To τεράστιο μειονέκτημα που έχουνε οι περισσότερες παρουσιάσεις βιβλίων είναι το εξής: Όταν έρχεται η ώρα του κοινού, παρατηρείται το φαινόμενο όσοι τολμούν να πάρουν τον μικρόφωνο, αντί ερωτήσεων να κάνουν τοποθετήσεις. Αυτό μπορεί να οφείλεται ή στο γεγονός επειδή δεν έχουν διαβάσει ακόμα το βιβλίο –απολύτως λογικό- ή επειδή δεν είναι ξεκάθαρο τι θα ήθελαν να ρωτήσουν, ή ακόμα και στην περίσταση.

Την Πέμπτη 7 Ιουλίου, παρακολούθησα ένα μεγάλο πάνελ να παρουσιάζει το άκρως ενδιαφέρον «Σοσιαλισμός και πολιτική εξουσία σήμερα» (εκ. Διόνικος). Πρόκειται για ένα εγχείρημα επτά συγγραφέων, που διδάσκεται ήδη στα αμφιθέατρα, αλλά έρχεται στο ευρύ κοινό μέσα στο κατακαλόκαιρο να ταράξει τα νερά, σε μια εποχή που πραγματικά ο κόσμος είναι μπερδεμένος με τις έννοιες. Την ίδια στιγμή, αναζητά (;) εκείνο το πολιτικό υποκείμενο που θα τον εκφράσει (και θα είναι συνεπές στο «brand» του).

Δεδομένης, λοιπόν, της απογοήτευσης του κόσμου, οι επτά συγγραφείς τα βάζουν κάτω και μας παρουσιάζουν –θεωρητικά και κυρίως στην πράξη- την πορεία του σοσιαλισμού, σε Ευρώπη και Ελλάδα, το πως κατάντησε σήμερα -γι΄αυτό και το καταθλιπτικό της υπόθεσης- αλλά και πως μπορεί να θεραπευτεί έμπρακτα, πιάνοντας ο καθένας διαφορετικές πτυχές του:

Ο Αριστομένης Συγγελάκης, ξεσκονίζει επιμελώς την αμαρτωλή ιστορία που λέγεται Εθνικό Σύστημα Υγείας. Από την εποχή του Καποδίστρια, έως σήμερα η Υγεία και η Κοινωνική Πολιτική έχουν περάσει δια πυρός και σιδήρου με «νησίδες» αισιοδοξίας το ΙΚΑ, τον ΟΓΑ και το Εθνικό Σύστημα Υγείας, τη σημαντικότερη μεταρρύθμιση στην Υγεία από ιδρύσεως ελληνικού κράτους. Ο συγγραφέας περιγράφει την πορεία δημιουργίας και οργάνωσης του ΕΣΥ δίνοντας τα εφόδια στον αναγνώστη να αντιληφθεί πως φτάσαμε σήμερα στα αδιέξοδα της Υγείας τα οποία φάνηκαν και με την πανδημία. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η Ελλάδα έπρεπε να έχει 3.000 κλίνες ΜΕΘ ενώ διαθέτει μόνο 700 με βάση τα διεθνή στάνταρ! Με τα στοιχεία που παραθέτει ο Συγγελάκης αναρωτιέται, ίσως, κανείς για το πόσο αντιπροσωπευτικός είναι ο χαρακτηρισμός «Εθνικό», έτσι όπως το κατάντησαν.

O Χρύσανθος Τάσσης αφού, ξεκινώντας από τον 18ο αιώνα, μας καταθέτει τη σχέση των κομμάτων της σοσιαλιστικής οικογένειας με την ανάπτυξη και την εφαρμογή της κοινωνικής πολιτικής, μας φέρνει κάπου στη δεκαετία του 1990. Κάπου εκεί, τα σοσιαλιστικά κόμματα αποδέχονται τη διαδικασία της πορείας για την ανοικοδόμηση της ΕΕ και φυσικά την κυρίαρχη προσέγγιση, όπως έχει διαμορφωθεί από τον ορντολιμπεραλισμό. Έτσι, ερχόμαστε στο σήμερα και καταλήγει ότι τα περισσότερα σοσιαλιστικά κόμματα έχουν καταρρεύσει εκλογικά, λόγω των επιλογών τους.

