H απόφαση της Υπουργού, εκ μέρους της Κυβέρνησης, να μηνύσει τους απεργούς εκπαιδευτικούς ‘γιατί αντιδρούν σε νόμο που ψήφισε το κράτος’, κι ενώ η εγκύκλιος του Υπουργείου Εργασίας έχει ήδη θέσει τον κρατικό μηχανισμό σε θέση μάχης κατά των σωματείων, συνδικάτων, κι απεργών γενικότερα, κάνει αναγκαία μια σταχυολογημένη αναφορά στο απεργιακό δικαίωμα και στην αναγκαιότητα του.

Εάν, όπως θα δούμε, «σήμερα» ξεκινά (ή μάλλον επιστρέφει) η καταστολή των απεργιών στην Αμερική από –συχνά με δημόσια κονδύλια πληρωμένους- ιδιωτικούς στρατούς πολυεθνικών (κάτι που δείχνει τις ιδιαίτερα επικίνδυνες κατευθύνσεις γενικότερα για τις κοινωνίες ενός ραγδαία εκφασιζόμενου πλανήτη) στο «παρελθόν», όταν και δεν υπήρχε η κατακτημένη με αγώνες στα πλαίσια του (βαλλόμενου επίσης πια από τον «ολοκληρωτικό καπιταλισμό») αστικοδημοκρατικού κράτους έννοια του εργαζόμενου και της απεργίας, η πραγματικότητα ήταν πέρα από κάθε φαντασία.

Από τις πρώτες ημέρες που η παραγωγή συνδέθηκε με σχέσεις ιδιοκτησίας και η ιδιοκτησία με την κοινωνική ηγεμονία, άρχισε ένας εργασιακός καταμερισμός που δημιουργούσε για τα υπόδουλα πλάσματα, ανθρώπους και ζώα, σκληρές συνθήκες βιωτής που σιγά σιγά εξελίσσονταν και γενικεύονταν. Παρόλο που η έννοια της απεργίας υπήρξε άγνωστη η έννοια της εξέγερσης δεν ήταν.

Σύμφωνα με τις ιστορικές έρευνες όπως των Parias, (Histoire Generale du Travail, T. I, 1962, Egypte (Saumeron) A.P. Leca, Les Momies, Paris 1979, Durmant, Histoire Economique et Sociale de l’Ancienne Egypte, T. II, Paris και τους κυρίους Λεωνίδα  Ντάσιο και  Διονύσιο Μπάστα «μορφές συλλογικής αντίστασης των εργαζομένων έχουν καταγραφεί από τους πανάρχαιους χρόνους». Είτε αυτές αφορούσαν τους ‘νεκραγωγείς’ στην αρχαία Αίγυπτο, είτε την αντίδραση των Εβραίων κατά της δουλείας με βάση το θρήσκευμα, που έμεινε γνωστή ως ‘Έξοδος’, είτε την αρχαία Βαβυλώνα, οι σκλάβοι που έχτισαν τα μεγάλα Μνημεία της Ανθρωπότητας δίχως να τους τα αποδίδει στον βαθμό που όφειλε μάλιστα η Ιστορία, οι υποσιτισμένοι σκλάβοι πάντα όταν έφτανε ‘ο κόμπος στο χτένι’ επαναστατούσαν.

Αλλά εξεγέρσεις αυτού του είδους συνέβησαν και στην αρχαία Ελλάδα:

Το 464 π.Χ η μεγάλη εξέγερση των -Μεσσήνιων στην πλειοψηφία τους- ειλώτων στην Σπάρτη οδήγησε στην σφαγή τους. Για την αντιμετώπιση τους μάλιστα, οι Σπαρτιάτες, έφτασαν στο σημείο να ζητήσουν ακόμη και την βοήθεια των αντιπάλων τους, των Αθηναίων, θυμίζοντας την συμμαχία της Γαλλικής αστικής τάξης, αιώνες αργότερα, εναντίον του εσωτερικού εχθρού (άκα των πολιτών τους) με τους προαιώνιους εχθρούς του έθνους τους, τους Πρώσους.  Ο ‘3ος Μεσσηνιακός πόλεμος’, όπως ονομάστηκε, έμεινε βέβαια ως υστερόγραφο στην ιστορία και δεν προβάλλεται από τους αρχαιολάτρες.

