Είναι ποτέ δυνατόν να διαχωριστεί ο καλός από τον κακό εαυτό; Με κάποιο μαγικό τρόπο, για παράδειγμα με ένα ειδικό φάρμακο, μπορούμε να είμαστε ο ‘Δόκτορ Τζέκιλ’ και όχι ο ‘κύριος Χάιντ’;

Με άλλα λόγια, να έχουμε τη δυνατότητα να ακολουθούμε τη «φωτεινή» πλευρά στις επιλογές της ζωής μας και όχι τη «σκοτεινή» πλευρά; Μάλλον αυτό φαίνεται ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας, παρά ως μια έστω δύσκολη επιλογή που πρέπει να πάρουμε. Πολύ δε περισσότερο, εάν έχουμε να κάνουμε με κάποιον που η «σκοτεινή» πλευρά ουσιαστικά διαμορφώνει τη συμπεριφορά του.

Αυτή ονομάζεται «Σκοτεινή Τριάδα» και είναι το πλέγμα των χαρακτηριστικών που διαμορφώνουν τις ανθρώπινες στάσεις και συμπεριφορές, δηλώνοντας προδιαθέσεις. Τα τρία συμπεριφοριστικά χαρακτηριστικά της είναι ο ναρκισσισμός, η Μακιαβελική διανοητική ικανότητα και τα ψυχοπαθητικά στοιχεία. Επιγραμματικά, ο ναρκισσιστής εμφανίζει έπαρση, έχει ανάγκη να τον θαυμάζουν, εκμεταλλεύεται τις διαπροσωπικές σχέσεις για ίδιον όφελος και θεωρεί ότι όλοι τον ζηλεύουν. Η Μακιαβελική ικανότητα στηρίζεται στο δόγμα ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, αναδεικνύοντας κατ’ αυτό τον τρόπο, τα εγωιστικά συναισθήματα του ατόμου. Τα δε ψυχοπαθητικά στοιχεία, εξωτερικεύονται μέσω της επιπολαιότητας, της εξαπάτησης, του εγωκεντρικού τρόπου ζωής και της νευρωτικής συμπεριφοράς.

Αναφορικά με τις επιλογές ζωής, αυτές σχετίζονται με το πώς οργανώνουν και σχεδιάζουν τη ζωή τους οι άνθρωποι; Ως επί το πλείστον, διαλέγουμε «αργές» επιλογές ζωής, δηλαδή, επιδιώκουμε σταθερότητα δεσμών, αποζητούμε συναισθηματική στήριξη και αμφίδρομες επικοινωνίες, εμφανίζουμε προδιάθεση για μακροπρόθεσμα σχέδια στη ζωή μας, επιλέγοντας, στο μέτρο του δυνατού, σταθερούς δεσμούς (οικογενειακούς, ερωτικούς, επαγγελματικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, φιλικούς).

Όταν όμως αναφερόμαστε σε ανθρώπους με τα στοιχεία της «Σκοτεινής Τριάδας», τότε υπάρχει χαμηλό επίπεδο αυτοελέγχου, διαμορφώνονται διαπροσωπικές σχέσεις με μικρό χρονικό ορίζοντα, ενώ είναι εγωιστές με αντικοινωνική συμπεριφορά. Ειδικά, με την ψυχοπάθεια και τον Μακιαβελισμό, κάνουν «γρήγορες» επιλογές ζωής, λόγω χαμηλού αυτοελέγχου.

Συγκεκριμένα, η αξιοποίηση της Μακιαβελικής ικανότητας βοηθά στον έλεγχο των άλλων, διατηρώντας για τον εαυτό τους, τον έλεγχο των καταστάσεων. Οι Μακιαβελικοί επιδιώκουν άμεσα αποτελέσματα σε ό,τι κάνουν, μεθοδεύουν τις καταστάσεις και μέσω των «γρήγορων» επιλογών ζωής, οδηγούνται σε μεθοδικές και σχεδιασμένες αποφάσεις.