Ο Κώστας Δημουλάς καθώς περιγράφει την απογοητευτική εικόνα της σημερινής κοινωνικής πολιτικής αγγίζει και μια ευαίσθητη «χορδή» πολλών στις «καλές γειτονιές» της Αθήνας: Την εξάρτηση της ελληνικής άρχουσας τάξης από τα διεθνή καπιταλιστικά κέντρα και τις συνέπειές της στην εφαρμογή σοσιαλιστικών πρακτικών στην Ελλάδα. Για τον Δημουλά μοναδική ρεαλιστική λύση είναι ένα πρόγραμμα κοινωνικού μετασχηματισμού και απεξάρτησης από την υποτέλεια στον ευρωατλαντικό ιμπεριαλισμό. Όμως, όπως υπογραμμίζει, απουσιάζει προς το παρόν το πολιτικό υποκείμενο κόμμα που θα αναλάβει αυτή την αποστολή.

Ο δε Βασίλης Ασημακόπουλος καταγράφει με ακρίβεια την διαχρονική προσπάθεια από τις αρχές του 18ου αιώνα, θεσμικής/κομματικής οργάνωσης του σοσιαλισμού δημιουργώντας ένα ακριβές «timeline» με τα «διαζύγια», τους τσακωμούς, τις απογοητεύσεις, τις ενώσεις, και τους «χωρισμούς» των διάφορων σοσιαλιστικών τάσεων, ώσπου τελικά φτάσαμε στην μεταπολεμική υποταγή και ουσιαστική αφομοίωση τους.

Σημεία αυτής της αφομοίωσης -και το χειρότερο- ακόμα και ταύτισης μερίδας σοσιαλιστών με νεοφιλελεύθερους μπορεί κανείς να αντλήσει μέσα από κείμενα συγγραφέων, όπως στους Ασημακόπουλο, Δημουλά και Τζήμα που ακουμπάνε το ζήτημα των δικαιωμάτων. Ενώ στον νεοφιλελευθερισμό, τα εργασιακά δικαιώματα εκτοπίζονται από την ατζέντα προώθησης των δικαιωμάτων των διαφορετικών κοινωνικών ταυτοτήτων (ανάπηροι, Ρομά, ΛΟΑΤΚΙ, μετανάστες κτλ), ορισμένα ρεύματα της αριστεράς ακολουθούν κατα πόδας και «αποσυνδέουν την πάλη για κοινωνική δικαιοσύνη από τον ατομικό αυτοπροσδιορισμό» βάζοντας πλώρη σε μια μετα-εθνική κατεύθυνση. Έτσι, αριστεροί «συγχωνεύονται με το ανερχόμενο μεγαλοαστικό ρεύμα του νεοφιλελευθερισμού που αντιπαρέβαλε την ατομική ελευθερία και την διαφορετικότητα ενάντια στη ομογενοποίηση-ισοπέδωση του κεϋνσιανού εξισωτικού κοινωνικού κράτους».

Με άλλα λόγια, πολλά αριστερά ΜΜΕ έκαναν focus στον παπά που αρνήθηκε συσσίτιο σε έναν ΛΟΑΤΚΙ συνάνθρωπο, αλλά τους διέφυγε η ευρύτερη εικόνα: οι λόγοι που κατάντησαν τον συνάνθρωπο αυτόν να ζητάει φαγητό σε συσσίτιο! Το πρώτο προσφέρεται για τηλε-παράθυρα, αλλά το δεύτερο ανοίγει τον ασκό του Αιόλου για την επαναφορά του οργανωμένου σοσιαλιστικά κράτους, το οποίο έχουν τσακίσει ακόμα και τα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ελλάδα.

To ζήτημα του ταυτοτικού δικαιωματισμού συναντάται και στην πολύ μεγάλη συνεισφορά του Θέμη Τζήμα στο συλλογικό συγγραφικό διαμαντάκι των εκδόσεων «Διόνικος». «Προτάσσοντας την πλήρη κατίσχυση του ατομικού επί του κοινωνικού» λέει ο Τζήμας για τον διαιωματισμό «συμβάλλει αποφασιστικά στην οικοδόμηση μιας πανοπτικής εξουσίας» δίνοντάς μας μια πικρή γεύση των κινδύνων της μετα-νεοτερικότητας. Ο Τζήμας μαζί με τη μετα-νεοτερικότητα μας ξετυλίγει τις απειλές που κρύβονται στις νέες τεχνολογίες, τα κρυπτονομίσματα και τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που επιβάλουν οι δημοκρατικές κυβερνήσεις. Ζητήματα δηλαδή που τα συναντάμε στην καθημερινότητά μας και πρέπει να μας νοιάζουν άμεσα.

Ο Γρηγόρης Ζαρωτιάδης αφού εξηγεί μέσα από την οικονομική επιστήμη τους λόγους που μας οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα ο ύστερος καπιταλισμός, κάνει κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις και δίνει λύσεις. Για τον ίδιο η συγκυρία είναι ιδανική για να μπουν μπρος οι μηχανές για μια σοσιαλιστική διέξοδο, προσφέροντας μάλιστα, και μια πολύ χρήσιμη σχηματική απεικόνιση αυτής της λύσης!

