Πληθαίνουν τελευταία οι παρεμβάσεις του πρώην υπουργού κ. Νίκου Χριστοδουλάκη για τα κακά των Ελληνικών πανεπιστημίων.  Σε κάποια σημεία διαφοροποιείται από την κυβέρνηση ενώ σε άλλα συμπλέει, επαναφέροντας ισχυρισμούς που ποτέ δεν στηρίζονταν σε επιστημονικά δεδομένα. Για παράδειγμα ότι οι αιώνιοι φοιτητές δημιουργούν προβλήματα στα Ελληνικά ΑΕΙ. Ας παρουσιάσει πρώτα επιστημονικά δεδομένα που  τεκμηριώνουν αυτή την αυθαίρετη υπόθεση και μετά να συζητήσουμε επ’ αυτού. 
Το χειρότερο είναι ότι δεν μιλάει για την ουσία. Δηλαδή για το ποια επιστημονικά δεδομένα έχουμε για την έρευνα και καινοτομία που παράγουν τα Ελληνικά πανεπιστήμια και οι Ελληνικές επιχειρήσεις, ώστε να τεθούν στόχοι βελτίωσης για ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών και κατά συνέπεια αύξηση των εξαγωγών της χώρας.

Διότι, ο κ. Χριστοδουλάκης ως υπουργός οικονομικών και ανάπτυξης κυβερνήσεων που μας οδήγησαν στα μνημόνια, χρειάζεται να θυμηθεί τα χιλιάδες πικρόχολα σχόλια στον διεθνή τύπο την περίοδο 2010-2015., π.χ., «Γνωρίζετε κανένα Ελληνικό προϊόν που να εξάγεται εκτός Ελλάδος; Τίποτε ιδιαίτερο. Πώς να σωθεί αυτή η χώρα;». Άλλο παράδειγμα πιο τεκμηριωμένου σχολίου στο Politico (Απρ. 2015)1: «Το 2014, το ελληνικό ΑΕΠ ήταν 26% χαμηλότερο από το επίπεδο του 2007… Ωστόσο, οι ελληνικές εξαγωγές ήταν 1% χαμηλότερες το 2014 σε σχέση με το 2007».  

Τι σχέση έχουν τα παραπάνω με την έρευνα και καινοτομία και το μέλλον μας ως χώρα; Τεράστια σχέση, διότι για να κάνεις τα προϊόντα και τις υπηρεσίες σου πιο ανταγωνιστικά και να τα εξάγεις, πέρα από το διεθνές μάρκετινγκ χρειάζεται να επικεντρωθείς σε δύο κυρίως πράγματα: να βελτιώσεις την ποιότητα τους και να μειώσεις το κόστος παραγωγής τους. Στην Ελλάδα η κύρια έμφαση δόθηκε στη μείωση του κόστους παραγωγής με μείωση μισθών και όχι στη βελτίωση της ποιότητας το οποίο απαιτεί έρευνα και επένδυση στην καινοτομία. Όμως όπως παρατηρεί το Politico, η μείωση μισθών δεν συνεισέφεραν στις εξαγωγές έως και το 2014. 

Ο κ. Χριστοδουλάκης στις συνεντεύξεις του αναφέρει το κοινότυπο, ότι τα ΑΕΙ χρειάζεται να επικεντρωθούν στα STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics). Λέω κοινότυπο, διότι σε πανεπιστήμια και επιχειρήσεις όλοι το γνωρίζουμε, όπως ξέρουμε διάφορα άλλα οφθαλμοφανή, π.χ., ότι σε STEM έδωσαν έμφαση Γιαπωνέζοι, Κορεάτες, Ταϊβανέζοι, Κινέζοι, Ισραηλινοί και άλλοι Ασιάτες που εξάγουν προϊόντα υψηλής τεχνολογίας σ’ όλο τον κόσμο. Προσθέτοντας όμως εδώ και μια διευκρίνιση που διέφυγε του κ. Χριστοδουλάκη: ότι όλες αυτές οι χώρες εδώ και δεκαετίες επένδυαν 3-4% του ΑΕΠ σε Έρευνα & Ανάπτυξη (Ε&Α) και έκαναν τις μεγαλύτερες επενδύσεις του ΑΕΠ στα ΑΕΙ, όταν στην Ελλάδα επενδύαμε 0.5% του ΑΕΠ σε Ε&Α και είχαμε (και συνεχίζουμε να έχουμε) το χαμηλότερο % του ΑΕΠ σε τριτοβάθμια εκπαίδευση στον ΟΟΣΑ αντίστοιχα 2,3.

