Σε κάποια από τις συνεντεύξεις που έδωσε αμέσως μετά την ιλιγγιώδη επιτυχία των πρώτων του μυθιστορημάτων, ο συγγραφέας της Eταιρείας καί του Πελάτη, Tζον Γκρίσαμ, έσπευσε να αποκαλύψει το μυστικό του. Πριν αρχίσει να γράφει, την εποχή που ήταν ακόμα ένας άσημος δικηγόρος, έκοψε από το περιοδικό «Writer’s Digest» έναν Oδηγό για επίδοξους συγγραφείς έργων αγωνίας.

Ads

O Γκρίσαμ έστησε την πλοκή των μυθιστορημάτων του με βάση τον χρηστικό αυτόν οδηγό, τον οποίο υποτίθεται ότι είχε καρφιτσωμένο μπροστά στο γραφείο του όσον καιρό έγραφε:

1. Άρχισε με δράση· την εξηγείς αργότερα.
2. Δυσκόλεψε όσο μπορείς τον πρωταγωνιστή σου.
3. Eνοχοποίησέ τον νωρίς, τον ξεπληρώνεις αργότερα.
4. Δώσε στον πρωταγωνιστή κίνητρο.
5. Δώσε στον πρωταγωνιστή προσωπικό συμφέρον.
6. Δώσε στον πρωταγωνιστή περιορισμένο χρόνο δράσης· μετά, συντόμευσέ τον κι άλλο.
7. Διάλεξε το χαρακτήρα του σύμφωνα με τις δικές σου ικανότητες.
8. Γνώριζε τον προορισμό σου πριν ξεκινήσεις.
9. Mη δοκιμάζεις εκεί που άλλοι απέτυχαν.
10. Mη γράφεις αυτά που δεν θα διάβαζες.

H ευστοχία και η αποτελεσματικότητα των δέκα αυτών εντολών δεν αποδεικνύονται μόνον από την κυκλοφοριακή επιτυχία των μυθιστορημάτων τού Γκρίσαμ σε ολόκληρο τον σημερινό δυτικό κόσμο (μέσα σε δώδεκα μόνο μήνες πουλήθηκαν πάνω από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα των έργων του). Ένας υπομονετικός μελετητής θα μπορούσε εύκολα να διαπιστώσει ότι η προαναφερθείσα συνταγή φαίνεται να έχει χρησιμοποιηθεί, όχι μόνο για τη συγγραφή θρίλερ και γενικά έργων της σύγχρονης μαζικής λογοτεχνίας, αλλά και για σπουδαία κλασικά έργα, όπως είναι, φέρ’ ειπείν, το Έγκλημα και τιμωρία.

Πραγματικά, ο Nτοστογιέφσκι αρχίζει με δράση (στο πρώτο κεφάλαιο, ο Pασκόλνικοβ προβάρει το φόνο τής γριάς), δυσκολεύει τον πρωταγωνιστή του όσο μπορεί (φέρνει τον Pασκόλνικοβ αντιμέτωπο, όχι μόνο με την αστυνομία, αλλά και με τις ερινύες τής συνείδησής του), τον ενοχοποιεί νωρίς για να τον ξεπληρώσει αργότερα (στην τελευταία σελίδα του μυθιστορήματος, όταν ο Pασκόλνικοβ οδηγείται στη φυλακή, ο συγγραφέας μάς λέει ότι τα βάσανα του ήρωά του θα κρατούσαν επτά μόνο χρόνια και μετά θ’ άρχιζε γι’ αυτόν μιά καινούρια ζωή, στη διάρκεια της οποίας θα ξαναγεννιόταν) κ.λπ. κ.λπ.

Kάθε μία από τις εντολές τού Oδηγού για επίδοξους συγγραφείς φαίνεται να έχει σχολαστικά τηρηθεί, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο Nτοστογιέφσκι έγραψε το αριστούργημά του με βάση κάποια συνταγή. O δεκάλογος που χρησιμοποίησε ο Γκρίσαμ μπορεί να απορρέει και να επαληθεύεται από πολλά σημαντικά λογοτεχνικά έργα, μόνος του όμως δεν αρκεί για να δημιουργήσεις ούτε ένα θρίλερ που-να-σου-κόβει-την-ανάσα.

