Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η βρετανική αποικιοκρατία εφάρμοσε πολιτικές του «διαίρει και βασίλευε» σε όλα τα εδάφη που είχε υπό τον έλεγχο της. Ωστόσο, δεν τονίζεται αρκετά ότι η αποικιακή πολιτική αποτελεί το ιστορικό υπόβαθρο πολλών ζητημάτων της εποχής μας.

Για παράδειγμα, η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, η οποία σήμερα αναζωπυρώνεται και απειλεί την ειρήνη στην περιοχή, είναι όπως και το Κυπριακό, αποτέλεσμα της ιμπεριαλιστικής πολιτικής της Μεγάλης Βρετανίας.

Σε αυτό το άρθρο, θα ήθελα να εξετάσω το ιστορικό υπόβαθρο του ισραηλινο-παλαιστινιακού και του κυπριακού ζητήματος και να επιστήσω την προσοχή σε κάποιες ομοιότητες.

Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Μεγάλη Βρετανία υποσχέθηκε ανεξαρτησία στους αραβικούς λαούς και τους ενθάρρυνε να εξεγερθούν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όμως ταυτόχρονα έκανε μυστικές διαπραγματεύσεις με τη Γαλλία για το διαμοιρασμό των οθωμανικών εδαφών.

Τελικά, τον Οκτώβριο του 1916 υπεγράφη η “άκρως απόρρητη” συμφωνία Sykes-Picot, που πήρε το όνομά της από τους υπουργούς Εξωτερικών της Βρετανίας και της Γαλλίας αντίστοιχα και προέβλεπε διαμοιρασμό των αραβικών εδαφών στις σφαίρες επιρροής της Γαλλίας και της Βρετανίας. Η Παλαιστίνη θα παρέμενε στα χέρια των Βρετανών.

Η Βρετανία για να κάμψει το αίτημα ανεξαρτησίας του παλαιστινιακού λαού εφάρμοσε την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε». Εκμεταλλεύτηκε το σιωνιστικό κίνημα, το οποίο είχε αναδυθεί μεταξύ των Εβραίων που ζούσαν σε διάφορα κέντρα της Ευρώπης. Το εν λόγω κίνημα, υπό την ηγεσία του Θεόδωρου Χερτσλ, προωθούσε την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτος στα ιερά εδάφη.

Με τη Διακήρυξη Μπάλφουρ (1917) η Μεγάλη Βρετανία επέτρεψε και προώθησε την εγκατάσταση εβραϊκού πληθυσμού στην Παλαιστίνη. Σκοπός ήταν η δημιουργία μια πιστής και εξαρτημένης φιλοβρετανικής εβραϊκής κοινότητας που θα λειτουργούσε ως αντίβαρο έναντι των Παλαιστινίων. Ο στόχος των Βρετανών δεν ήταν η δημιουργία ενός ανεξάρτητου εβραϊκού κράτους. Μιλούσαν για τη δημιουργία μιας “εθνικής πατρίδας” για τους Εβραίους στην Παλαιστίνη. Με άλλα λόγια, οι Εβραίοι θα ζούσαν πλάι-πλάι με τους Παλαιστίνιους υπό βρετανική ηγεμονία, σε μια συγκρουσιακή σχέση. Έτσι θα διασφαλιζόταν η συνέχιση της βρετανικής αυτοκρατορίας στην Παλαιστίνη.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, οι Εβραίοι έφτασαν να αποτελούν το 35% του πληθυσμού της Παλαιστίνης και, όπως ήταν αναμενόμενο, άρχισαν οι εχθροπραξίες με τους Άραβες. Διότι η εγκατάσταση των Εβραίων, σήμαινε την εκδίωξη των Παλαιστινίων από τα σπίτια τους.

Με την έλευση του χρόνου, οι Εβραίοι άρχισαν να επαναστατούν κατά της βρετανικής αποικιακής διοίκησης οργανώνοντας επιθέσεις εναντίον βρετανικών στόχων. Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου (1944), εξαπέλυσαν ολομέτωπη επίθεση. Η Μεγάλη Βρετανία, η οποία πίστευε ότι μπορούσε να διαχειριστεί επιδέξια τις δύο κοινότητες, τελικά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα παλαιστινιακά εδάφη και παρέδωσε την εντολή στα Ηνωμένα Έθνη.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Εβραίοι, οι οποίοι είχαν υποστεί την πιο βάναυση γενοκτονία της ιστορίας, εγκαταστάθηκαν μαζικά στην Παλαιστίνη και το 1948 ίδρυσαν το ανεξάρτητο κράτος του Ισραήλ.

Η γέννηση του κράτους του Ισραήλ, γέννησε και ένα τεράστιο πρόβλημα στη Μέση Ανατολή, που παραμένει άλυτο μέχρι τις μέρες μας. Οι Παλαιστίνιοι που υπέστηκαν απώλεια πατρίδας, αναζητούν από τότε πολιτική στέγη.

Οι προσεκτικοί αναγνώστες θα αντιληφθούν ότι μια παρόμοια αποικιακή πολιτική υλοποιήθηκε και στην Κύπρο.

