«Ποιο είναι σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; …κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς αξία έχει ένα πτυχίο στα Οικονομικά και την Γεωπολιτική από το Πανεπιστήμιο του Άσπρου Βάλτου και τι ξέρει να κάνει ένα Μηχανικός Χαμηλής Ενθαλπίας από το ΑΕΙ της Κάτω Πλαγιάς. Τα ονόματα αυτά τα έχει ξανακούσει μόνο στο μάθημα της πατριδογνωσίας, όχι του εκπαιδευτικού χάρτη της χώρας. Εν τω μεταξύ φοβάται να απαντήσει με ένα μεγάλο ΤΙΠΟΤΑ, που τουλάχιστον θα ομολογήσει μία κατάσταση και θα αφήσει να γίνουν έστω κάποιες διορθώσεις.» (από τη συνέντευξη του κ.Νίκου Χριστοδουλάκη, πρώην υπουργού στις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, στο tvxs).
 
Το χιούμορ είναι μεγάλη υπόθεση. Προσωπικά έχω μεγάλο σεβασμό σε όσες και όσους μπορούν να γράφουν κείμενα με χιούμορ. Ομολογώ ότι δεν γνώριζα το χάρισμα αυτό του κ. Χριστοδουλάκη. Ενίοτε, βέβαια, κείμενα με χιούμορ “ξεφεύγουν”, χάνουν το μέτρο.
 
Στο πλαίσιο, λοιπόν, της συναδελφικής αλληλεγγύης (ομότιμοι καθηγητές και δύο, πρώην υπουργός ο ίδιος, πρώην και εγώ) θα κάνω μία προσπάθεια μπας και βοηθήσω να βελτιωθεί το κείμενό του. Κυρίως θα ήθελα να μετριαστούν τα τερατώδη λάθη και οι επικίνδυνες προτάσεις του, ώστε να αναδειχτεί ακόμη περισσότερο η διασκεδαστική πλευρά της συνέντευξής του στο tvxs. Πολλά επί της ουσίας ζητήματα απαντήθηκαν ήδη από την καθηγητή κ. Παπαϊωάννου σε ένα εμπεριστατωμένο άρθρο του στο tvxs– οπότε δεν θα επαναλάβω τα ίδια επιχειρήματα. 

► 1. Απαντώντας στη ερώτηση “πώς πρέπει να είναι σήμερα τα ΑΕΙ”, ο κ. Χριστοδουλάκης λέει: “Θα σας ακουστεί παλιομοδίτικο, αλλά πιστεύω ότι τα ΑΕΙ πρέπει να έχουν σημαία το τρίπτυχο: Μαζικά, ελεύθερα, δύσκολα! Κάτι σαν ολυμπιακή σκυταλοδρομία πλατειάς συμμετοχής.”

Ενδιαφέρον. Η μαθησιακή διαδικασία ως συμμετοχή σε πρωτάθλημα σκυταλοδρομίας. Βέβαια, η επιλογή της σκυταλοδρομίας αδικεί την επιχειρηματολογία του. Γιατί όχι η (ελεύθερη) πάλη; Το μπόξ; Ολυμπιακά αθλήματα είναι και αυτά. Ας αφήσουμε, όμως, την επιλογή του αθλήματος στην άκρη. 

Δεν θα επιχειρήσω να ανταγωνιστώ τον κ. Χριστοδουλάκη για το ποιος από τους δύο μας γνωρίζει καλύτερα τι γίνεται στο εξωτερικό. Ας υποθέσουμε ότι και οι δύο γνωρίζουμε τα τεκταινόμενα εξ ίσου καλά. Ερωτώ, λοιπόν: υπάρχει έστω ένα σοβαρό Πανεπιστήμιο που να συγκροτεί τα προγράμματα σπουδών του με κριτήριο τη δυσκολία τους; Δηλαδή, υπάρχει κάποιο σοβαρό Ίδρυμα στο οποίο συνεδριάζουν οι καθηγήτριες και οι καθηγητές και λένε “να δούμε πόσο δύσκολο μπορούμε να κάνουμε το πρόγραμμα σπουδών”;