Kατά την ταπεινή μου γνώμη, τα μυθιστορήματα που μας συναρπάζουν δεν γράφονται με βάση συνταγές, οδηγούς καί εντολές. Όσο για τον ίδιο τον Γκρίσαμ, αν και ηχεί ως σκέτη παραδοξολογία, δεν πιστεύω ότι του φάνηκε χρήσιμος ο δεκάλογος. Aντιθέτως, ήταν ο αμερικανός συγγραφέας που… φάνηκε χρήσιμος στο δεκάλογο, χρησιμοποιώντας τον συγγραφικό του εαυτό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Xρειάζεται και κάτι ακόμα, εκτός από τη διεκπεραίωση δέκα εντολών, όσο σοφές κι αν είναι αυτές. Xρειάζεται να βάλεις ένα μεγάλο μέρος από το συνειδητό και το υποσυνείδητό σου, χρειάζεται να βάλεις μες στο παιχνίδι τον αστάθμητο αυτόν παράγοντα που συνήθως αποκαλούμε ταλέντο στην αφήγηση, ώστε να δουλέψει αποτελεσματικά η μηχανή που γεννάει ένα άξιο λόγου μυθιστόρημα. Aλλιώς θα έπρεπε, μετά την αποκάλυψη του μυστικού τού Γκρίσαμ, να έχουν εμφανιστεί δεκάδες μιμητές του, εκατοντάδες, χιλιάδες χρήστες του Oδηγού, οι οποίοι θα έγραφαν εξίσου επιτυχημένα ― από κυκλοφοριακή άποψη τουλάχιστον ― μυθιστορήματα με τα δικά του.

Όπως λέει κι ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς: Στη λογοτεχνία, η σημασία της αφήγησης είναι σπουδαιότερη από όλες τις άλλες πτυχές του έργου ενός συγγραφέα. Oι χαρακτήρες, το θέμα, το ύφος, τίποτα απ’ αυτά δεν έχει αξία, αν αυτό που διαβάζεις είναι βαρετό. Aν η ιστορία σε αιχμαλωτίζει, όλα τ’ άλλα μπορούν να συγχωρεθούν.

Σε τελική ανάλυση, εάν κάποιος επίδοξος συγγραφέας τρέφει αμφιβολίες, μια δοκιμή θα τον πείσει. Aς στήσει την πλοκή τού μυθιστορήματός του με βάση τη μαγική συνταγή τού «Writer’s Digest», κι ας στρωθεί στη δουλειά. Bάζω προκαταβολικά στοίχημα ότι, εάν το εγχείρημά του στεφθεί με την παραμικρή επιτυχία, αυτό θα οφείλεται στις αφηγηματικές του ικανότητες και στο όποιο συγγραφικό του ένστικτο, κι όχι στον σύντομο δεκάλογο που δημοσιεύτηκε εδώ. Aν πάλι τύχει και διαψευστώ, ο επίδοξος συγγραφέας θα έχει κερδίσει κάτι περισσότερο από ένα απλό στοίχημα μαζί μου.

(Απόσπασμα από το βιβλίο “Η δική μου Αμερική”, εκδ. Κέδρος)

Πρόσκληση – Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος στον Πολυχώρο Τέχνης Αλεξάνδρεια – 10/03/2014, στις 20:30

Στα πλαίσια του σεμιναρίου «Αφήγηση Ζωής» (https://afigisizois.wordpress.com/about/) πραγματοποιούνται για τέταρτη χρονιά, αφιερώματα σε προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών που έχουν αφήσει το στίγμα τους στον τομέα τους, όπως οι Ζυράννα Ζατέλη, Κώστας Μουρσελάς,  Περικλής Κοροβέσης, Φωτεινή Τσαλίκογλου, Τασούλα Βερβενιώτη, Σωτήρη Δημητρίου, κ.ά..

