Η φωτογραφία του άρθρου είναι από το Προεδρικό Μέγαρο στο Σαντιάγκο: η εικόνα του Σαλβαντόρ Αλλιέντε προβαλλόταν την εβδομάδα που πέρασε. Στο κτήριο όπου ο πρόεδρος της Χιλής έπεσε υπερασπιζόμενος τη δημοκρατία, απέναντι σε ένα από τα πιο βάρβαρα πραξικοπήματα της ιστορίας. 

Η πεντηκοστή επέτειος του πραξικοπήματος έδωσε την ευκαιρία στους ηγέτες της Λατινικής Αμερικής να καταδικάσουν το πραξικόπημα και τον δικτάτορα Πινοσέτ. Το ίδιο έκαναν με αφιερώματα τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, των αμερικανικών συμπεριλαμβανομένων, θυμίζοντας τον επαίσχυντο ρόλο που έπαιξε η τότε ηγεσία των ΗΠΑ στην υπονόμευση της εκλεγμένης κυβέρνησης Αλλιέντε. Νέα στοιχεία για τον ρόλο της CIA ήρθαν επίσης στο φως.

Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ένας φασίστας του ισπανικού Vox γιουχαρίστηκε στην Ολομέλεια, όταν προσπάθησε να πει ότι το πραξικόπημα έσωσε τη χώρα γιατί θα γινόταν δικτατορία της Αριστεράς και άλλες ανοησίες. (Στην πραγματικότητα ο Αλιέντε χρησιμοποίησε όλες τις νόμιμες οδούς, απέναντι στις συνεχείς απόπειρες αποσταθεροποίησης, απορρίπτοντας τις προτάσεις να οπλιστεί η εργατική τάξη, που τον υποστήριζε). 

Οταν μια δημοσκόπηση ανατρέπει τη ..δημοκρατία.

Μετά τον Ισπανό, ήρθε ο Πρετεντέρης. Στο χθεσινό ολοσέλιδο άρθρο του στα Νέα («Η απομάγευση της Αριστεράς») δεν μπορεί να κρύψει τον ενθουσιασμό του για το αποτέλεσμα μιας δημοσκόπησης, που διάβασε στον Economist:

«Το 2006 το ινστιτούτο MORI έκανε μια δημοσκόπηση. Το 68% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι “το πραξικόπημα κατέστρεψε τη δημοκρατία” και το 19% ότι “απελευθέρωσε τη Χιλή από τον μαρξισμό”.

Το 2023, δεκαεπτά χρόνια αργότερα, το ίδιο ινστιτούτο επανέλαβε την ίδια δημοσκόπηση.Τα ποσοστά στις αντίστοιχες ερωτήσεις είναι εντελώς διαφορετικά. Πλέον ένα 40% θεωρεί ότι “το πραξικόπημα κατέστρεψε τη δημοκρατία” κι ένα 36% ότι “απελευθέρωσε τη Χιλή από τον μαρξισμό”».

Πρόκειται για μια δημοσκόπηση που έγινε στις αρχές της χρονιάς και τα αποτελέσματα της  θεωρείται ότι ήταν επηρεασμένα από τη πολιτική συγκυρία. «Η έρευνα διεξήχθη τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2023», έγραψε η Ντόιτσε Βέλε, «στο πλαίσιο της “έντονης αντιπολίτευσης” προς την κυβέρνηση του αριστερού Γκάμπριελ Μπόριτς, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Μάρτιο του 2022, εν μέσω αύξησης της εγκληματικότητας και με φόντο την παράνομη μετανάστευση, τον πληθωρισμό και τη στασιμότητα της οικονομίας». 

Η πιο πρόσφατη δημοσκόπηση του Κέντρου Δημοσίων Μελετών, τον Ιούνιο του 2023, έδωσε διαφορετικά αποτελέσματα:

Το 66% των Χιλιανών πιστεύει ότι ο Πινοσέτ ήταν δικτάτορας.

Το 9% ότι ο Πινοσέτ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες στην ιστορία της Χιλής.

Το 55% ότι τα 17 χρόνια της δικτατορίας ήταν άσχημα ή πολύ άσχημα.

Το 9% ότι τα 17 χρόνια της δικτατορίας ήταν καλά ή πολύ καλά.

Η προσπάθεια υφαρπαγής της μνήμης

Ας σημειωθεί επίσης ότι στα 17 χρόνια της στυγνής δικτατορίας αλλά και τα επόμενα της μετάβασης στη δημοκρατία, έγινε μια συστηματική προσπάθεια αλλοίωσης της ιστορικής μνήμης. Η επιχείρηση αυτή, μοναδική στη σύγχρονη ιστορία, περιελάμβανε: 

-Αυστηρή λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης και των τεχνών. Η δικτατορία απαγόρευσε όλες τις εκδόσεις και τα μέσα ενημέρωσης που ήταν επικριτικά προς το καθεστώς. Έκλεισε επίσης πανεπιστήμια και πολιτιστικά ιδρύματα που θεωρούνταν ανατρεπτικά.

-Καταστροφή βιβλίων και άλλων πολιτιστικών αντικειμένων. Η δικτατορία κατέστρεψε εκατομμύρια βιβλία και άλλα πολιτιστικά αντικείμενα που συνδέονταν με τα χρόνια του Αλιέντε και την αριστερά γενικότερα. 

-Επαναδιατύπωση των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας. Η προεδρία του Αλιέντε παρουσιάστηκε ως μια περίοδος χάους και οικονομικής καταστροφής, ενώ η δικτατορία ως αναγκαίο κακό που έσωσε τη Χιλή από τον κομμουνισμό.