Κανείς, μα κανείς, δεν μιλάει για δύσκολο πρόγραμμα σπουδών. Όλοι, και σωστά, μιλάνε για “απαιτητικά προγράμματα σπουδών”. Επειδή, ενδεχομένως, ο κ.Χριστοδουλάκης να διευκολύνεται περισσότερο με τους αγγλικούς όρους, ουδείς στο εξωτερικό μιλάει για difficult, οι σοβαροί, όμως, μιλάνε για demanding. Άλλο, λοιπόν, δύσκολο που δεν σημαίνει τίποτα και άλλο απαιτητικό που σημαίνει πολλά. Αλλά επειδή η επιλογή των λέξεων έχει σημασία και ο κ. Χριστοδουλάκης δεν φαίνεται να έχει φτωχό λεξιλόγιο, αποφεύγει να μιλήσει για απαιτητικό πρόγραμμα σπουδών. 

Το σχόλιο μου δεν αποτελεί ένα σχολαστικισμό, γιατί αν κριθεί στο συνολικό πλαίσιο της συνέντευξής του, τον κ. Χριστοδουλάκη τον ενδιαφέρει να μιλήσει για το δύσκολο, γιατί στόχο έχει να αποθαρρύνει τις νέες και τους νέους να “πλησιάσουν” στο Πανεπιστήμιο. Είναι  η νέα προτροπή στις νέες και στους νέους από αυτούς που τα ξέρουν όλα: “Τι το θέλετε το πανεπιστήμιο, πάτε να μάθετε μια δεξιότητα, εκεί είναι οι καλές δουλειές.”

► 2. Αποφαίνεται ο κ.Χριστοδουλάκης: “Σήμερα, αν πας 10 εκατομμύρια επιχορήγηση σε ένα καλό ΑΕΙ θα κάνει θαύματα, αν τα δώσεις σε ένα εγκαταλελειμμένο, δεν θα βρίσκεται υπεύθυνος να τα πρωτοκολλήσει….Πολλά [πανεπιστήμια] είναι απλώς κέντρα διερχομένων. Στέλνει κάποιος τα χαρτιά του ότι πέρασε, μετά ότι ο αδελφός του είναι σε κάποιο ΑΕΙ στην Αθήνα, πάει και αυτός το ίδιο. Ή ότι ο ίδιος είναι άρρωστος. Μιλάμε για πολύ αρρώστια. Ούτε οι 10 πληγές του Φαραώ να είχαν πέσει μαζί στους πρωτοετείς της περιφέρειας. Μετά, μόλις έλθουν Αθήνα, περνά και η αρρώστια. Θαυματουργές εξετάσεις: Και μπαίνεις και πας Αθήνα και θεραπεύεσαι, όλα πακέτο.”

Ουάου που θα έλεγαν και οι αμερικανοσπουδαγμένοι. Εντυπωσιάζει η προσοχή στις εκφράσεις και η ευαισθησία για τα παιδιά που έχουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και υποφέρουν από αρρώστιες. Ωχριά το Παγκάλειον “όλοι μαζί τα φάγαμε”. Επιτέλους ο κ. Χριστοδουλάκης έχει κατανοήσει σε βάθος τι μαστίζει την κοινωνία μας: ότι όλοι μας είμαστε απατεώνες, τεμπέληδες, κομπιναδόροι και  άσχετοι. Υπάρχουν, βέβαια, 1-2 καλοί και έντιμοι, αλλά αυτοί απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Και ενώ μας δίνει την αίσθηση ότι διαφωνεί με την κ. Κεραμέως, συμπληρώνει “διαφωνώ μαζί της…πρέπει να κλείσουν περισσότερα Τμήματα….”. Μπίνγκο! Επιτέλους, η νυν και παρεξηγημένη Υπουργός μας, βρήκε έναν πρώην να την καταλαβαίνει –περισσότερο και από κάποιους δικούς της. Οι συγκλήσεις στα ουσιαστικά ζητήματα έχουν σημασία, τα υπόλοιπα είναι για να κάνουμε τους δύσκολους. 

