, ότι η στρατιωτική κυβέρνηση του Εβρέν είναι γνήσια δημοκρατική που, αντί να καταδικαστεί, θα έπρεπε να ενισχυθεί οικονομικά και πολιτικά. Στο Συμβούλιο της Ευρώπης η Τουρκία απολάμβανε μια εντυπωσιακή ανοχή ενώ τους πρώτους μήνες στην Κομισιόν, δεν επικρατούσε καν η σκέψη να παγώσουν τις σχέσεις με την Άγκυρα, όπως παραδεχόταν ο υπεύθυνος της Γενικής Διεύθυνσης Εξωτερικών Σχέσεων της Κοινότητας Πιέρ Ντυσατώ, διότι η «ΕΟΚ γνωρίζει τα ποικίλα και δύσκολα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει  η Τουρκία».

Διακοπές στην Τουρκία με τους χιλιάδες φυλακισμένους

Οι Τούρκοι στρατηγοί σίγουρα εκτιμούσαν τη «συγκινητική» συμπαράσταση του Γάλλου Ευρωβουλευτή Jean-François A. Pintant και μέλος της Αντιπροσωπίας στη Μικτή Κοινοβουλευτική Επιτροπή ΕΟΚ-Τουρκίας, όταν μετά από ταξίδι του στην Τουρκία το καλοκαίρι του 1981, δήλωνε πως πρέπει να διατηρηθούν οι σχέσεις ΕΟΚ-Τουρκίας μέσα στο πλαίσιο της Συμφωνίας Συνδέσεως αναγνωρίζοντας την «αναγκαιότητα επεμβάσεως του στρατού, καθόσον η τρομοκρατία οδήγησε την Τουρκία στην αναρχία».

Παράλληλα, Ευρωβουλευτές συνέχισαν να πραγματοποιούν «επαγγελματικά» ταξίδια στη δικτατορική χώρα. Όπως αποκαλύπτεται στο Ελλάς-ΕΟΚ: Εμπιστευτικό, ήταν πολλοί εκείνοι που αποδέχονταν τις προσκλήσεις του Εβρέν με «αφορμή συμμετοχή σε κάποιο σεμινάριο ή επίσκεψη κάποιου χώρου που έχει σχέση με τα άμεσα ενδιαφέροντα του Ευρωβουλευτή».

Η πραγματικότητα όμως είναι ακόμα πιο απογοητευτική: οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι της ΕΟΚ προσγειώνονταν με το αεροπλάνο στην Τουρκία για καθαρά ψυχαγωγικούς ή τουριστικούς λόγους. Οι «ανήσυχοι» ευρωβουλευτές απολάμβαναν τις ανέσεις των ξενοδοχείων και των παροχών των Τούρκων τη στιγμή που εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες βασανίζονταν στις φυλακές και στα αστυνομικά τμήματα, ενώ 1.683.000 άνθρωποι βρίσκονταν στη μαύρη λίστα του καθεστώτος.

^{_{Από το βιβλίο Ελλάς-ΕΟΚ: Εμπιστευτικό (εκ. Ποιότητα)}}

Το ειρωνικό είναι ότι πολλοί εκ των ευρωβουλευτών που αρνήθηκαν να δεχτούν την πρόσκληση του καθεστώτος δεν το έπραξαν λόγω κρίσης «δημοκρατικής» συνείδησης, αλλά επειδή άλλοι συνάδελφοί τους ευρωβουλευτές τους ενημέρωσαν ότι δεν είχαν μείνει ενθουσιασμένοι από τις ανεπαρκείς ανέσεις! Πολλούς Ευρωπαίους τους ενδιέφερε ο σεβασμός των δημοκρατικών δικαιωμάτων μόνο στον βαθμό που διατηρούνταν κάπως τα προσχήματα «λόγω γνωστής ευαισθησίας της κοινής γνώμης των χωρών τους».

Το περιοδικό Info-Turk αποτύπωνε σατυρικά πλην δραματικά την ευρωπαϊκή στάση στο καθεστώς, ακόμα και όταν υποτίθεται ότι έκανε «δημοκρατική στροφή» το 1983 με την υιοθέτηση ενός ψευδοσυντάγματος: «χιλιάδες Ευρωπαίοι δημοκράτες θα καυχώνται στον ήλιο των τουρκικών ακτών και την ώρα που θα το απολαμβάνουν στην ίδια ακριβώς χώρα περισσότεροι από 20.000 πολιτικοί κρατούμενοι θα συνεχίσουν να υποφέρουν από τις απάνθρωπες συνθήκες των τουρκικών φυλακών, πολλοί από αυτούς θα πηγαινοέρχονται από τις φυλακές στα στρατιωτικά δικαστήρια και κάποιοι που καταδικάστηκαν ήδη σε θάνατο θα βρεθούν στο ικρίωμα…».

Ακόμα όμως και όταν πάγωσαν οι οικονομικές σχέσεις ΕΟΚ-Τουρκίας δεν άλλαξε τίποτα, καθώς ούτως ή άλλως η Γερμανία συνέχιζε κανονικά να ενισχύει την Τουρκία, ενώ κανένα κράτος μέλος δεν ανέστειλε της σχέσεις του με το δικτατορικό καθεστώς. Έτσι, όπως έχουν γράψει οι Τούρκοι ακαδημαϊκοί Senem Aydin-Düzgit και Yaprak Gursoy «πρέπει να θυμόμαστε ότι οι περιορισμένες κυρώσεις της ΕΟΚ ωθούσαν την τουρκική κυβέρνηση να δικαιώνει τον εαυτό της» στη διεθνή κοινότητα.

* O Βαγγέλης Γεωργίου είναι ερευνητής δημοσιογράφος. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε το βιβλίο του «ΕΛΛΑΣ-ΕΟΚ: Εμπιστευτικό» αποκαλύπτοντας το πολιτικό και διπλωματικό παρασκήνιο της ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ/ΕΕ μέσα από τα αρχεία του ΥΠΕΞ που έρχονται στο φως για πρώτη φορά.