-Εκφοβισμός και διώξεις πολιτικών αντιπάλων. Η δικτατορία εκφόβιζε και καταδίωκε οποιονδήποτε τολμούσε να μιλήσει εναντίον της ή να αμφισβητήσει την επίσημη εκδοχή της ιστορίας της. Αυτό περιελάμβανε δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς, καλλιτέχνες και ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το πραξικόπημα του Πινοσέτ έσωσε τη Χιλή από τον μαρξισμό;

Ας υποθέσουμε όμως ότι πράγματι οι Χιλιανοί πιστεύουν ότι στη δικτατορία Πινοσέτ δεν ήταν τόσο άσχημα τα πράγματα. Γιατί ενθουσιάζεται για αυτό ο Πρετεντέρης; Το αποκαλύπτει ο ίδιος στο άρθρο του: 

«Αυτό που καταγράφουν οι δύο δημοσκοπήσεις που παρέθεσα είναι η αποδυνάμωση του αφηγήματος ότι η Αριστερά του Σαλβαδόρ Αλιέντε έπεσε (και πλήρωσε βαρύτατο τίμημα αίματος…) μαχόμενη υπέρ της δημοκρατίας.

Σήμερα πλέον εμφανίζεται εξίσου ισχυρό και το αφήγημα ότι το πραξικόπημα του Πινοσέτ έσωσε τη Χιλή από τον μαρξισμό». 

Εδώ είναι το ζουμί. Δεν έχουν καμία σημασία οι 3.000 δολοφονημένοι και εξαφανισμένοι, και οι εκατοντάδες χιλιάδες που βασανίστηκαν (στη Χιλή καταδικάζονται ακόμη βασανιστές του καθεστώτος και πραγματοποιούνται έρευνες για μαζικούς τάφους). Δεν μετράνε οι 200.000 πολιτικοί πρόσφυγες που έφυγαν από τη χώρα, οι τρομοκρατικές ενέργειες του καθεστώτος Πινοσέτ στην Αργεντινή αλλά και την Ουάσιγκτον,  η συμμετοχή της CIA, ο ανελέητος βομβαρδισμός του προεδρικού Μεγάρου, όπου εμφανίστηκε προχθές η εικόνα του Αλλιέντε ως δικαίωση και εκδίκηση της ιστορίας. 

Επειδή υπάρχει μια δημοσκόπηση, πάει να πει ότι είναι «εξίσου ισχυρό και το αφήγημα ότι το πραξικόπημα του Πινοσέτ έσωσε τη Χιλή από τον μαρξισμό»!

H αυτοκριτική του Economist

Ας σημειωθεί ότι στο άρθρο του που διάβασε ο Πρετεντέρης, το συντηρητικό Economist κάνει  την αυτοκριτική του για την κάλυψη των γεγονότων που έκανε το ίδιο το 1973, καταρρίπτοντας την εκδοχή Πρετεντέρη για τα γεγονότα. Γράφει το περιοδικό : 

«Μήπως οι ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσαν να δώσουν στους πολιτικούς περισσότερο χρόνο; Έπεσαν θύματα των δικών τους μύθων. Πίστευαν ότι η ακροαριστερά, με τη βοήθεια της Κούβας, συγκέντρωνε μεγάλες ποσότητες όπλων και εκπαίδευε μαχητές. Υπήρχε κάτι τέτοιο, αλλά όχι πολύ -και όχι τόσο πολύ όσο φοβόντουσαν ορισμένα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του Economist. (Η κάλυψή μας το 1973 έδωσε υπερβολική αξιοπιστία στους ισχυρισμούς της Δεξιάς ότι η χώρα βρισκόταν κοντά σε εμφύλιο πόλεμο και φαίνεται ότι υπερέβαλε την κλίμακα των ένοπλων ομάδων της άκρας Αριστεράς). 

Πενήντα χρόνια μετά, όταν όλα έχουν πλέον έρθει στο φως,  ο Πρετεντέρης είναι ο μοναδικός αρθρογράφος μη ακροδεξιάς εφημερίδας σε όλη την Ευρώπη, που γράφει ότι το πραξικόπημα του Πινοσέτ ήταν πιθανώς δικαιολογημένο. Αλλά έχει και ένα καημό, που δεν έχουμε και εδώ καμιά καλή δημοσκόπηση για την ελληνική χούντα: 

«Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν μπορούμε να κάνουμε τέτοιες ενδιαφέρουσες συγκρίσεις. Κυρίως επειδή στον Εμφύλιο, στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ή στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας δεν υπήρχαν δημοσκοπήσεις».

ΥΓ Με αφορμή την επέτειο, το θαυμάσιο γαλλογερμανικό κανάλι Arte παρουσιάζει το εκπληκτικό ντοκιμαντέρ «Η μάχη της Χιλής». Γυρισμένο τα χρόνια πριν το πραξικόπημα, καταγράφει όχι μόνο την προσπάθεια αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης Αλιέντε από την ολιγαρχία και τις ΗΠΑ, αλλά και τη χωρίς προηγούμενο συμμετοχή στις εξελίξεις των εργαζόμενων και των νέων,  την αυτοθυσία και τις ελπίδες τους για ένα καλύτερο μέλλον που δολοφόνησε η χούντα. Προβάλλεται με υπότιτλους σε διάφορες γλώσσες (δυστυχώς όχι στα ελληνικά) και μπορείτε να το δείτε εδώ.