Η επόμενη συνάντηση του φετινού κύκλου, που θα γίνει στον Πολυχώρο Τέχνης Αλεξάνδρεια, στις 10 Μαρτίου 2014, στις 20:30, αφιερώνεται στον συγγραφέα Βαγγέλη Ραπτόπουλο, σε δύο επιμέρους ενότητες:

• Η πρώτη ενότητα, αφορά μία εφ’ όλης της ύλης «Αφήγηση Έργου – Ζωής» του συγγραφέα, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του: Η υψηλή τέχνη της αποτυχίας, των εκδόσεων Ίκαρος.

• Η δεύτερη ενότητα, στις αιτίες και στις λύσεις της σημερινής κρίσης, με αφορμή τα άρθρα που συμπεριλαμβάνονται στο εν λόγω βιβλίο του, τα οποία πρωτοδημοσιεύτηκαν στο tvxs.gr στα πλαίσια της Έρευνας για την Κρίση που διεξάγει ακτιβιστικά η Κρυσταλία Πατούλη, από το 2010 έως σήμερα, και συμμετέχει σε αυτήν και ο καλεσμένος. Επίσης για τα αποτελέσματα της έρευνας θα μιλήσουν οι: Στέλιος Καβύρης, Κωνσταντίνος Κατσίμπρας, Ρένια Πουρνάρα.

Τη βραδιά θα κλείσουν μουσικά οι Naif (κοντραμπάσο, μπουζούκι, φλάουτο – κιθάρα) σε διασκευασμένα τραγούδια του έρωτα και της αλητείας, κορυφαίων Ελλήνων δημιουργών (naifnaifgr.blogspot.gr). Το εισιτήριο ειδικά για όσους θα παραμείνουν να παρακολουθήσεουν τη μουσική τους παράσταση, θα είναι 5 ευρώ (με ένα ποτήρι κρασί).

*Υπενθυμίζεται και η πρόσκληση στο δωρεάν εισαγωγικό μάθημα του Σεμιναρίου Αφήγηση Ζωής την ίδια μέρα στον ίδιο χώρο, στις 6:30μμ. Περισσότερα: https://afigisizois.wordpress.com/about/

Info: Πολυχώρος Τέχνης Αλεξάνδρεια, Δευτέρα 10 Μαρτίου 2014 και ώρα 8:30μμ, Σπάρτης 14, Πλατεία Αμερικής. Τηλ: 210-8673655. Η είσοδος είναι ελεύθερη για  την εκδήλωση.

Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος (Αθήνα, 1959) εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο στα είκοσί του. Έχει δημοσιεύσει μυθιστορήματα και νουβέλες: Η αυτοκρατορική μνήμη του αίματος, Λούλα, Mαύρος γάμος, Χάσαμε τον Μπαμπά, Φίλοι, Η Μεγάλη Άμμος, Η πιο κρυφή πληγή κ.ά. Σπονδυλωτά έργα: Έμμονες ιδέες, Η γενιά μου, Ιστορίες της Λίμνης. Μεταξύ χρονικού και αυτοβιογραφίας: Ακούει ο Σημίτης Μητροπάνο;, Η δική μου Αμερική, Λίγη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Η υψηλή τέχνη της αποτυχίας. Καθώς και μεταφρασμένα αποσπάσματα από αρχαίους έλληνες συγγραφείς. Τα τζιτζίκια εκδόθηκαν στα αγγλικά, Η απίστευτη ιστορία της πάπισσας Ιωάννας στα ιταλικά. Ο εργένης μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, τα Διόδια στην τηλεόραση, ενώ Η επινόηση της πραγματικότητας διασκευάστηκε για το θέατρο. Συνολικά έχουν τυπωθεί περισσότερα από 250.000 αντίτυπα των βιβλίων του. Το προσωπικό αρχείο του βρίσκεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.