Η ιστορία του παλαιστινιακού ζητήματος εδώ και 75 χρόνια έχει δείξει ότι οι ισραηλινοί ηγέτες, με ελάχιστες εξαιρέσεις (Γιτζάκ Ράμπιν), εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τους Παλαιστίνιους ως ένα λαό χωρίς ταυτότητα και δίχως πρόσωπο.

Σε μια χώρα που δημιουργήθηκε για να βρουν καταφύγιο τα θύματα του Ολοκαυτώματος, οι Ισραηλινοί στερούν από τους προαιώνιους γείτονές τους αυτό που η διεθνής κοινότητα τούς έδωσε απλόχερα: μια πατρίδα στην οποία θα ζουν ελεύθερα. Και καθότι για τους ίδιους η ασφάλεια τίθεται υπεράνω όλων, εξ ου και η στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας, δεν θέλουν να έχουν απώλειες σε περίπτωση ένοπλων συγκρούσεων σε μια από τις πλέον πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου. Δεν σέβονται τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, αδιαφορούν για διεθνείς συνθήκες με αποτέλεσμα οι άμαχοι της Γάζας και της Δυτικής Όχθης να βρίσκονται κάθε φορά στο στόχαστρο.

Η Χαμάς και οι άλλες ένοπλες οργανώσεις είναι το απότοκο αυτής της κατάστασης. Η κρατική βία τροφοδοτεί τη βία των αδύναμων σε μια αντιπαράθεση που κλιμακώνεται διαρκώς με τη «βοήθεια» τρίτων χωρών και το Ισραήλ να παρουσιάζεται μονίμως ως αμυνόμενο.

«Παλιά μου τέχνη κόσκινο»

Δεν είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ δέχεται τη διεθνή κατακραυγή για τον βομβαρδισμό ενός νοσοκομείου στη Γάζα, προκαλώντας τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων και παρά τις προσπάθειες του ίδιου και των συμμάχων του να αποποιηθούν των ευθυνών.

Ούτε είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιεί εναντίον παλαιστίνιων αμάχων απαγορευμένα βλήματα λευκού φωσφόρου, όπως αποδείχθηκε από έρευνα του Εργαστηρίου Αποδεικτικών Στοιχείων Κρίσεων της Διεθνούς Αμνηστίας (AI), και επιβεβαίωσε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) αυτή την εβδομάδα.

Κατά την Επιχείρηση Συμπαγές Μολύβι, που κράτησε τρεις εβδομάδες (από τις 27/12/2008 έως τις 17/01/2009), το Ισραήλ, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ και της Κεντρικής Παλαιστινιακής Στατιστικής Υπηρεσίας, είχε βομβαρδίσει τη Γάζα με βόμβες λευκού φωσφόρου, προκαλώντας ανείπωτο πόνο και καταστρέφοντας μεταξύ άλλων 20 τεμένη, 16 κυβερνητικά κτίρια, 25 σχολεία και νοσοκομεία.

Τότε -όπως ενδεχομένως θα ειπωθεί μόλις αρχίσει η χερσαία επιχείρηση- η ισραηλινή προπαγάνδα ισχυριζόταν ότι «η Χαμάς βάζει ανήλικα παιδιά μπροστά σε ισραηλινούς στρατιώτες και χρησιμοποιεί ασθενοφόρα για μετακινήσεις ενόπλων».

Η ισραηλινή πλευρά έστελνε μάλιστα στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις δημοσιογράφων βίντεο με νυχτερινά πλάνα, άγνωστης προέλευσης και συνεπώς αμφισβητούμενης αξιοπιστίας, στο οποίο φαίνονταν ένοπλοι να επιβιβάζονται και αποβιβάζονται σε ασθενοφόρα. Σε ανάλογο βίντεο του ισραηλινού στρατού, που είχε μεταδοθεί μέσω YouTube, κάμερα ισραηλινού αεροσκάφους έδειχνε μαχητές της Χαμάς να «φορτώνουν πυραύλους στην καρότσα φορτηγού».

