Το 1956, Παλαιστίνιοι κακοποίησαν και σκότωσαν έναν Ισραηλινό στρατιώτη. Ο τότε υπουργός Άμυνας του Ισραήλ,Moshe Dayan, έκανε μια ομιλία πάνω στον τάφο του δολοφονημένου στρατιώτη.

Και αφού είπε ότι το Ισραήλ πρέπει να ενισχύσει την άμυνά του, έθεσε το εξής ουσιαστικό ερώτημα, το οποίο απάντησε ο ίδιος: «Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε το φλεγόμενο μίσος των Παλαιστινίων προς εμάς; Ζουν εδώ και οκτώ χρόνια σε προσφυγικούς καταυλισμούς στη Γάζα. Μπροστά στα μάτια τους, πήραμε τη γη και τα χωριά όπου ζούσαν οι πατεράδες τους και τα μετατρέψαμε σε ιδιοκτησία μας…»

Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει ένα βαθύ νόημα σε αυτά τα λόγια. Ο Moshe Dayan επέδειξε ένα εντυπωσιακό παράδειγμα ενσυναίσθησης και κατανόησης για την οργή και το μίσος των Παλαιστινίων.

Ο Moshe Dayan είναι ένας άνθρωπος που υπέφερε πολύ ως Εβραίος. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό! Αλλά οι εμπειρίες του ως θύμα δεν τον οδήγησαν στο να αγνοεί τα βάσανα των Παλαιστινίων. Αυτή είναι μια ενάρετη συμπεριφορά. Αλλά νομίζω τα λόγια του κρύβουν κάτι περισσότερο. Υποδεικνύουν ότι και οι δύο λαοί είναι θύματα και ότι παλεύουν για μια δίκαιη υπόθεση: Οι Εβραίοι ίδρυσαν το κράτος τους συνέπεια του χειρότερου διωγμού και γενοκτονίας στην ιστορία, όμως αυτό θυματοποίησε τους Παλαιστίνιους…

Με άλλα λόγια, ο Dayan επισήμανε στην πραγματικότητα την ειρωνεία της ιστορίας: Δύο λαοί- θύματα, τραυματισμένοι από την ιστορία. Το ερώτημα που τίθεται, είναι πώς μπορούν να μετατρέψουν την «κακή μοίρα» σε μια κοινή μοίρα;

Την καλύτερη απάντηση την έδωσε ο Ισραηλινός συγγραφέας Amos Oz. Στις συμβουλές του προς τους Ισραηλινούς πριν από τον θάνατό του, ο νομπελίστας συγγραφέας είπε ότι τα γεγονότα μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων έχουν προκαλέσει μια βαθιά πληγή που αιμορραγεί, και ότι «οι πληγές δεν μπορούν να θεραπευτούν με βία: «Μια πληγή που αιμορραγεί δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με βία. Για να επουλωθεί μια τέτοια πληγή, πρέπει πρώτα να βρεθεί μια γλώσσα θεραπείας. Είναι απαραίτητο να πεις στον εχθρό ή τον αντίπαλό σου: «Ξέρω, πονάς πολύ, καταλαβαίνω».

Ο Amos Oz δηλώνει ότι η ανάπτυξη μιας θεραπευτικής γλώσσας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να πούμε στον άλλον «εσύ έχεις δίκιο και εγώ άδικο», αλλά «ξέρω ότι υποφέρεις, υποφέρω κι εγώ, ας βρούμε έναν τρόπο μαζί».

Δυστυχώς, όμως, οι Εβραίοι και οι Παλαιστίνιοι δεν μπόρεσαν να αναπτύξουν μια τέτοια γλώσσα. Όπως ορθά λέει ο Amoz Oz, συνεχίζουν να βρίσκονται σε έναν φαύλο κύκλο, παρασυρόμενοι στα άκρα.

Ο Oz διερωτάται επίσης γιατί αυτοί οι συνήθως ευφυείς λαοί έχουν πέσει σε τέτοια κατάντια. Σύμφωνα με τον Ισραηλινό συγγραφέα, αυτό συμβαίνει επειδή Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι διεξάγουν ταυτόχρονα δύο πολέμους: ένα δίκαιο και ένα άδικο. «Ο δίκαιος πόλεμος των Παλαιστινίων είναι να ζήσουν ελεύθεροι και ανεξάρτητοι στη χώρα τους χωρίς ταπεινώσεις. Ο άδικος πόλεμός τους είναι η απόρριψη της εβραϊκής κρατικής υπόστασης».  Ο δίκαιος πόλεμος των Εβραίων, από την άλλη πλευρά, είναι «ο αγώνας για να ζήσουν ως ανεξάρτητος λαός στη δική τους γη, χωρίς να είναι σκλάβοι κανενός, χωρίς να γίνουν μειονότητα. Ο άδικος πόλεμός τους είναι ότι θέλουν να προσθέσουν δύο επιπλέον δωμάτια στις κατοικίες τους.» Εδώ, ο Amos Oz επικρίνει την πολιτική εποικισμού του Ισραήλ.

Δυστυχώς, αυτοί που κυβερνούν σήμερα το Ισραήλ δεν έχουν ούτε την ενσυναίσθηση του Moshe Dayan ούτε τη σοφία του Amos Oz.

Η επιμονή τους στην επίλυση της διένεξης μέσω της βίας δεν είναι μόνο εγκληματική, αλλά και επιζήμια για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του Ισραήλ. Έτσι, ο Amos Oz συνιστά μια λύση δύο κρατών το συντομότερο δυνατό, διαφορετικά το κράτος του Ισραήλ δεν θα μπορέσει να επιβιώσει μακροπρόθεσμα: «Αν δεν δημιουργηθούν δύο κράτη, και μάλιστα γρήγορα, θα υπάρχει μόνο ένα κράτος εδώ, και αυτό δεν θα είναι ένα δι-εθνικό κράτος, αλλά ένα αραβικό κράτος, από τη θάλασσα μέχρι τον Ιορδάνη…»

Με μεγάλη προνοητικότητα, ο Amos Oz προειδοποιεί ότι μέχρι τη λύση δύο κρατών, οι Εβραίοι μπορεί να καταφέρουν να εγκαθιδρύσουν μια δικτατορία πάνω στους Άραβες, ή μπορεί να υπάρξει τρομερή βία και αιματοχυσία. Αλλά προειδοποιεί ότι αυτό θα ήταν παραπλανητικό. Για αυτό το λόγο καλεί τους Ισραηλινούς να προχωρήσουν τάχιστα στη λύση δύο κρατών. Διότι είναι πεπεισμένος ότι τελικά «αν δεν υπάρξουν δύο κράτη, θα υπάρξει μόνο ένα κράτος» και αυτό θα είναι αραβικό, «από τη θάλασσα μέχρι τον Ιορδάνη…».