Τώρα που πέρασε ο πρώτος κύκλος αντιδράσεων στις δηλώσεις του κ. Λευτέρη Πετρούνια, χρειάζεται να δούμε πιο ψύχραιμα τα πράγματα. Ο Λευτέρης Πετρούνιας έχει κάνει περήφανη τη χώρα με τα Ολυμπιακά του μετάλλια. Κάποιοι λένε ότι είναι και καλό παιδί, μια άποψη που ίσως σχετίζεται και με το γεγονός ότι αμέσως ζήτησε δημόσια συγγνώμη για την αρχική του δήλωση για το κίνημα “#meToo”, γι’ αυτό που είχε πει: 

«Ο πρωταθλητισμός είναι ένας πολύ σκληρός κλάδος. Από κει και πέρα, εάν υπήρξαν, εάν, εάν υπήρξαν γιατί δεν είμαι σίγουρος. Δεν έχω δει κάτι. Μεμονωμένα περιστατικά, λυπάμαι πολύ. Όμως δεν έχω δει κάποιον αθλητή που βρίσκεται στην επιφάνεια και έχει «τα φώτα πάνω του» ή έχει μάλλον καταφέρει να υλοποιήσει τους στόχους του να έχει κάποιο τέτοιου είδους παράπονο. Ότι κι αν σημαίνει αυτό».

Είχαν δίκιο όσοι και όσες δήλωσαν απογοητευμένες αλλά και εξοργισμένες απ’ αυτή τη δήλωση; Η γενική άποψη που εμφανίσθηκε στα ΜΜΕ ήταν ναι. Διότι όχι μόνο αμφισβήτησε το υπαρκτό φαινόμενο ψυχοσωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης στον αθλητισμό, αμφισβήτησε ευθέως και όλες τις πρώην πρωταθλήτριες που έφεραν το φαινόμενο στην επιφάνεια.

Μ΄ αυτή την αυθόρμητη δήλωσή του, ο κ. Πετρούνιας, εμφανίσθηκε ως κάποιος που δεν άκουσε ποτέ ότι αυτό το φαινόμενο είναι δυστυχώς παγκόσμιο στο χώρο του, το οποίο πιάνει και τη χώρα μας.  Επιλεκτικά πολύ γνωστά παραδείγματα σε χώρους και χρόνους που γνωρίζει καλά ο κ. Πετρούνιας:

• Στο ντοκυμαντέρ του 2017 “over the limit”, η σκηνοθέτης  Marta Prus κατέγραψε την πραγματική ζωή της Ρωσίδας αθλήτριας γυμναστικής Margarita Mamun για 100 ημέρες πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016 του Ρίο, αποκαλύπτοντας τον βάναυσο τρόπο με τον οποίο οι Ρωσίδες αθλήτριες «προπονούνται» μέσα από κακοποίηση.
• Το 2016 αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο της γυμναστικής των ΗΠΑ, με τουλάχιστον 368 αθλήτριες να έχουν ισχυριστεί κάποια μορφή σεξουαλικής κακοποίησης όταν ήταν παιδιά στα χέρια των προπονητών τους, ιδιοκτητών γυμναστηρίων και άλλων ενηλίκων που εργάζονται στη γυμναστική.
• Στα πλαίσια του «#me Τoo» των ΗΠΑ, δεκάδες αθλήτριες της εθνικής ομάδας γυμναστικής των ΗΠΑ κατήγγειλαν τον αθλητίατρο Larry Nassar για σεξουαλική κακοποίηση, ο οποίος γι’ αυτό καταδικάσθηκε 60 χρονιά φυλακή.  Στους Ολυμπιακούς του Τόκυο η επτά φορές Ολυμπιονίκης γυμναστικής Simone Biles κλαίγοντας δήλωσε ότι πάσχει από κατάθλιψη και παίρνει χάπια για άγχος λόγω της μεταχείρισής της από τον Nassar.
• Λίγο πριν την έναρξη των πρόσφατων Ολυμπιακών αγώνων στην Ιαπωνία, δημοσιεύθηκε έκθεση του παρατηρητήριου για τα ανθρώπινα δικαιώματα που αποκαλύπτει ότι «Οι μικροί αθλητές στην Ιαπωνία υφίστανται σωματική, σεξουαλική και λεκτική κακοποίηση όταν προπονούνται …που εξηγούν την κατάθλιψη, τις αυτοκτονίες, τις σωματικές αναπηρίες και το τραύμα δια βίου που προκύπτει από την κακοποίηση».  Η έκθεση βασίστηκε σε εμπειρίες περισσότερων από 800 πρώην νεαρών αθλητών από 50 αθλήματα –πάνω από 50 προσωπικές συνεντεύξεις και 757 απαντήσεις από διαδικτυακή έρευνα– συμπεριλαμβανομένων Ολυμπιονικών και Παραολυμπιονικών. Το Παρατηρητήριο παρακολούθησε επίσης αναφορές ιαπωνικών μέσων ενημέρωσης για κακοποίηση παιδιών στον αθλητισμό, επικοινώνησε με αθλητικές ομοσπονδίες, πήρε συνεντεύξεις από ακαδημαϊκούς, δημοσιογράφους, γονείς και προπονητές, κλπ.
• Οι Ολυμπιακοί αγώνες του Τόκυο συνδέθηκαν με το μήνυμα κατά της ψυχικής κακοποίησης των αθλητών και αθλητριών όσο καμία άλλη Ολυμπιάδα στο παρελθόν.
• Πριν επτά μήνες 35 αθλήτριες και αθλητές της Ελληνικής ενόργανης γυμναστικής υπέβαλαν στην πρόεδρο της Δημοκρατίας καταγγελία για σωματική και ψυχολογική βία στο άθλημά τους. Η οποία συνέβαινε στα ελάχιστα γυμναστήρια της χώρας όπου προπονούνται αυτοί οι αθλητές.