Η πρώτη δημόσια αμφισβήτηση των ισραηλινών ισχυρισμών είχε έρθει τότε από το Ισραηλινό Κέντρο Πληροφοριών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, γνωστό και ως B’ Τselem, στηριζόμενο επίσης σε βίντεο και μαρτυρίες, το οποίο αποκάλυψε ότι οι πύραυλοι ήταν φιάλες οξυγόνου.

Μέρες αργότερα, τον Ιανουάριο του 2009 και ενώ οι βομβαρδισμοί συνεχίζονταν, στη Γάζα και συγκεκριμένα στην πόλη Ράφα δεν επαλήθευσα τους ισραηλινούς ισχυρισμούς. Ηγετικά στελέχη της κυβέρνησης της Χαμάς, χωρίς τη συνοδεία ενόπλων, κυκλοφορούσαν με ασθενοφόρα, αλλά το έκαναν προκειμένου να υποδεχθούν ξένους δημοσιογράφους και αντιπροσωπείες άλλων χωρών.

Συνομιλώντας δε με γιατρούς που υποστήριζαν την Φατάχ, όπως και η πλειοψηφία του νοσηλευτικού προσωπικού, μού είχαν διαβεβαιώσει ότι ουδέποτε θα επέτρεπαν στην Χαμάς να χρησιμοποιήσει τα νοσοκομεία ως βάσεις για ενόπλους της, ή για να εκτοξεύσει ρουκέτες εναντίον του Ισραήλ. Και αν η Χαμάς το επιχειρούσε, θα ήταν οι πρώτοι που θα αντιδρούσαν και θα το κατήγγειλαν με όποιο κόστος.

Την ίδια περίοδο, το 2009, ο ιταλός ακτιβιστής και δημοσιογράφος Βιτόριο Αρριγκόνι, που απήχθη και δολοφονήθηκε δύο χρόνια αργότερα από μια ομάδα σαλαφιτών τζιχαντιστών ‒ο μοναδικός δυτικός που έστελνε ανταποκρίσεις από τη Γάζα στη διάρκεια των βομβαρδισμών- σημείωνε ότι «κανένα ασθενοφόρο στη διάρκεια των τριών εβδομάδων (που διήρκεσε η εισβολή) δεν χρησιμοποιήθηκε από τη Χαμάς και τους συμμάχους της, της ισλαμικής τζιχάντ.

Είμαι απολύτως βέβαιος, διότι σ’ αυτά τα ασθενοφόρα ήμουν εγώ και οι σύντροφοί μου της ISM [International Solidarity Movement]. Σ’ αυτά τα ασθενοφόρα κινδυνέψαμε να χάσουμε τη ζωή μας… 14 νοσηλευτές την έχασαν. Οι ισραηλινοί στρατιώτες πυροβολούσαν στα ασθενοφόρα, γνωρίζοντας πολύ καλά αυτό που έκαναν, δηλαδή ότι σκότωναν αμάχους. Εμείς δεν επιτρέψαμε σε κανένα μέλος της almukawama, της παλαιστινιακής αντίστασης, να επιβιβαστεί στα ασθενοφόρα».

Ο αγώνας τρόμου

Η υπενθύμιση των γεγονότων αυτών έχει σημασία, καθώς η κυβέρνηση Νετανιάχου εφαρμόζει σήμερα την ίδια τακτική προκειμένου να παραπληροφορήσει και να χειραγωγήσει τη διεθνή κοινή γνώμη. Στόχος της είναι να διασπείρει τον τρόμο στους άμαχους Παλαιστίνιους και όχι απλώς να εξουδετερώσει την Χαμάς. Διότι κατά την εκτίμησή της, οι ένοπλες οργανώσεις υποστηρίζονται από τον πληθυσμό της Γάζας.

