Πριν λίγες μέρες, 8 Απριλίου 2024, πέθανε ο σπουδαίος φυσικός Peter Higgs, που το 1964 προέβλεψε την ύπαρξη ενός νέου σωματιδίου, το οποίο θα έπαιρνε το όνομά του. Η ύπαρξη του μποζονίου Higgs επιβεβαιώθηκε σχεδόν 50 χρόνια αργότερα από τα πειράματα στο CERN, τα οποία ανακοινώθηκαν τον Ιούλιο του 2013, παρουσία του ίδιου του Higgs.  Τον Οκτώβριο του 2013, ο Higgs τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ.    

H ανακοίνωση στο CERN το καλοκαίρι του 2013 δημιούργησε ενθουσιασμό και πολλές συζητήσεις για τον Peter Higgs στη Μ. Βρετανία και ειδικά στους κατοίκους και κύκλους πανεπιστημιακών της πόλης που γεννήθηκε, το Newcastle, απ’ τις οποίες κάτι αμυδρά θυμάμαι ως καθηγητής σε πανεπιστήμιό του εκείνη την εποχή. Ακόμη πιο έντονα ήταν και είναι, τα αισθήματα περηφάνειας σε συναδέλφους του πανεπιστήμιου του Εδιμβούργου, όπου εργαζόταν ο Peter Higgs ως λέκτορας, όταν έκανε τις περίφημες δημοσιεύσεις του.  Πριν λίγες μέρες, όταν ανακοινώθηκε ο θάνατος του Higgs, ο Peter Mathieson, πρύτανης του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, έγραψε στην ιστοσελίδα του πανεπιστημίου: 

• «Ο καθηγητής Χιγκς ήταν σπουδαίος δάσκαλος και μέντορας – ένας πραγματικά ταλαντούχος επιστήμονας του οποίου το όραμα και η φαντασία έχουν εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για τον κόσμο που μας περιβάλλει. Το πρωτοποριακό του έργο έχει παρακινήσει χιλιάδες επιστήμονες και η κληρονομιά του θα συνεχίσει να εμπνέει πολλούς άλλους για τις επόμενες γενιές.” 

Διαβάζοντάς το χαμογέλασα, ενθυμούμενος συζητήσεις για τον Higgs στα δύο πανεπιστήμια του Newcastle, τα οποία το 2013 ταυτόχρονα προετοιμαζόταν και για την εθνική αξιολόγηση των Βρετανικών πανεπιστημίων του 2014.  Ανατρέχοντας σε άρθρα του 2013, ξαναβρήκα την συνέντευξή του στην Decca Aitkenhead1, στην οποία ο ίδιος ανέφερε ό,τι, εν έτη 2013, θα αξιολογούνταν ως μη παραγωγικός επιστήμονας, αφού είχε γράψει ελάχιστα άρθρα στην καριέρα του. 

Πιο απολαυστικά σ’ αυτή του την συνέντευξη είναι τα σχόλιά του για τον πρύτανη και τον κοσμήτορα της σχολής του, στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Επειδή ο Higgs ήταν ενεργό μέλος του Συλλόγου Πανεπιστημιακών Καθηγητών, που αγωνιζόταν για μεγαλύτερη συμμετοχή του προσωπικού στη λειτουργία του τμήματός του, θα τον είχαν απολύσει, αν δεν υπήρχε μια φήμη το 1980 ότι είχε προταθεί για το Νόμπελ Φυσικής. Η άποψη του κοσμήτορα της σχολής, όπως έμαθε ήταν: «Λοιπόν, μπορεί να πάρει ένα βραβείο Νόμπελ – και αν δεν το πάρει μπορούμε πάντα να τον ξεφορτωθούμε».

Για την συμμετοχή του στο κίνημα των πανεπιστημιακών, κι επειδή ο Higgs υπερασπιζόταν τους φοιτητές που συμμετείχαν στις φοιτητικές κινητοποιήσεις της δεκαετίας του ’60, ήρθε σε σύγκρουση με τον πρύτανη Michael Swann που τότε τιμωρούσε τους εξεγερμένους φοιτητές. Αργότερα ξανασυγκρούσθηκε με τον πρύτανη, επειδή το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου είχε μετοχές σε εταιρίες στο Απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής.  Όλα αυτά του στοίχισαν στην καριέρα του,  αφού από τη δημοσίευση του περίφημου άρθρου του το 1964 μέχρι το 1980, δεν είχε εξελιχθεί σε καθηγητή.  Το 1980 που ακούσθηκε ότι μπορεί να πάρει Νόμπελ, εξελίχθηκε τελικά σε καθηγητή.

Παρά τις συγκρούσεις με την ηγεσία του πανεπιστημίου του, παρέμεινε αφοσιωμένος στη δουλειά του. Στο Εδιμβούργο, ο Χιγκς μελετώντας τη μάζα ανέπτυξε τη θεωρία ότι τα σωματίδια – που ήταν χωρίς μάζα όταν ξεκίνησε το σύμπαν– απέκτησαν μάζα κλάσματα του δευτερολέπτου αργότερα, ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης με ένα θεωρητικό πεδίο (το πεδίο Higgs). Ο Higgs υπέθεσε ότι αυτό το πεδίο διαπερνά το διάστημα, δίνοντας μάζα σε όλα τα στοιχειώδη υποατομικά σωματίδια που αλληλεπιδρούν μαζί του. 

Το άρθρο που περιέγραφε το σωματίδιο Higgs, απορρίφθηκε στο πρώτο περιοδικό που υποβλήθηκε. Ο Higgs πρόσθεσε κάποιες παραγράφους και το δημοσίευσε σε διαφορετικό περιοδικό. Ήταν επίμονος στη δημοσίευση της θεωρίας που πίστευε.

Τον πρύτανή του Michael Swann, λόγω της σκληρής στάσης του ως προς τις φοιτητικές κινητοποιήσεις, η συντηρητική κυβέρνηση του Edward Heath τον αντάμειψε διορίζοντάς τον πρόεδρο του BBC.  Αργότερα, ο Michael Swann συνέχισε την καριέρα του ως πρύτανης στο πανεπιστήμιο του York ως το 1990 που απεβίωσε. Προς τιμή του, το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου έδωσε το όνομά του σε κτίριο του πανεπιστημίου που ανεγέρθηκε το 1996, «The Michael Swann Building». 

Συμπωματικά, το 1996, ο Higgs πήρε σύνταξη από το πανεπιστήμιο. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2012, όταν πλέον άρχισαν ν’ ακούγονται και τα νέα από τα πειράματα στο CERN  και προφανώς ακουγόταν στους κύκλους των ειδικών ότι o Higgs πλέον πάει σίγουρα για Νόμπελ, το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου έδωσε την ονομασία του Peter Higgs σε ερευνητικό κέντρο του. 

Τελικά το πανεπιστήμιο Εδιμβούργου τους τίμησε και τους δύο.  Όλα καλά λοιπόν, σωστά;  

1. Decca Aitkenhead (2013). Peter Higgs interview: ‘I have this kind of underlying incompetence’. The Guardian.  https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence

• Αθανάσιος Παπαϊωάννου, Καθηγητής πανεπιστημίου Θεσσαλίας