Σε αυτό σημείο, όμως, τίθεται ένα άλλο ερώτημα: θέλουμε ή δεν θέλουμε να μπορούν να σπουδάζουν όλες και όλοι που θα ήθελαν να σπουδάσουν στο Πανεπιστήμιο; Και αν ναι, τότε το ερώτημα δεν είναι πώς θα καταφέρουμε να αφήσουμε όλο και περισσότερους εκτός Πανεπιστημίων αλλά να δούμε τι χρειάζεται, ώστε να αποκτήσουν πρώτα ένα αναβαθμισμένο απολυτήριο Λυκείου και μετά να δούμε τί πρέπει να κάνουμε ώστε τα πανεπιστήμια να έχουν επαρκή αριθμό καθηγητών και επαρκή χρηματοδότηση.

► 3. Αλλού στο κείμενο λέγεται πως “Ο πιο large ΣΥΡΙΖΑ …σε μία βραδιά μετατρέπει τα Τμήματα των ΤΕΙ σε πανεπιστημιακά.”  Δάκρυ πολύ χύνει ο κ. Χριστοδουλάκης επειδή εξαφανίστηκε η τεχνολογική εκπαίδευση. Εννοεί προφανώς τα ΤΕΙ, τα οποία μάλλον θεωρεί ότι ήταν Ανώτερες -και όχι Ανώτατες- Σχολές, μιας και τεχνολογική εκπαίδευση παρέχουν και τα Πολυτεχνεία, όπως και πολλά άλλα πανεπιστημιακά τμήματα. Ξεχνάει, όμως, κάτι ο κ. Χριστοδουλάκης: ήταν η Κυβέρνηση στην οποία ήταν πρωτοκλασσάτος υπουργός το 2001, που κατάργησε τα ΤΕΙ ως Ανώτερες Σχολές και τις μετέτρεψε σε Ανώτατες, ισότιμες δηλαδή με τα πανεπιστήμια. Αλλά ούτε τότε, ούτε και μετά διαβάσαμε έστω μία αυτοκριτική από τον ίδιο που τώρα διαμαρτύρεται εντόνως για την απώλεια της τεχνολογικής εκπαίδευσης. Περασμένα-ξεχασμένα; είκοσι χρόνια, πέρασαν, τόσα και τόσα έκαναν εκείνες οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, που να θυμάται ο άνθρωπος μια τέτοια λεπτομέρεια. Και γιατί να στεναχωρήσει άλλα μέλη της κυβέρνησης του, ακόμη και αν διαφωνούσε;

Τώρα, όμως, αναμασάει μία έκφραση την οποία επαναλαμβάνουν όλοι της ΝΔ ότι “σε μία νύχτα μετέτρεψε ο ΣΥΡΙΖΑ τα ΤΕΙ σε Πανεπιστήμια”. Πρώτον, η μεταρρύθμιση αυτή έγινε μέσα σε μία περίοδο 2 ετών, και δεύτερον, εξασφαλίστηκαν εντυπωσιακές για την χώρα μας συναινέσεις όλων των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ με αποφάσεις των Συγκλήτων τους. Ναι, όλων εκτός από το Πανεπιστήμιο Πατρών. Δεν το λες και μεταρρύθμιση σε μια νύχτα! 

Επειδή όλο το σύστημα της Δεξιάς είναι πολύ αποτελεσματικό σε θέματα επικοινωνίας, αυτό το “εν μία νυκτί” είναι το απολύτως βολικό σχήμα ώστε να μην γίνει καμία ουσιαστική συζήτηση επί του συγκεκριμένου θέματος. Το υιοθετεί με τις ίδιες ακριβώς εκφράσεις και ο κ. Χριστοδουλάκης. Αν, όντως, επιθυμεί να κατανοήσει το σκεπτικό και τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για αυτήν την εμβληματική μεταρρύθμιση θα του ήταν χρήσιμο να διαβάσει προσεκτικά όσα γράφονται στο αντίστοιχο κεφάλαιο ενός βιβλίου που εκδόθηκε πρόσφατα. 

