Πριν λίγες μέρες, όταν όλες οι δημοσκοπήσεις έδειχναν άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, κάποιοι (π.χ. Politico) αγωνιούσαν για τις αρνητικές επιπτώσεις στις πολιτικές της Ευρώπης για το περιβάλλον, ενώ άλλοι προειδοποιούσαν για το ενδεχόμενο οι εθνικισμοί να οδηγήσουν σε συγκρούσεις εντός της Ευρώπης και στην διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα αποτελέσματα όντως επιβεβαίωσαν την άνοδο της ακροδεξιάς στο σύνολο της Ευρώπης, η οποία όμως δεν προέκυψε ξαφνικά αλλά πρωτο-εμφανίσθηκε το 2004.

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται η εικόνα της διαχρονικής εξέλιξης των εκλογικών αποτελεσμάτων για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο σύνολο της Ευρώπης, διότι είναι σημαντική για να κατανοήσουμε για το πού κινείται πολιτικά η Ευρώπη και γιατί. Στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμμετέχουν εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρωπαίοι απ’ όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκή Ένωσης. Τα αποτελέσματά τους αποτυπώνουν τις γενικότερες πολιτικές αντιλήψεις και αξίες όλων των Ευρωπαίων στη χρονική στιγμή των Ευρω-εκλογών.

Οι πρώτες εκλογές έγιναν το 1979, όταν η Ελλάδα δεν συμμετείχε ακόμη στην τότε ΕΟΚ. Στα 45 χρόνια εκλογών για το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, τα κόμματα της αριστεράς και οικολογίας ως σύνολο, πέτυχαν το μέγιστό τους το 1989, που τότε σχεδόν άγγιξε το 50% (Σχήμα 1). Κι αυτό παρά το γεγονός ότι το 1989 στην Μ. Βρετανία που ήταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κυριαρχούσε ακόμη η Θάτσερ. Η πτώση του τείχους καλλιέργησε στο σύνολο των Ευρωπαίων προσδοκίες για ειρήνη και ευημερία και αυτό, σε συνδυασμό με την βελτίωση της οικονομίας, ευνόησε τα κόμματα της ευρύτερης κεντρο-αριστεράς και οικολογίας.

Από το 1994 ξεκίνησε μια σταδιακή πτώση των κομμάτων της αριστεράς, που μαζί με τα κόμματα της οικολογίας σήμερα είναι όλοι μαζί στο 33%. Έχουν χάσει 16% σε Ευρωπαϊκό επίπεδο στη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων! Από το 1989 ως σήμερα σε καμία φάση δεν υπήρξε αλλαγή της πτωτικής πορείας αυτού που λέγεται σύνολο κεντρο-αριστεράς-οικολογίας-αριστεράς. Αξιοσημείωτη είναι η μείωση του 2004, όταν ψήφισαν για πρώτη φορά οι Ανατολικο-Ευρωπαϊκές χώρες (Σχήμα 1).

Το 2004 είναι και η πρώτη σημαντική ημερομηνία που αποτυπώνεται και το ξεκίνημα της αύξησης της ακροδεξιάς, που έμελλε να συνεχίζει ως σήμερα. Η εντύπωση είναι ότι 45 χρόνια βιωμάτων σε κομμουνιστικά καθεστώτα (1945-1990) είχαν λιγότερη επίδραση στη μείωση των εθνικισμών και στην ανάπτυξη των αξιών της αριστεράς και της οικολογίας, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες αξίες στις Δυτικές χώρες που δεν βίωσαν κομμουνισμό. Όμως το 2004 είναι και οι πρώτες Ευρωεκλογές μετά την τρομοκρατία στους δίδυμους πύργους (2000) και τους πολέμους σε Αφγανιστάν και Ιράκ, που ενίσχυσαν του φόβους στο σύνολο της Ευρώπης και συνέβαλαν στο ξεκίνημα της ανόδου της ακροδεξιάς (Σχήμα 2).