Όσον αφορά στον ναρκισσισμό, αυτός αξιοποιείται για να εμφανιστεί μια τεχνητά αυξημένη εμπιστοσύνη, η οποία οδηγεί σε κοινωνική χειραγώγηση. Η διαπροσωπική επικοινωνία μέσα από μυστικούς κώδικες και το ειδικό λεξιλόγιο, είναι η δήλωση έκφρασης εμπιστοσύνης, ενθαρρύνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την πειστικότητα. Παράλληλα, η μεγάλη αυτοπεποίθηση, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ναρκισσισμού, διευκολύνει την κοινωνική εκμετάλλευση. Γενικά, οι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν ήπιες μεθόδους χειραγώγησης, οι ψυχοπαθητικοί σκληρότερες και περισσότερο άμεσες, ενώ οι μακιαβελικοί είναι ευέλικτοι και εναλλάσσουν τις μεθόδους τους.

Οι ναρκισσιστές θεωρούν τον εαυτό τους ηγέτη και πιστεύουν ότι έχουν συναισθηματική νοημοσύνη, δίχως όμως αυτά να είναι ορατά στους άλλους. Οι ψυχοπαθητικοί δημιουργούν κακές εντυπώσεις στις επαγγελματικές τους συναντήσεις και στον κοινωνικό τους περίγυρο, ενώ οι μακιαβελικοί επιδεικνύουν με ευκολία κυνικότητα και θράσος. Τέλος, η επιθετικότητα στη συμπεριφορά είναι στοιχείο των ψυχοπαθητικών, η υπεροψία των ναρκισσιστών και η μηχανορραφία των μακιαβελικών.

Ως προς το φύλο, οι άνδρες περισσότερο από τις γυναίκες προτιμούν τις «γρήγορες» επιλογές ζωής και εμφανίζουν μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα στην προσπάθειά τους για την επίτευξη των επαγγελματικών και κοινωνικών τους στόχων. Αναφορικά με τη «Σκοτεινή Τριάδα», στους άνδρες τα ψυχοπαθητικά στοιχεία εμφανίζουν ισχυρότερη επίδραση στις «γρήγορες» επιλογές, ενώ στις γυναίκες ο ναρκισσισμός και η Μακιαβελική ικανότητα υπερισχύουν.

Η «Σκοτεινή Τριάδα», με τα τρία στοιχεία της, λειτουργεί ως ένας προωθητικός πύραυλος για μια ταχεία άνοδο. Οι «σκοτεινοί» άνθρωποι έχουν τάση να έλκουν κοντά τους άλλους μέσω του ναρκισσισμού, να τους ελέγχουν μέσω του μακιαβελισμού και να τους εθίζουν για να μη ξεφύγουν από την επιρροή τους, μέσω της ψυχοπάθειας. Η «Σκοτεινή Τριάδα» έχει αντίστοιχα αποτελέσματα με το ναρκωτικό, μόνο που ο εθισμός τους είναι στην επιρροή, στη χειραγώγηση και στην εκμετάλλευση.

Αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν τη ζωή τους ως ένα αγώνα ταχύτητας. Τρέχουν για να πετύχουν τους στόχους τους και δεν τους ενδιαφέρουν οι παράπλευρες απώλειες. Ενώ είναι καταστροφικοί για τους άλλους, θέλουν να είναι αποτελεσματικοί με ό,τι καταπιάνονται και κάνουν. Η ζωή τους, μέσα από αυτό το πρίσμα, συνήθως οδηγείται σε εκτροπή, ενδέχεται όμως να τους φέρει την απογείωση.

Το βέβαιο είναι ότι για την επιτυχία τους, δεν χαρίζονται σε κανένα, ούτε κάνουν πίσω. Μπορεί ως τακτική κίνηση ενίοτε να βάζουν φρένο, αλλά η γενική τους στάση δεν αλλάζει: επιλέγουν γρήγορα και δρουν άμεσα. Βασική τους επιδίωξη είναι να προπορεύονται έναντι των άλλων και να τους πιάνουν στον ύπνο. Έτσι αποκτούν πλεονέκτημα και βρίσκονται πάντοτε κάποια βήματα μπροστά, πιστεύοντας ότι έτσι προλαβαίνουν τα γεγονότα και τις εξελίξεις και ορίζουν τη ροή τους. Όμως η ζωή είναι απρόβλεπτη και ενώ η «Σκοτεινή Τριάδα» μας υποδεικνύει τον λαγό και τη χελώνα στον αγώνα ταχύτητας, δεν μπορεί να προδιαγράψει την κατάληξη.