Ο κ. Χριστοδουλάκης όμως συνεχίζει: “Μετά τον Σεισμό της Κεφαλλονιάς το 1953, ήταν η μεγαλύτερη επιχείρησή ισοπέδωσης που έγινε ποτέ στην Ελλάδα σε χρόνο dt. Δεν αντέδρασε βέβαια κανένα άλλο κόμμα, γιατί όλα περίμεναν να τσιμπολογήσουν καμμιά ψήφο.” Ξεχνάει και πάλι πως όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης διαφώνησαν.  Αναρωτιέμαι, όμως, γιατί περιορίζεται στις ισοπεδώσεις που προκαλούν τα ακραία φυσικά φαινόμενα. Χάθηκε να αναφέρει την Κατοχή; την ισοπέδωση περιοχών της χώρας μας από τους ναζί; 

► 4. Ας σχολιάσουμε μία άλλη πλευρά των πανεπιστημίων που μάλλον είναι πολύ προσφιλής στον κ. Χριστοδουλάκη: Οι διεθνείς κατατάξεις των πανεπιστημίων. Προσωπικά συντάσσομαι με όσες και όσους ασκούν για πολλά χρόνια και σε όλα τα μέρη του κόσμου, κριτική σε αυτόν τον τρόπο αξιολόγησης. Πολλοί, όμως, είναι θιασώτες αυτής της μεθόδου. Λοιπόν, τα πανεπιστήμια μας είναι στο 3% των καλύτερων πανεπιστημίων σε όλο τον κόσμο. Καταλαβαίνει ο κ. Χριστοδουλάκης τι ακριβώς σημαίνει να μην σου δίνουν θέσεις καθηγητών, να μην σου δίνουν χρηματοδότηση, να πρέπει να αντιμετωπίσεις μία θηριώδη γραφειοκρατία ακόμη και αν έχεις βρει χρήματα από ευρωπαϊκά προγράμματα, να σε απαξιώνουν από το πρωί μέχρι το βράδυ και να καταφέρνεις να είσαι στο καλύτερο 3% του κόσμου; Υπάρχει κάποια άλλη δραστηριότητα όπου η Ελλάδα είναι έστω στο 10% των καλύτερων του κόσμου; Πού; στον αθλητισμό; στην παραγωγή; στις εξαγωγές;

Η συζήτηση για τα Πανεπιστήμια δεν θέλει εξυπνακισμούς. Ούτε και μπορεί να γίνει με εξωτικές λύσεις. Κυρίως, όμως, δεν μπορεί να γίνει αν δημόσια εκφράζεις την απέχθεια σου για όσα έχουν καταφέρει οι απαξιωμένοι από σχεδόν τους πάντες καθηγητές και φοιτητές. Κάποιοι φαίνεται να έχουν τη λύση “στο τσεπάκι”. Κάποιοι σπάνε το κεφάλι τους να βρουν τρόπους να σπουδάζουν στα Πανεπιστήμια όσο πιο λίγοι γίνεται, αντί να καταλάβουν τα υπαρξιακά προβλήματα των νέων τα οποία ουδεμία σχέση έχουν με τα δικά μας προ πολλών δεκαετιών και να κατανοήσουν τις συγκλονηστικές αλλαγές που έχει φέρει η ψηφιακή συνθήκη στην Ανωτάτη Εκπαίδευση. 
 
Ένας πονοκέφαλος είναι, τελικά, τα δημόσια πανεπιστήμια μας. Μήπως να τα κλείναμε όλα και να αρχίζαμε από την αρχή; Ακραίο; Μην ξαφνιάζεστε, κυκλοφορεί και αυτό! 

* Ο Κώστας Γαβρόγλου είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υπουργός Παιδείας.