Ακόμη και έτσι να είναι, οι βασικές αρχές του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου (International Humanitarian Law) σχετικά με την προστασία αμάχων σε ένοπλες συγκρούσεις (jus in bello) επιβάλλουν τη διάκριση μεταξύ ενόπλων και αμάχων και την απαγόρευση της επίθεσης σε όσους είναι εκτός μάχης (hors de combat). Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο Ι (1977) επισημαίνει ότι και στην περίπτωση που μαχητές αναμειγνύονται με τον υπόλοιπο πληθυσμό, οι πολίτες δεν στερούνται προστασίας.

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο αναφέρεται ακόμη στη διάκριση μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών στόχων, στην αναλογικότητα σε ό,τι αφορά τη χρήση ένοπλης βίας και στην απαγόρευση πρόκλησης ανώφελου πόνου. Όλα αυτά, όμως, είναι «ψιλά γράμματα» για το Ισραήλ.

Σε μια περιοχή τόσο πυκνοκατοικημένη, όπου πρακτικά θα ήταν αδύνατον να αντιμετωπιστούν ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις, χωρίς ο αντίπαλος να υποστεί τεράστιες απώλειες, το Ισραήλ εφαρμόζει τη στρατηγική του κινέζου στρατηγού και φιλόσοφου του 5ου αιώνα π.Χ., Σουν Τσου, σύμφωνα με τον οποίο «το βέλτιστο είναι να αποδυναμώσεις τον εχθρό χωρίς μάχη». Και η αποδυνάμωση του εχθρού μπορεί να επιτευχθεί με τη διασπορά του τρόμου που κάμπτει το ηθικό όχι μόνον των ενόπλων, όπως εννοούσε ο Σουν Τσου, αλλά και των αμάχων.

Στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν υπήρξε ένοπλη σύγκρουση στην οποία όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές δεν τέλεσαν εγκλήματα πολέμου. Άλλος σε μεγαλύτερο και άλλος σε μικρότερο βαθμό ακόμη κι αν μάχεται για την υπεράσπιση αξιών. Διότι ο πόλεμος φέρνει την απανθρωποίηση σε θύτες και θύματα. Και αυτό που συνήθως συμβαίνει εκ των υστέρων είναι ο νικητής να αποσιωπά τα δικά του εγκλήματα πολέμου και να προτάσσει του αντιπάλου.

Τη φορά αυτή η επίθεση εναντίον Ισραηλινών και αλλοδαπών αμάχων, που έθεσε σε κίνδυνο την ασφάλεια του Ισραήλ και συνιστά έγκλημα πολέμου, ενίσχυσε την επίκληση του δικαιώματός του να αμυνθεί. Διότι αυτό κάνουν εδώ και 75 χρόνια οι κυβερνήσεις αυτής της χώρας: «αμύνονται» επιτιθέμενοι, βεβαιώνοντας ότι δεν έχουν άλλη επιλογή. Στην πραγματικότητα υποχρεώνουν τους απλούς πολίτες, Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, να ζουν σ΄ ένα καθεστώς διαρκούς πολέμου.

Χωρίς να αναλογίζονται ότι θα αρκούσε η απόσυρση των δυνάμεων κατοχής και των εποίκων, και η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους. Η ένοπλη αντίσταση, ή η τρομοκρατία των Παλαιστινίων -εξαρτάται από ποια οπτική γωνία προσεγγίζει κανείς το θέμα- δεν θα εξαλειφόταν από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά αναμφισβήτητα θα έχανε το κοινωνικό της έρεισμα.

Αντιθέτως τώρα η κυβέρνηση Νετανιάχου κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να κερδίσει τον «αγώνα τρόμου». Έτσι σε μια πρώτη φάση, κόβει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, νερού και ειδών πρώτης ανάγκης από μια περιοχή που η επιβίωση των κατοίκων της εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την εξωτερική βοήθεια.