Το ίδιο συμβαίνει και με την τραγική εξέγερση των δούλων που εργάζονταν στα μεταλλεία του Λαυρίου, που ξέσπασε παράλληλα με τις εξεγέρσεις των σκλάβων στην Σικελία και πλήθος άλλων εξεγέρσεων εκείνον τον καιρό, για την οποία ήδη η σύγχρονη της ιστορία φρόντισε να ‘αποσιωπηθεί’. Μονάχα ένα απόσπασμα υπάρχει στους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου: «πολλοί από τους μυριάδες Αττικούς δούλους εργάζονταν στα μεταλλεία αλυσοδεμένοι. Ο Ποσειδώνιος ο Φιλόσοφος λέει πως εξεγέρθηκαν, σκότωσαν τους φύλακες που είχαν τοποθετηθεί στα μεταλλεία, κατέλαβαν την ακρόπολη του Σουνίου και λεηλάτησαν για καιρό την Αττική/…/ Έγιναν κι άλλες προκαλώντας τον θάνατο περισσότερο του ενός εκατομμυρίου(!) δούλων».

Ο εκδημοκρατισμός του αρχαιοαθηναϊκού πολιτεύματος  σταδιακά οδήγησε στην ευνοϊκότερη μεταχείριση των δούλων τον χρυσό αιώνα, μέχρι την παρακμή και την παλινόρθωση της ολιγαρχίας. Και πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, όταν το καθεστώς των δούλων απασχόλησε την συνδεδεμένη βαθιά με την Δημοκρατία Φιλοσοφία (βλέπουμε άλλωστε πως και σήμερα η υποχώρηση παγκόσμια των ανθρωπιστικών σπουδών σε μια βαλλόμενη παιδεία οδηγεί εκ νέου στον δεσποτισμό) και στο ‘μεγάλο γέννημα της, την Τραγωδία.

Δημοκρατικοί Τραγωδοί συνδέουν την μοίρα τους με την κριτική ενάντια στην εξουσία: Ο Σοφοκλής πχ στην «Αντιγόνη» στο πρόσωπο του Κρέοντα κατακρίνει τον δεσποτισμό των δουλοκτητών σε βάρος των δούλων, κι  ο Ευρυπίδης στην τραγωδία «Αντιόπη», κατακρίνει τους απολυταρχικούς νόμους εναντίον των δούλων. Δεν είναι τυχαίο που ο 2ος πχ θεωρείται ο 1ος συμπαντικός, όπως έχει ονομαστεί άνθρωπος στην ιστορία, αφού στους Τρώες είναι ο ίδιος συγγραφέας που, ξεπερνώντας το ομόαιμον και το ομόθρησκον, δίνει φωνή στην τραγωδία των φυλετικά κι έμφυλα άλλων: Των Τρώων γυναικών.

Τα χρόνια εκείνα μάλιστα, σημειώνεται αυτό που ιστορικά ονομάζουμε ως την 1η ‘Λευκή Απεργία’, όπου η εκδήλωση της αντίστασης έλαβε την μορφή της ανυπακοής. (βλ. Καστοριάδη, Η Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η Σημασία της για μας Σήμερα, εκδ. Υψιλον, Αθήνα 1986 Dowell, Το Δίκαιο στην Αθήνα των Κλασσικών Χρόνων, (μτφ. Γ. Μαθιουδάκη) εκδ. Παπαδήμα, 1988, Gernet, Droit et Societe Dans la Grece Ancienne, Paris 1955).

Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με ένα απολυταρχικό και στρατιωτικό πολίτευμα, επέβαλλε την  στυγνή εκμετάλλευση των δούλων, οδηγώντας συχνά σε βίαιες εξεγέρσεις των απελπισμένων, που κατέληγαν σε αιματοχυσία, «όπως η διαβόητη εξέγερση του Σπάρτακου». (βλ. Ντάσιος και Μπάστας).