Ο κ. Πετρούνιας, ως Ολυμπιονίκης στο Ρίο και στο Τόκυο, ήταν σε επαφή με όλους τους διεθνείς αθλητές, παράγοντες και ΜΜΕ που σχετίζονται με την γυμναστική. Είναι απίθανο να μην άκουσε, να μην δεν είδε, να μην προβληματίστηκε, να μη σχημάτισε άποψη γι’ όλα αυτά.

Δυστυχώς, ακόμη και όταν ζήτησε συγγνώμη, ο κ. Πετρούνιας έδωσε την εντύπωση να ψεύδεται για το ότι δεν έχει δει κακοποίηση στο άθλημά του στην Ελλάδα:
«…αυτό που είπα ήταν λάθος γιατί εγώ σκεφτόμουνα μεμονωμένα την ενόργανη γυμναστική και εάν όντως αυτά τα κορίτσια έχουν υποστεί ψυχολογική βία…Αλλά όντως δε γνωρίζω γιατί δεν έχω δει, όσο είμαι εκεί μέσα, κάτι τέτοιο».

Το επιεικέστερο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι ο κ. Πετρούνιας ίσως δεν κατάλαβε ότι είπε ψέματα, γιατί πιθανά θεωρεί αυτή την κακοποίηση ως μέρος της σκληρότητας του πρωταθλητισμού. Διότι όταν ρωτάμε εκείνους τους Έλληνες προπονητές της γυμναστικής που κατανοούν τα διακριτά όρια μεταξύ προπόνησης για ανάπτυξη αυτοελέγχου, σκληρότητας και κακοποίησης, μας λένε ότι η κακοποίηση των παιδιών ήταν μέρος της καθημερινής πρακτικής πολλών προπονητών γυμναστικής για πολλά χρόνια, η οποία δυστυχώς συνεχίζει μέχρι και σήμερα. Ίσως όχι σε τόση ένταση και έκταση αλλά συνεχίζει. 
Μια άποψη που επιβεβαίωσε εμφατικά και η πρωταθλήτρια γυμναστικής κ. Δήμητρα Καστρίτση, η οποία αντέδρασε στο δεύτερο «εάν» του κ. Πετρούνια και βγήκε στα ΜΜΕ να καταγγείλει τόσο τους ξυλοδαρμούς προς μικρές αθλήτριες όπως η ίδια και άλλες αθλήτριες, όσο και το αισχρό σχόλιο αρχιπροπονητή προς την ίδια όταν ήταν 12 ετών μπροστά σε πολλούς προπονητές και αθλήτριες: «Εσύ θα λικνίζεσαι σαν την … στο στύλο».  Στέλνουν οι γονείς τα παιδιά τους στην ενόργανη για να τρώνε ξύλο και ν’ ακούνε τέτοιες κουβέντες από προπονητές; Είναι αυτά μέρος της σκληρότητας του πρωταθλητισμού;