Ταυτόχρονα βομβαρδίζει κατοικημένες περιοχές με αποτέλεσμα τις πρώτες μέρες να χάσουν τη ζωή τους εκατοντάδες άμαχοι Παλαιστίνιοι, στην πλειοψηφία τους γυναικόπαιδα. Και τοποθετώντας σε δεύτερη μοίρα την απελευθέρωση των ομήρων, κατά δήλωση του ισραηλινού υπουργού Οικονομικών, δίνει εντολή, ενόψει της χερσαίας επιχείρησης, να εκκενωθεί η βόρεια Γάζα, λες και είναι δυνατή η μετακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων άμαχων Παλαιστίνιων που παραμένουν εγκλωβισμένοι σε μια τεράστια υπαίθρια φυλακή με έκταση όση η Θάσος. Για να αποδειχθεί έτσι ότι για τον ακροδεξιό Νετανιάχου και την παρέα του η Παλαιστίνη δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια «γη χωρίς λαό για έναν λαό χωρίς γη».

Κανείς, ούτε καν οι «αδελφές» αραβικές χώρες, προσφέρουν στους βίαια εκτοπισμένους μια διέξοδο σωτηρίας. Κανείς δεν θέλει να ακούσει τις προειδοποιήσεις του ΠΟΥ για μια άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική τραγωδία που εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς.

Ο εκπρόσωπος των ισραηλινών ένοπλων δυνάμεων, Τζόναθαν Κορνίκους σε συνέντευξή του στο αμερικανικό δίκτυο CBC News, ισχυριζόταν βέβαια ότι «ο άμαχος πληθυσμός της Γάζας δεν είναι εχθρός μας. Προσπαθούμε να κάνουμε το σωστό». Εκνευρίστηκε μάλιστα όταν ο δημοσιογράφος επέμενε στις ερωτήσεις του για το πώς η εκκένωση μπορεί να γίνει σε συνθήκες ασφάλειας.

Η κυβέρνηση Νετανιάχου έπραξε το «σωστό», όπως είπε ο Κορνίκους, και βομβάρδισε ένα νοσοκομείο για να κάμψει ακόμη περισσότερο το ηθικό των Παλαιστινίων. Αρνείται, όπως ήταν αναμενόμενο, ότι ευθύνεται για τη σφαγή. Στο παρελθόν ισχυριζόταν ότι στα νοσοκομεία υπήρχαν βάσεις της Χαμάς, σήμερα αποδίδει την ευθύνη σε ρουκέτα της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ (PIJ), χωρίς, όμως, να υπολογίζει ότι χάρη στην τεχνολογία είναι πλέον εύκολο να διερευνηθεί ποιος είναι ο δράστης.

Σε κάθε περίπτωση το Ισραήλ δημιουργεί επικοινωνιακό θόρυβο για να «θολώσει τα νερά» κι αν τυχόν βρεθούν οι ένοχοι, ουδέποτε θα λογοδοτήσουν, όπως ουδέποτε λογοδότησαν όσοι τέλεσαν εγκλήματα πολέμου το 2009 στη διάρκεια της Επιχείρησης Συμπαγές Μολύβι.