Τέλος ο Βασίλης Φούσκας συνοψίζοντας τις συμβολές όλων των παραπάνω, προτείνει μια «σοσιαλιστική πολιτική των ορίων» που θα στοχεύει σε μια σοσιαλιστική δημοκρατία, που όμως θα διαχειρίζεται τόσο την εσωτερική όσο και την εξωτερική πολιτική αποτελεσματικά. Για παράδειγμα, εάν τελικά πραγματοποιούσε δημοψήφισμα το 2010-11 το ΠΑΣΟΚ, και δεν ανακαλούσε ο Γιώργος Παπανδρέου στη συνέχεια, αυτό θα ήταν μια «πολιτική των ορίων», όπως αναφέρει ο Φούσκας, που θα έφερνε το σύστημα της εξαρτημένης θέσης της χώρας στα όριά του.

Δύο ερωτήματα

Το πρώτο ερώτημα, μάλλον, συμβαδίζει με τις τελευταίες σελίδες του σπουδαίου βιβλίου, που γράφονται από τον Βασίλη Φούσκα, καθώς έχει να κάνει με την στάση των ελληνικών πολιτικών ελίτ, τις οποίες αναφέρει άλλωστε πολύ καλά και ο Κώστας Δημουλάς. Είναι δυνατόν το κοινωνικό σε μια σοσιαλιστική κυβέρνηση να είναι αποκομμένο από το εθνικό;

Υπενθυμίζω ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κατηγορούσε το 2018 όσους διαφωνούσαν με τις «Πρέσπες» τονίζοντας πως «ο κόσμος που τοποθετείται δεν ξέρει και μερικοί νομίζουν ότι ο ΠΑΟΚ θα παίζει στη Βόρεια Μακεδονία». Αντίθετα, για το δημοψήφισμα του 2015, ο κόσμος, για τον ΣΥΡΙΖΑ, «ήξερε» και αξιοποίησε την λαϊκή αντίδραση. Επίσης, μη ξεχνάμε πως υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ δήλωνε ότι «η Συμφωνία των Πρεσπών είναι μια αντιιμπεριαλιστική συμφωνία […] διότι δημιουργεί ρωγμές σε αυτό που θέλουν οι μεγάλες δυνάμεις». Αυτό το έλεγε για μια συμφωνία που τη μεθόδευσαν ΕΕ, ΝΑΤΟ και νεοσυντηρητικοί στις ΗΠΑ!

Το δεύτερο ερώτημα έχει να κάνει με την ΕΕ. Από την πρόσφατη έρευνα μου στα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών, μεταξύ άλλων, φάνηκε η τεράστια εξάρτηση και συμπλεγματισμός των ελληνικών ελίτ από τις Βρυξέλλες την εποχή της ένταξης στην ΕΟΚ (1981). Αυτή η εξάρτηση διατρέχει όλα τα κόμματα εξουσίας στην Ελλάδα (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ). Είναι εντυπωσιακό, πως σοσιαλδημοκράτες δέχτηκαν αμάσητα ένα χριστιανοδημοκρατικό πρότζεκτ ενώ δίπλα τους, στα έδρανα του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, κάθονταν διαπρεπή πρώην μέλη του ναζιστικού κόμματος (τα οποία κατονομάζω στην έρευνά μου)!

Ακόμα λοιπόν και αν αύριο το πρωί, υπάρξει κυβέρνηση που θέλει ειλικρινά να φτιάξει το ΕΣΥ, να αποτινάξει τις νόρμες του ορντολιμπεραλισμού, να βρει μια σοσιαλιστική διέξοδο, να απεξαρτηθεί από την υποτέλεια στον ευρωατλαντισμό, μπορεί να γίνουν αυτά εντός βρυξελλιώτικου ζουρλομανδύα; Μη ξεχνάμε εκείνο το περίφημο του Γερμανού υπουργού Οικονομικών το 2015, ότι «ο ελληνικός λαός δεν είναι ο μόνος κυρίαρχος και ότι οι πολίτες των υπολοίπων κρατών μελών της Ευρωζώνης επίσης είναι»…

*O Βαγγέλης Γεωργίου είναι ερευνητής δημοσιογράφος. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε το βιβλίο του «ΕΛΛΑΣ-ΕΟΚ: Εμπιστευτικό» αποκαλύπτοντας το πολιτικό και διπλωματικό παρασκήνιο της ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ/ΕΕ μέσα από τα αρχεία του ΥΠΕΞ που έρχονται στο φως για πρώτη φορά.