Είναι απίθανο ο κ. Πετρούνιας να μην είδε παρόμοιες θλιβερές καταστάσεις στους χώρους όπου έζησε όλη του τη ζωή. Γιατί τα γυμναστήρια όπου όλοι οι αθλητές και αθλήτριες μαζί κλείνονται και προπονούνται είναι ελάχιστα. Το θέμα είναι αν τις διακρίνει και πώς τις ερμηνεύει.  Αν τις διέκρινε και τις χαρακτήριζε ως κάτι κακό, τότε θα τις θυμόταν. Αν του δημιουργούν απέχθεια όπως ισχυρίστηκε, κάποιος θα ανέμενε αυθόρμητα να τις καταδικάσει και να ενισχύσει την σπουδαιότητα του κινήματος «#me Too». Όμως αν τις θεωρεί μέρος του σκληρού περιβάλλοντος του αθλητισμού και της ζωής, όπως αυθόρμητα ανέφερε στην πρώτη δήλωσή του, τότε τις θεωρεί «φυσιολογικές» και ότι κακώς συζητιούνται. Όμως έτσι ταυτίζεται με τις δηλώσεις κάποιων σχολιαστών στο διαδίκτυο που τον επιδοκίμαζαν για την αρχική του δήλωση. 

Βεβαίως δεν είμαστε στο μυαλό του κ. Πετρούνια και δεν είναι σωστό να τον χαρακτηρίζουμε. Ιδιαίτερα αφού αμέσως ζήτησε συγγνώμη για την πρώτη του δήλωση. Πολλοί ίσως υποψιάζονται ότι οι δηλώσεις του δεν είναι άσχετες με εσωτερικές συγκρούσεις και αντίθετα συμφέροντα στο χώρο της γυμναστικής. Όμως συγκρουόμενα συμφέρονται πάντα θα υπάρχουν παντού. Η αναγκαιότητα αντιμετώπισης της σωματικής και ψυχολογικής κακοποίησης στη γυμναστική και σε κάθε χώρο όπου εμφανίζεται, ξεπερνά τις προσωπικές διαφορές και συμφέροντα, έχει πλέον αποσυνδεθεί από τις όποιες συγκρούσεις σε επί μέρους χώρους.  Είναι απότοκο του παγκόσμιου κινήματος «#meToo» που έδωσε θάρρος σε χιλιάδες πρώην και νυν αθλήτριες και αθλητές να καταγγείλουν δημοσίως σωματική και ψυχική κακοποίηση στους χώρους τους.

Αν εξετάσει κανείς προσεκτικά τις δηλώσεις και τις ενέργειες των περισσότερων κορυφαίων εκφραστών του κινήματος «#me Too», ίσως καταλάβει ότι κύριος στόχος τους δεν είναι να τιμωρήσουν όσους κακοποιούσαν τα νέα παιδιά στον αθλητισμό. Άλλωστε πολλές κακοποιήσεις παραγράφηκαν. Κύρια αποστολή του «#me Too»  είναι ν’ αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο μέσω της παιδείας και της αλλαγής κουλτούρας και ψυχο-κοινωνικού κλίματος στον αθλητισμό, στο θέατρο, στη μουσική, σ’ όλους τους χώρους εξωσχολικής ενασχόλησης των νέων αλλά και στις παρέες τους. Το επαναλαμβάνουν συνεχώς η Μπεκατώρου, η Δεβετζή, η Καστρίτση και όλες οι αθλήτριες.

Ο κ. Πετρούνιας σωστά αναφέρθηκε στις κόρες του και στην ανησυχία του για τον κόσμο στον οποίο θα μεγαλώσουν. Αν πραγματικά θέλει να τις βοηθήσει, καλό είναι να μπει στη θέση όλων των συναθλητριών του που δέχονται από «πειράγματα» και «αγγίγματα», έως ότι χειρότερο μπορεί να φανταστεί κανείς. Όμως για ν’ αναπτύξει αυτού τους είδους την ενσυναίσθηση ένας άνδρας που θεωρεί την σκληρότητα μέρος του αθλητισμού και της ζωής, χρειάζεται να ξεκινήσει με μια μακριά και βαθιά ενδοσκόπηση που αφορά στα δικά του πιστεύω και στις δικές του εμπειρίες σε μια κουλτούρα που δίνει την ευκαιρία σε κάποιους άνδρες να είναι εν δυνάμει θύτες. Αυτή η κουλτούρα πρέπει ν’ αλλάξει.