Το ρωμαϊκό δίκαιο έφτασε στο σημείο να στερεί όχι μόνο την ελευθερία (status libertatis) αλλά και την έννοια της προσωπικότητας από τους δούλους, αποδίδοντας τους το στάτους του πράγματος (res), Ν. Πανταζόπουλος, Ρωμαϊκόν Δίκαιον, Α’, 1974, συμβάλλοντας έτσι και στην δημοτικότητα του Χριστιανισμού, που πριν συνδεθεί με την κρατική εξουσία και την κοινωνική ‘πλειοψηφία’, ήταν ένα κίνημα αντίστασης, (βλ και την κοινότητα των αποσιωπημένων από την ιστορία Εσσαίων) που δομούσε τις πρωτοχριστιανικές κοινότητες γύρω από την κοινοκτημοσύνη. (Βλ. Barnett, (2002). Jesus, the Rise of Early Christianity: A History of New Testament Times. InterVarsity Press, Freeman,  (2010). “Breaking Away: The First Christianities”. A New History of Early Christianity, Yale University Press, Λιάρος Κοινά, Κοινότητες, Κοινοκτημοσύνη, Κομμουνισμός, Hurtado,  (2005). “How on Earth Did Jesus Become a God? Approaches to Jesus-Devotion in Earliest Christianity”.).

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο τρόπος θανάτωσης των εξεγερμένων δούλων στον Ιππόδρομο, μιμούνταν τα βασανιστήρια των ζώων, που κι αυτά στερούνταν προσωπικότητας, σε αρχαίους μύθους, υποβάλλοντας σε μας σήμερα το πρόταγμα του βιοκεντρισμού, του σεβασμού σε κάθε μορφή ζωής, ως προαπαιτούμενο κάθε ουσιαστικού εκδημοκρατισμού σε αντιλήψεις και δομές. Στον Ιππόδρομο πχ, περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι κι εξίσου μεγάλος αριθμός ζώων, δολοφονήθηκαν, προς «λαϊκή κατανάλωση» σε ‘ένα ματωμένο «παιχνίδι» συλλογικής νομιμοποίησης της βαρβαρότητας από τους πολλούς, υπέρ των κυρίαρχων.

Όπως οι νομικοί Ντάσιος και Μπαστιάς αναφέρουν «Τα φεουδαρχικά καθεστώτα κατά τον Μεσαίωνα, άνοιξαν τον δρόμο για την ίδρυση των πρώτων επαγγελματικών συντεχνιών (corporations) για λόγους οι οποίοι εξυπηρετούσαν κυρίως τα συμφέροντα των φεουδαρχών. Με την εξέλιξη όμως αυτή, παράλληλα προετοιμάστηκε το κατάλληλο έδαφος για την οργάνωση και συσπείρωση της εργατικής τάξης και τη συγκρότηση και ανάπτυξη της αστικής τάξης, των εμποροβιοτεχνών, παράγοντες που οδήγησαν καταλυτικά στην αναπόφευκτη διάλυση των φέουδων.

Οι συντεχνίες, λόγω της σύνθεσής τους (μάστορες, καλφάδες, μαθητευόμενοι) αποτελούσαν ουσιαστικά κύταρρα μιάς αντίστασης με δύο αποδέκτες : ο πρώτος ήταν όπως είναι ευνόητο οι φεουδάρχες και ο δεύτερος ήταν ένας κύκλος μελών της ίδιας της συντεχνίας, οι αρχιμάστορες (maitres) που ήταν τα αφεντικά των υπολοίπων, καλφάδων (compagnons) και μαθητευομένων (apprentis) και τους εκμεταλλεύονταν», πραγματικότητα που οδήγησε στην ίδρυση των πρώτων εργατικών δικαστηρίων στην Γαλλία. (Supiot, Actualite de Durkheim : Notes sur le neocorporatisme en France, Dr. et Soc. 1987) «Οι αλληλοσυγκρουόμενες αυτές πιέσεις δημιούργησαν αναταραχές, που προκάλεσαν με τη σειρά τους τη σθεναρή αντίσταση των καταπιεζομένων, που μετασχηματίστηκε σε οργανωμένη απεργία με σαφείς διεκδικήσεις και αιτήματα.

Οι φεουδάρχες αντέδρασαν με τη λήψη αυστηρών μέτρων, όπως η φυλάκιση των απεργών και ο βασανισμός τους, με ‘carcan’» (σσ δηλαδή με συνεχές αλυσοδέσιμο μεταξύ δύο πασάλων, ξυλοδαρμό και δημόσια διαπόμπευση προς λαϊκό παραδειγματισμό)  «ή άλλα μέσα. Είναι ενδεικτικό της λυσσαλέας καταδίωξης, ότι το έτος 1233, σε μια απεργία στο Beauvais φυλακίστηκαν 1.500 απεργοί, ενώ η Βαστίλλη ήταν πάντοτε γεμάτη από απεργούς που βασανιζόντουσαν ανελέητα.»

(Αύριο η συνέχεια)