Οι Βρετανοί χρησιμοποίησαν τους Τουρκοκύπριους για να αποτρέψουν το εθνικό αίτημα των Ελληνοκυπρίων- την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα- και εκμεταλλεύτηκαν με μαεστρία τον φόβο και την ανασφάλεια των Τουρκοκυπρίων. Για παράδειγμα, ο αριθμός των Τούρκων και Βρετανών μελών στο Νομοθετικό Συμβούλιο προσαρμόστηκε ώστε να αντιστοιχεί στον αριθμό των Ελληνοκυπρίων. Μετά από τη Συνθήκη της Λωζάνης, όταν η Τουρκία κάλεσε όσους Τουρκοκύπριους ήθελαν να εγκατασταθούν στην Τουρκία, η αποικιακή διοίκηση έκανε το παν για να μην εγκαταλείψουν οι Τουρκοκύπριοι το νησί. Σκοπός ήταν, οι Τουρκοκύπριοι να λειτουργήσουν σαν αντίβαρο κατά των Ελληνοκυπρίων. Κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ δε, δημιουργήθηκαν μονάδες επίκουρων αστυνομικών και κομάντος αποκλειστικά από Τουρκοκύπριους και έτσι οι δύο κοινότητες σύρθηκαν στην εθνοτική σύγκρουση.

Επιπλέον, οι Βρετανοί υποσχέθηκαν στους Τουρκοκύπριους τη διχοτόμηση του νησιού (Ταξίμ), όπως υποσχέθηκαν και στους Εβραίους την «εθνική πατρίδα» στην Παλαιστίνη. Έτσι οδήγησαν την Κύπρο σε μια δίνη αντικρουόμενων εθνικισμών. Στην πραγματικότητα, οι Βρετανοί δεν είχαν στόχο τη διχοτόμηση του νησιού. Ήθελαν, «απλά», να αποδυναμώσουν το αίτημα της Ένωσης και να κρατήσουν με νύχια και με δόντια την «τελευταία αποικία».

Τελικά, υπό τις συνθήκες του ψυχρού πολέμου, το νησί απόκτησε μια εξαρτημένη ανεξαρτησία. Το 1960 ιδρύθηκε το κυπριακό κράτος, όμως, όπως και η δημιουργία του Ισραήλ, δημιούργησε σημαντικά προβλήματα. Το Κυπριακό Πρόβλημα, το οποίο πέρασε από διάφορα στάδια, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Ο ρόλος που έπαιξε ο ιμπεριαλισμός και η αποικιοκρατία στην δημιουργία του Κυπριακού και του Παλαιστινιακού ζητήματος είναι σαφής. Ωστόσο, είναι επίσης γεγονός, ότι οι συγκρουόμενες πλευρές δεν κατάφεραν ούτε στο Ισραήλ-Παλαιστίνη, ούτε στην Κύπρο να καταλήξουν σε ένα συμβιβασμό. Ο εθνικισμός και ο φανατισμός έπαιξαν και παίζουν ακόμα σημαντικό ρόλο στη διαιώνιση των προβλημάτων αυτών.

Όλοι γνωρίζουν ότι το Παλαιστινιακό ζήτημα μπορεί να λυθεί μόνο με λύση δύο ξεχωριστών κρατών και εκδημοκρατισμό του ισραηλινού κράτους. Το Ισραήλ, όμως, το οποίο έχει την πλήρη στήριξη του δυτικού κόσμου, δεν ενδιαφέρεται για τη μια τέτοια λύση και δεν υλοποιεί τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Από την άλλη, πολλοί είναι αυτοί στον Αραβικό-Περσικό κόσμο, μεταξύ τους και η Χαμάς, που αρνούνται να αναγνωρίσουν την ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ.

Στην Κύπρο, αντιμετωπίζουμε παρόμοια προβλήματα. Ενώ όλοι γνωρίζουν ότι η μοναδική ρεαλιστική λύση είναι η διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία όπως προβλέπουν τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, αυτή η μορφή λύσης απορρίπτεται κατά καιρούς από τη μία ή την άλλη πλευρά, στην ουσία όμως, και από τις δύο πλευρές.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που εμποδίζει τον ιστορικό συμβιβασμό, είναι η πολιτική ισχύος («Might is right»), μια πολιτική που ασκούν τόσο το Ισραήλ, όσο και η Τουρκία. Για παράδειγμα, το Ισραήλ με τον συνεχιζόμενο εποικισμό παλαιστινιακών εδαφών  μπλοκάρει το δρόμο προς την ειρήνη. Επιδιώκει να μετατρέψει το status quo σε τελική λύση.

Έτσι και η Τουρκία… Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, η διατήρηση του status quo στην Κύπρο φαίνεται να είναι η πρώτη επιλογή για την Άγκυρα. Με τις επεμβάσεις στα εσωτερικά θέματα των Τουρκοκυπρίων και τον εποικισμό των κατεχομένων μπλοκάρει όλο και περισσότερο το δρόμο προς την ειρήνη.

Αναμφίβολα, όσοι δεν τάσσονται υπέρ ενός ρεαλιστικού συμβιβασμού, δηλαδή οι Άραβες και οι Εβραίοι που αντιτίθενται στη λύση των δύο κρατών και οι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι που αντιτίθενται σε μια δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία, βοηθούν ακούσια το Ισραήλ και την Τουρκία να επιτύχουν τους απώτερους στόχους τους…