Όμως στα πανεπιστήμια έχουμε και στοιχεία τα οποία ποτέ δεν αναφέρουν ο κ. Χριστοδουλάκης, κυβερνόντες και βουλευτές της παράταξής του:  Ότι στα Ελληνικά ΑΕΙ υπερτερούμε διεθνώς στην έρευνα και ιδιαίτερα στις πανεπιστημιακές σχολές STEM.  Ότι το 16%-20% των καθηγητών του ΕΜΠ και του πολυτεχνείου Κρήτης βρίσκονται στο κορυφαίο 2% των καλύτερων επιστημόνων παγκοσμίως4. Ότι το 6% των Ελλήνων πανεπιστημιακών όλων των ΑΕΙ, περιλαμβανομένων και των περιφερειακών ΑΕΙ που ο κ. Χριστοδουλάκης ειρωνεύεται, βρίσκονται σ’ αυτό το κορυφαίο 2% των επιστημόνων με την μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως4.  Ότι στα Ελληνικά ΑΕΙ με την χειρότερη αναλογία καθηγητών/φοιτητών5 και την πολύ χειρότερη χρηματοδότηση στην Ευρώπη6, έχουμε περισσότερους κορυφαίους επιστήμονες Τεχνητής Νοϋμοσύνης (ΤΝ) απ’ ότι στη Σουηδία, Δανία, Φιλανδία, Ιρλανδία, Πολωνία, Τσεχία κλπ., είμαστε στις κορυφαίες θέσεις παγκοσμίως στην αναλογία αριθμού κορυφαίων επιστημόνων ΤΝ/πληθυσμού χώρας, και μάλιστα είμαστε με διαφορά στην πρώτη θέση παγκοσμίως σε αριθμό κορυφαίων επιστημόνων ΤΝ αν ληφθούν υπόψη και οι εθνικές χρηματοδοτήσεις για έρευνα7.  

Επιπλέον, στα πανεπιστήμια γνωρίζουμε και κάτι άλλο σημαντικό που παραλείπει ο κ. Χριστοδουλάκης: Ότι μαζί με τις καλές σχολές STEM χρειάζεται να υπάρχει και Ελληνική βιομηχανία που κάνει έρευνα και αναπτύσσει καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Διότι αυτό, εκτός του ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση για παραγωγή καινοτόμων προϊόντων, θα προσέφερε και θέσεις εργασίας σε πτυχιούχους σχολών STEM που κατά εκατοντάδες χιλιάδες ξενιτεύονται ριμάζοντας τον τόπο, καθώς και θέσεις πρακτικής εξάσκησης σε φοιτητές, υποψήφιους διδάκτορες και μεταδιδακτορικούς ερευνητές αυτών των σχολών.Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για την ποιότητα της εκπαίδευσης των Ελληνικών σχολών STEM, το οποίο μαζί με την ελάχιστη χρηματοδότηση αποτελούν τα δύο κύρια στοιχεία που μας λείπουν και υποβαθμίζουν τις σχολές μας σε σύγκριση με σχολές STEM ανεπτυγμένων χωρών.
 
Aυτό γιατί δεν το ανέφερε ο κ. Χριστοδουλάκης σε καμία συνέντευξη ή άρθρο του; Δεν το ξέρει ως ακαδημαϊκός; Δεν τo γνώριζε όταν ήταν υπουργός; Φυσικά και το γνώριζε.  Παρ’ όλα αυτά, όταν ήταν υπουργός, την επένδυση των επιχειρήσεων σε Έρευνα και Ανάπτυξη ΠΟΤΕ δεν την χρησιμοποίησε ως κρίσιμο κριτήριο αξιολόγησής τους για την κρατική ενίσχυση και χρηματοδότηση των επιχειρήσεων. Κάνει πως δεν ξέρει ότι στα πολλά χρόνια της υπουργικής θητείας του στα υπουργεία οικονομικών και ανάπτυξης (1996-2004) αλλά και ως Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας (1993-1996), οι Ελληνικές επιχειρήσεις επένδυαν 0.1% του ΑΕΠ σε Έρευνα και Ανάπτυξη και ότι ο ίδιος και συνάδελφοί του υπουργοί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ δεν έκαναν τίποτε για να το αλλάξουν 2,3.   