Η συνεχιζόμενη πτώση της Ευρωπαϊκής κεντρο-αριστεράς/αριστεράς από το 1994 ως σήμερα, αποτυπώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην μείωση των ποσοστών της μεγάλης ομάδας των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που κυβερνούσαν στην Ευρώπη (Σχήμα 3). Όμως τα κόμματα της οικολογίας και της πιο ριζοσπαστικής αριστεράς-ακροαριστεράς δεν ωφελήθηκαν καθόλου από αυτή την πτώση των σοσιαλδημοκρατών, αφού από το 1994 ως σήμερα συνέχιζαν να παραμένουν χαμηλά, χωρίς κάποια αξιοσημείωτη μεταβολή (Σχήμα 2). Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι δεν αρκεί ούτε ο απλός ριζοσπαστισμός της αριστεράς σε θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και μείωσης ανισοτήτων, ούτε η μονομερής, ή έστω πρωταρχική έμφαση σε θέματα οικολογίας, για ν’ αντιστραφεί η πορεία μείωσης της ευρύτερης αριστεράς.

Για να ενισχυθεί η αριστερά, ο κόσμος χρειάζεται όραμα και αισιοδοξία για κάτι μεγαλύτερο και ευρύτερο που περιλαμβάνει όλους τους παράγοντες της ευημερίας και εξασφαλίζει ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ ανθρώπων και μεταξύ ανθρώπων και φύσης. Η προοπτική της ειρήνης είναι πολύ κρίσιμη γι’ αυτήν την αισιοδοξία, όπως έδειξε το 1989. Όσο συνεχίζουν οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις, τόσο διατηρείται ο φόβος, αναζητιούνται ισχυρές απολυταρχικές ηγεσίες για να εξασφαλίσουν δύναμη για να προστατέψουν το κράτος-έθνος, ενισχύεται η αντίθεση μεταξύ του «εμείς» και των «άλλων». Όλα αυτά ενισχύουν την ακροδεξιά σε βάρος της αριστεράς, της δημοκρατίας και των κοινωνικών δικαιωμάτων.

Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη ενισχύθηκε πολύ μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και τις αντιπαραθέσεις Βόρειας-Νότιας Ευρώπης στη δεκαετία του 2010 και συνεχίσθηκε μέχρι σήμερα, μετά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία που οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση της ακρίβειας. Η ακροδεξιά ενισχύθηκε σε βάρος της κεντρο-δεξιάς και των σοσιαλδημοκρατών που σταδιακά έχαναν μεγάλα ποσοστά όλα αυτά τα χρόνια (Σχήμα 3). Σήμερα ένας τους 4 Ευρωπαίους ψηφίζει ακροδεξιά. Μ’ αυτή την τάση, στις Ευρω-εκλογές του 2029 ένας στους 3 Ευρωπαίους θα ψηφίζει ακροδεξιά. Ακόμη και αν στην επόμενη πενταετία υπάρξει μικρή μείωση της ακροδεξιάς (που δεν διαφαίνεται), αρκεί ένα επιπλέον κακό παγκόσμιο γεγονός (π.χ., τρομοκρατία, πόλεμος, οικονομική κρίση, πανδημία, κλπ.) για περεταίρω άνοδο της ακροδεξιάς. Και αμέσως μετά ίσως δούμε να επιβεβαιώνονται οι φόβοι πολλών από αυτή την εξέλιξη.

Όπως δείχνουν τα πράγματα, οι τάσεις αυτές θα συνεχιστούν αν δεν γίνει γρήγορα κάτι πολύ μεγάλο και κρίσιμο στον χώρο της Ευρωπαϊκής κεντρο-αριστεράς/αριστεράς και οικολογίας, το οποίο θα έδινε ελπίδα και θα μείωνε τους φόβους.

Έχουν μαζευτεί πολλοί φόβοι που τροφοδοτούν την άκρο-δεξιά, όπως δείχνει η βιβλιογραφία:

• οι φόβοι των πολέμων,
• ο φόβος των τρομοκρατών,
• η Ισλαμοφοβία,
• ο φόβος των μεταναστών, όπου πατά και η συνωμοσιολογία Eurabia που ισχυρίζεται ότι οι Μουσουλμάνοι μετανάστες έρχονται στην Ευρώπη για να κυριαρχήσουν αριθμητικά και πολιτιστικά με τις πολλές γεννήσεις,
• οι φόβοι για πανδημίες και εμβόλια και οι συνωμοσιολογίες που αναπτύχθηκαν γύρω απ’ αυτά,
• όλοι οι φόβοι των ηλικιωμένων που είναι διαχρονικά πιο συντηρητικοί από τους νέους και λόγω δημογραφικού συγκροτούν όλο και μεγαλύτερη ομάδα ψηφοφόρων στρέφοντας έτσι την Ευρώπη προς τα δεξιά,
• οι φόβοι των νέων και των οικογενειών λόγω της οικονομικής κρίσης και της ακρίβειας,
• ο φόβος από την καταστροφή του περιβάλλοντος, που όμως σε πολλούς δεν μετατρέπεται σε κοινή προσπάθεια για προστασία του περιβάλλοντος αλλά για προστασία του εαυτού,
• οι άπειροι ανυπόστατοι φόβοι στηριγμένοι σε ψευδείς πληροφορίες, θεωρίες συνωμοσίας και άλλες ασυναρτησίες που διακινούνται στο διαδίκτυο,
• κλπ.

Οι ψευδείς ειδήσεις, θεωρίες συνωμοσίας μαζί με φόβο προάγουν το μίσος, που ενισχύει παραπάνω την ακροδεξιά. Αυτά λέει η επιστημονική έρευνα.

Τα δεκάδες μικρά κόμματα στο χώρο της κεντρο-αριστεράς, οικολογίας και αριστεράς, εντός και μεταξύ Ευρωπαϊκών χωρών, χωρίς μια κοινή, ενιαία, οραματική πολιτική εντός Ευρώπης για την προοπτική της Ευρώπης και της αρμονικής σχέσης της με τον υπόλοιπο κόσμο και με τη φύση, δεν βοηθούν να δημιουργηθεί αυτό το μεγάλο που χρειάζεται η Ευρωπαϊκή αριστερά, το οποίο θα ενέπνεε αισιοδοξία στους λαούς της και θα μείωνε τους φόβους. Αυτό το μεγάλο, τους χρειάζεται όλους, δεν χρειάζεται ηγετίσκους, πολιτικούς εγωισμούς, ή πολιτικούς που δεν ανέχονται τους άλλους. Ούτε χρειάζεται ψηφοφόρους, που ενώ βλέπουν την τραγική πορεία των τελευταίων 35 χρόνων, δεν τολμούν να έρθουν σε ρήξη με τους ηγέτες τους, απαιτώντας απ’ τους ηγέτες να επιδιώξουν το σπουδαίο και μεγάλο, βάζοντας πίσω τον εαυτό τους ακόμη και το κόμμα αν χρειαστεί. Αν κυριαρχήσει η ακροδεξιά, τα κόμματά τους ίσως εξαφανισθούν έτσι κι αλλιώς.

Για το μεγάλο χρειάζεται προσεκτικός σχεδιασμός και συνεργασία σε Πανευρωπαϊκό επίπεδο μεταξύ χιλιάδων στελεχών, που σήμερα είναι σε διαφορετικά κόμματα ή ανενεργά. Μπορεί μετά τα αποτελέσματα των τελευταίων Ευρω-εκλογών οι πρωτοβουλίες συνεργασιών να παίρνονται εσπευσμένα στην Γαλλία διότι η Le Pen ξεπέρασε το 30%, αλλά το γεγονός ότι η ακροδεξιά έφτασε στο 25% Πανευρωπαϊκά και σχεδόν 20% στην Ελλάδα, δείχνει ότι οι συνεργασίες χρειάζεται να είναι Πανευρωπαϊκά και μόνιμες.

Το μεγάλο χρειάζεται όραμα που εμπνέει αισιοδοξία και περιλαμβάνει ταυτόχρονα όλες τις αξίες που προάγουν την κοινωνική και ατομική ευημερία, σε επίπεδο χώρας, Ευρώπης, παγκόσμιας κοινότητας, πλανήτη: παιδεία, υγεία και στέγαση για όλους που εξασφαλίζουν και το αίσθημα ασφάλειας, κοινωνική δικαιοσύνη και δίκαιη ανάπτυξη, προτεραιότητα το περιβάλλον σε σχέση με τον καταναλωτισμό, δημοκρατία και σεβασμός στα ατομικά δικαιώματα, ειρήνη, αλληλεγγύη προς όλους. Όπως έχει δείξει η ιστορία και βεβαιώνει και η επιστήμη, το όραμα που θα εμπνεύσει πρέπει να τα έχει ΟΛΑ αυτά και όχι κάποια κομμάτια απ’ αυτά.