Διότι οι περισσότεροι άνδρες, άλλοι λιγότερο κι άλλοι περισσότερο, έχουν έρθει κάποια στιγμή σε επαφή με περιβάλλοντα και παρέες αγοριών και ανδρών που συστηματικά υιοθετούσαν σεξιστικά σχόλια και κάποιες φορές και παραβατικές συμπεριφορές προς κορίτσια και γυναίκες. Επίσης, ειδικά όσοι πήγαμε σχολείο επί χούντας ή και παλαιότερα, έχουμε εμπειρίες από ξύλο από δασκάλους, συμμαθητές και εξωσχολικούς εντός και εκτός σχολείου. Κακοποίηση σωματική ή λεκτική την οποία δεχθήκαμε ως θύματα ή κάποιοι ίσως γίναμε και θύτες. Γι’ αυτές τις εμπειρίες μας, κάποιοι ίσως προβληματιστήκαμε ή μετανιώσαμε, άλλοι ίσως αδιαφορούν, άλλοι τα θεωρούν μέρος της σκληρότητας της ζωής και υπάρχουν κι εκείνοι που συνεχίζουν να υιοθετούν αυτές τις αποκρουστικές στάσεις και παράνομες συμπεριφορές. Η απόσταση μεταξύ των δύο τελευταίων κατηγοριών ανθρώπων, αν και διακριτή, είναι μικρή και η μία ενισχύει την άλλη.

Στη διατήρηση αυτού του αποτρόπαιου φαινομένου εμμέσως συμπράττουν και όσοι κινούνται και γνωρίζουν αυτούς τους χώρους αλλά αδιαφορούν ή δεν ενεργούν κατάλληλα για ν’ αλλάξουν τα πράγματα. Ο πρόεδρος της Ελληνικής ομοσπονδίας γυμναστικής δήλωσε ότι η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα Erasmus+ sport HALT καταδεικνύει τη μέριμνά τους να εξαλείψουν την κακοποίηση. Έχω υλοποιήσει παρόμοια Erasmus+ sport προγράμματα και γνωρίζω ότι δεν αρκούν για να αλλάξει μια χρόνια κατάσταση, όπως δεν αρκούν ακόμη και οι συστηματικές σχετικές καταρτίσεις που δυστυχώς συστηματικά δεν γίνονται ούτε σε αθλητικές ομοσπονδίες ούτε σε άλλους αθλητικούς φορείς.

Η εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων στον αθλητισμό σε θέματα κακοποίησης είναι απαραίτητη. Όμως απαιτείται και αλλαγή στο θεσμικό, νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας ομοσπονδιών, αθλητικών και πολιτιστικών συλλόγων κλπ., καθώς και στις σχετικές  πολιτικές. Διότι συχνά συζητάμε για θέματα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όμως δεν υπάρχει αδιάβλητος μηχανισμός προστασίας των θυμάτων. 

Δε νοείται να μην υπάρχουν ανεξάρτητες επιτροπές σε κάθε πόλη, όπου αθλητές, καλλιτέχνες, παιδιά και γονείς να μπορούν να καταγγείλουν φαινόμενα κακομεταχείρισης χωρίς να κινδυνεύουν με αποκλεισμό από το άθλημα ή το χώρο που αγαπούν. Δε νοείται οι νέοι να μην ενημερώνονται από την πρώτη μέρα εγγραφής τους σε αθλητικό ή πολιτιστικό σύλλογο για τα δικαιώματά τους, για το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας του συλλόγου που τους προστατεύει από αντιπαιδαγωγικές, σεξιστικές και παράνομες συμπεριφορές καθώς και για τις ανεξάρτητες επιτροπές όπου μπορούν να προσφεύγουν. 

Με τη δημιουργία ενός ισχυρού πλαισίου προστασίας των νέων και των γυναικών, ελάχιστοι θα διανοηθούν οτιδήποτε σχετικό με κακοποίηση στο χώρο τους.  Αυτό θα συμβάλει σημαντικά και στη βελτίωση της γενικότερης κουλτούρας επικοινωνίας και αντιμετώπισης παιδιών, συνομηλίκων, γυναικών, στον αθλητισμό, στην τέχνη, στις παρέες κλπ.  Θα βοηθήσει το κάθε «καλό παιδί» να διακρίνει μεταξύ της σκληρότητας του πρωταθλητισμού και της παράνομης, αντικανονικής, σεξιστικής ή έστω αντιπαιδαγωγικής συμπεριφοράς.

Είναι ευθύνη των πολιτικών να συγκροτήσουν διεπιστημονικές επιτροπές αποτελούμενες από νομικούς, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, εκπαιδευτικούς και ειδικούς από τον αθλητισμό, το θέατρο, κλπ., ώστε από κοινού να θέσουν ένα πλαίσιο που θα πατάξει οριστικά το φαινόμενο της σωματικής, σεξουαλικής και ψυχικής κακοποίησης στον αθλητισμό και σε κάθε χώρο όπου κινούνται οι νέες και οι νέοι.