Ο έμπειρος πολιτικός Ferdi Sabit Soyer τόνισε πρόσφατα τη σημασία των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τα ακόλουθα λόγια:

«Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι αλληλοκατηγορούνται αλλά δυστυχώς δεν μπόρεσαν να γράψουν μια κοινή ιστορία. Οι εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι μια μεγάλη ευκαιρία να γράψουν μια κοινή ιστορία ».

Αποδίδω μεγάλη σημασία σε αυτή την παρατήρηση του Soyer. Πάντα πίστευα ότι οι εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δημιουργούν έναν κοινό δημόσιο χώρο για την πολιτική συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων.

Σε συνέντευξη που έδωσα στην εφημερίδα Φιλελεύθερος την 1η Σεπτεμβρίου 2003, συνόψισα τις απόψεις μου για το θέμα αυτό ως εξής:

«Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι δεν έχουν ψηφίσει ποτέ μαζί. Τόσο μετά την ανεξαρτησία όσο και προηγουμένως – υπό βρετανική κυριαρχία – η πολιτική ζωή της χώρας ήταν κοινοτική. Τώρα οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μας δίνουν την ευκαιρία να ξεπεράσουμε τον διαχωρισμό με βάση την εθνικότητα και να συμμετάσχουμε από κοινού σε μια πολιτική διαδικασία. Μια τέτοια διαδικασία θα έχει μεγάλη σημασία».

Πράγματι, ο καθορισμός όλων των τομέων της ζωής στη χώρα μας με βάση την εθνικότητα είναι μια κακή κληρονομιά των ανταγωνιστικών εθνικισμών που έχει οδηγήσει τη χώρα μας σε αδιέξοδο. Η δημιουργία υπερεθνικών πολιτικο-ιδεολογικών ενώσεων είναι υψίστης σημασίας για να βγούμε από τον φαύλο κύκλο στον οποίο έχουμε συρθεί.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει άρνηση της ύπαρξης των ξεχωριστών εθνοτικών ομάδων. Μια ομοσπονδιακή Κύπρος πρέπει να βασίζεται στην ύπαρξη και την πολιτική ισότητα των ξεχωριστών εθνοτικών ομάδων. Αλλά αυτή η πραγματικότητα δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο στη δημιουργία μιας κοινής πολιτικής δημόσιας σφαίρας και στη συνεργασία στη βάση πολιτικών απόψεων. Αντιθέτως, η συνεργασία αυτή είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του ομοσπονδιακού κράτους.

Μια παρόμοια συζήτηση, αν και με διαφορετικές διαστάσεις, διεξάγεται όσον αφορά τη λειτουργία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι σημερινές εθνικιστικές ελίτ τείνουν να βλέπουν την ΕΕ ως μια μορφή οργάνωσης στην οποία κυρίαρχα έθνη-κράτη συνεργάζονται μεταξύ τους στη βάση του κοινού συμφέροντος. Η Ακροδεξιά και λαϊκιστές, όπως ο Βίκτορ Όρμπαν, αντιτίθενται σθεναρά στη δημιουργία μιας κοινής δημόσιας σφαίρας, δηλαδή στη συγγραφή μιας «κοινής ιστορίας». Ο Όρμπαν έχει προτείνει ακόμη και τη διάλυση του υπερεθνικού Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπου ακούγονται οι φωνές των πολιτών.

Είναι σαφές ότι η Ακροδεξιά τείνει να βλέπει την Ευρωπαϊκή Ένωση ως ένα πεδίο συμφερόντων όπου παίζεται το παιχνίδι του «εθνικού κρατισμού». «Δεν υπάρχει ευρωπαϊκό έθνος, επομένως η ΕΕ πρέπει να είναι μια λέσχη εθνικών κρατών». Ωστόσο, η ίδρυση της ΕΕ στόχευε στην υπερεθνική συνεργασία που βασιζόταν στον διαμοιρασμό της κυριαρχίας των κρατών μελών, αφήνοντας οριστικά πίσω τον εθνικισμό. Με άλλα λόγια, ήθελαν τα έθνη να γράψουν μια «κοινή ιστορία». Μια τέτοια συνεργασία δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη δημιουργία μιας κοινής δημόσιας σφαίρας. Η Άκρα Δεξιά κάνει το αντίθετο. Προτιμά να περιορίζεται σε εθνικές δημόσιες σφαίρες.

Στην Κύπρο, επίσης, οι εθνικιστές λένε «δεν υπάρχει κυπριακό έθνος, επομένως δεν μπορεί να δημιουργηθεί ομοσπονδιακό κράτος». Πίσω από αυτά τα επιχειρήματα κρύβεται μια “ουσιοκρατική” αντίληψη που αντιλαμβάνεται τα έθνη ή τις εθνοτικές ομάδες ως αμετάβλητες “αιώνιες οντότητες”.

Ωστόσο, τα έθνη είναι δομές που διαμορφώνονται και αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Η εθνική συνείδηση και η αίσθηση του ανήκειν στην οποία βασίζονται, διαμορφώνονται ως αποτέλεσμα των πολιτικών εκπαίδευσης και επικοινωνίας που εφαρμόζονται στους εθνικούς δημόσιους χώρους.

Οι κοινοί πολιτικοί, πολιτιστικοί και εκπαιδευτικοί δημόσιοι χώροι που θα δημιουργηθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση μπορούν κάλλιστα να συμβάλουν στην ανάπτυξη μιας κοινής «ευρωπαϊκής συνείδησης». Αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για την αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών της ΕΕ. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να συμβάλει στην αλληλεγγύη ενός Γερμανού με έναν Έλληνα ή έναν Ισπανό.

Η δημιουργία ενός κοινού δημόσιου χώρου σε καμία περίπτωση δεν καταργεί τα έθνη. Οδηγεί στο να είναι οι εθνικές δημόσιες σφαίρες ανοιχτές και διατρητές μεταξύ τους, γεγονός που βοηθά τα έθνη να αγκαλιάσουν τον πλουραλισμό και να εκδημοκρατιστούν.

Μια τέτοια υπερεθνική συνεργασία είναι απαραίτητη για τον τερματισμό των πολέμων και την επίτευξη διαρκούς ειρήνης. Αλλά γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να καταπολεμηθούν οι ελίτ που παίζουν το παιχνίδι του εθνοκρατισμού.

Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι μια σημαντική ευκαιρία για τη δημιουργία και τη συμμετοχή σε μια κοινή πολιτική δημόσια σφαίρα.

Ωστόσο, πρέπει να γίνουν πολλά για να σπάσει ο εθνοτικός φανατισμός στη χώρα μας. Σε διάφορους τομείς, από την εκπαίδευση μέχρι τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και την υγεία, μπορούν να γίνουν συνεργασίες και να γραφτούν «κοινές ιστορίες». Μπορούν να δημιουργηθούν κοινές αθλητικές ομάδες και ιδρύματα υγείας.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η διαίρεση της χώρας ξεκίνησε με τον διαχωρισμό των πολιτιστικών, αθλητικών και υγειονομικών ιδρυμάτων…

Η συγγραφή «κοινών ιστοριών» δεν καταργεί την ύπαρξη και την ταυτότητα των εθνοτικών ομάδων. Αλλά αυτό επιβάλλει ένα αγώνα κατά των εθνικιστικών ελίτ που έχουν εμμονή με την εθνότητα…

*Ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, είναι Τουρκοκύπριος ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