Όμως τα γνώριζαν όλοι πολύ καλά, γιατί συμμετείχαν ως υπουργοί σε συνεδριάσεις και αποφάσεις Ευρωπαϊκών οργάνων, όπως του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2002 (Σελ. 20, απόφαση Ευρ. Συμβούλιου Μάρτιος 2002)8, γνώριζαν ότι εδώ και δεκαετίες η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρότεινε ότι οι Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πρέπει να επενδύουν άνω του 2% του ΑΕΠ σε έρευνα και ανάπτυξη.  Γνώριζαν και δεν έκαναν τίποτε για τον έλεγχο και καθοδήγηση των Ελληνικών επιχειρήσεων, όπως γνώριζαν και δεν έκαναν τίποτε και για την φοροδιαφυγή, οδηγώντας μας έτσι στα μνημόνια.  Διότι, σύμφωνα με διεθνείς οικονομολόγους, δύο από τις κυριότερες αιτίες της Ελληνικής κρίσης, ήταν το έλλειμα ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και η μεγάλη φοροδιαφυγή στην χώρα.1,9

Ο κ. Χριστοδουλάκης και οι συνάδελφοί του υπουργοί, στις δεκαετίες πριν τα μνημόνια έχουν την κύρια πολιτική ευθύνη για το ότι δεν έδωσαν έμφαση στην προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας των επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να έχουμε Ελληνικές επιχειρήσεις που δεν παρήγαγαν καινοτόμα προϊόντα και δεν εξήγαγαν τίποτε. Αυτό ήταν μία από τις κυριότερες αιτίες της μεγαλύτερης οικονομικής καταστροφής χώρας σε καιρό ειρήνης στα παγκόσμια χρονικά.  

Δεν θα ήταν πρόβλημα ο κ. Χριστοδουλάκης να ομιλεί ως ειδήμων χωρίς στοιχεία, αν υπήρχε σοβαρός δημόσιος αντίλογος.  Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι ελάχιστοι πολιτικοί από την μείζονα αντιπολίτευση θέτουν ως προτεραιότητα στην πολιτική τους ατζέντα και στο δημόσιο διάλογο αυτά τα θέματα, τα οποία σχετίζονται και με πολιτικές που θα μας κάνουν σύγχρονο Ευρωπαϊκό κράτος ως προς τις επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία και θα αναπτύξουν την καινοτομία των επιχειρήσεών μας.  Για την κυβέρνηση ούτε λόγος. Σιγά μην ασχοληθούν οι κυβερνώντες με αύξηση των επενδύσεων του ΑΕΠ σε Ε&Α και στα ΑΕΙ όταν δεν τους το ζητά κανείς.  Όμως έτσι οδηγούμαστε τάχιστα σε ακόμη μεγαλύτερη κρίση απ΄ αυτή που βιώσαμε την τελευταία δεκαετία.

Τότε πλέον ούτε ο Θεός των Ελλήνων δε θα μας σώσει. 

Αναφορές

1. Gjerstad, S. & Smith, V.L. (2015). The Greek crisis in a nutshell. Politico. https://www.politico.eu/article/the-greek-crisis-in-a-nutshell/  
2. Organisation for Economic Co-operation and Development (2020). Gross domestic spending on R&D.  https://data.oecd.org/rd/gross-domestic-spending-on-r-d.htm  
3. Sheehan, J., & Wyckoff, A. (2003). Targeting R&D: Economic and policy implications of increasing R&D spending. Organisation for Economic Co-operation and Development.    https://www.oecd.org/science/inno/33719708.pdf
4. Παπαϊωάννου, Α. (2020).  Στη λίστα με τους κορυφαίους στον κόσμο, 648 Έλληνες πανεπιστημιακοί.  https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/sti-lista-me-toys-koryfaioys-ston-kosmo-648-%E2%80%98ellines-panepistimiakoi   
5. Παπαϊωάννου, Α. (2021).  Η αναλογία καθηγητών – φοιτητών στα Ελληνικά πανεπιστήμια είναι η χειρότερη στην Ευρώπη: Δραματικές συνέπειες. https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/i-analogia-kathigiton-foititon-sta-ellinika-panepistimia-einai-i-xeiroteri-stin-
6. Παπαϊωάννου, Α. (2020).  Οι δαπάνες για έρευνα σε Έλληνες πανεπιστημιακούς πιάνουν τόπο καλύτερα από οποιασδήποτε χώρας!  https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ereyna-oi-dapanes-gia-ereyna-pros-ellines-panepistimiakoys-pianoyn-topo-kalytera
7. Παπαϊωάννου Α. (2020). Έρευνα και Ανάπτυξη: Παραλήψεις και λαθεμένα μηνύματα της έκθεσης Πισσαρίδη. https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ereyna-kai-anaptyksi-paralipseis-kai-lathemena-minymata-tis-ekthesis-pissaridi
8. European Commission (2002), “Presidency Conclusions: Barcelona European Council, 15 and 16 March 2002,” SN 100/02, Brussels. https://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/69871.pdf
9. Johnston, M. (2021). Understanding the Downfall of Greece’s Economy. https://www.investopedia.com/articles/investing/070115/understanding-downfall-greeces-economy.asp