Η αλά καρτ εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου

Στον «αγώνα τρόμου» το Ισραήλ έχει δύο συμμάχους. Από τη μία πλευρά, τις Ηνωμένες Πολιτείες και δευτερευόντως την Ευρωπαϊκή Ένωση που ολοένα και περισσότερο χάνει τη δική της φωνή, ταυτιζόμενη με εκείνη της Ουάσιγκτον, η οποία αδυνατεί να διαμεσολαβήσει επί της ουσίας, διότι είναι μέρος του προβλήματος. Ενδεικτικό είναι ότι ελάχιστα πέτυχε ο Αμερικανός πρόεδρος κατά την επίσκεψή του στο Τελ Αβίβ, ενώ είναι χαρακτηριστική η δήλωση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αναφερόμενη στη διακοπή παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και ειδών πρώτης ανάγκης στη Γάζα, υπογράμμισε ότι «το Ισραήλ έχει το δικαίωμα της άμυνας», ενώ αρνήθηκε να σχολιάσει το μακελειό στο αγγλικανικό νοσοκομείο.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ωστόσο, μόλις ένα χρόνο πριν, τον Οκτώβριο του 2022, όταν οι ρωσικές δυνάμεις βομβάρδιζαν πολιτικούς στόχους στην Ουκρανία, είχε δηλώσει ότι «οι στοχευμένες επιθέσεις σε μη στρατιωτικές υποδομές, με ξεκάθαρο στόχο να αποκόψουν άνδρες, γυναίκες και παιδιά από το νερό, το ηλεκτρικό ρεύμα και τη θέρμανση με τον χειμώνα να καταφθάνει, είναι πράξεις καθαρής τρομοκρατίας και πρέπει να τις αποκαλέσουμε ως τέτοιες».

Δύο μέτρα και δύο σταθμά για τις ίδιες ενέργειες, που παραβιάζουν το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο. Η υποκρισία περισσεύει. Τα συμφέροντα, γεωπολιτικά, οικονομικά, κυριαρχούν επί του Διεθνούς Δικαίου, που εφαρμόζεται αλά καρτ.

Από την άλλη πλευρά, τα περισσότερα διεθνή κυρίαρχα ΜΜΕ αναπαράγουν το κυρίαρχο αφήγημα, πλασάροντας την ισραηλινή προπαγάνδα ως ειδησεογραφία, χωρίς να διασταυρώνουν τις πληροφορίες, δίχως καν να τις αναμεταδίδουν με επιφύλαξη. Η αλήθεια για άλλη μια φορά βομβαρδίζεται.

Ο στόχος του Ισραήλ είναι προφανής. Να νομιμοποιήσει στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης την κατοχή εδαφών στη Λωρίδα της Γάζας και στη Δυτική Όχθη.

Να ξεχαστούν τα εγκλήματα που γίνονται σε βάρος του παλαιστινιακού λαού.
Να πάει στις καλένδες το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός παλαιστινιακού κράτους.
Να θεωρηθεί αυτονόητη η ισοπέδωση της Γάζας.

Όσο τρομοκρατικές είναι οι ενέργειες της Χαμάς που στρέφονται κατά αμάχων, άλλο τόσο τρομοκρατικές είναι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις των ισραηλινών ένοπλων δυνάμεων που στρέφονται επίσης εναντίον αμάχων.

Όποιος, όποια κάνει διαχωρισμούς, είναι θύμα της προπαγάνδας. Και δυστυχώς με αφορμή το Παλαιστινιακό, ο διαχωρισμός σε «καλούς» και «κακούς» κυριαρχεί. Τα στερεότυπα επαναλαμβάνονται. Στην Ανατολή φουντώνει η οργή εναντίον του Ισραήλ και των «άπιστων» της Δύσης. Στον δυτικό κόσμο εντείνονται οι ανησυχίες για πιθανά τρομοκρατικά χτυπήματα. Μπρος στη ρητορική του μίσους η κριτική σκέψη υποχωρεί και το μέλλον είναι αβέβαιο όσο ποτέ.

Ο κίνδυνος η προαναγγελθείσα χερσαία επιχείρηση του Ισραήλ στη Γάζα να αποτελέσει το έναυσμα για μια ανάφλεξη στην ευρύτερη περιοχή είναι ορατός.

*Ο Παύλος Νεράντζης είναι δημοσιογράφος και παραγωγός ντοκιμαντέρ, διδάκτωρ του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και συγγραφέας του βιβλίου «Η Αλήθεια βομβαρδίζεται. Τα ΜΜΕ και ο Πόλεμος με το βλέμμα ενός πολεμικού ανταποκριτή. Από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα», εκδ. Παπαζήση.