Μια παράξενη ιστορία παρακολούθησης, η ταινία «Μέσα από τις σκιές» (No miras a los ojos) βασισμένη στο βιβλίο του Juan José Millas, φέρνει στην Αθήνα τον Βάσκο σκηνοθέτη της.

Με τον ένα από τους δύο καλεσμένους στο φεστιβάλ ισπανόφωνου κινηματογράφου της Αθήνας (ο άλλος είναι ο Καταλανός Cesc Gay) μιλήσαμε για τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, τις ανθρώπινες σχέσεις.

Ο Felix Viscarret γεννήθηκε στην Παμπλόνα το 1975 και σπούδασε στη Μαδρίτη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με την πρώτη του ταινία μικρού μήκους, Dreamers, κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αλκαλά 1 και ειδική τιμητική μνεία στο τμήμα ταινιών μικρού μήκους Panorama του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.

Και με την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία Bajo las estrellas, βασισμένη στο διήγημα El trompetista de Utopía του Φερνάντο Αραμπούρου κέρδισε το βραβείο Goya για το καλύτερο διασκευασμένο σενάριο. Έχει υπογράψει το σενάριο και τη σκηνοθεσία της μίνι σειράς παραγωγής Netflix, «Cuatros Estaciones en Habana» (Τέσσερις εποχές της Αβάνα)  που βασίζεται στα αστυνομικά μυθιστορήματα του Κουβανού συγγραφέα Λεονάρδο Παδούρα.

Και έχει σκηνοθετήσει τη σειρά του HBO Patria, που βασίζεται στο διάσημο μυθιστορήματος Πατρίδα του Φερνάντο Αραμπούρου- μια διαδρομή στα 30 χρόνια της ΕΤΑ και τις σχέσεις δύο οικογενειών στη Χώρα των Βάσκων.

Κεντρικός ήρωας στην ταινία «Μέσα από τι σκιές» ο Δαμιάν νιώθει χαμένος από τότε που τον απέλυσαν από τη δουλειά του. Μια μέρα μετά από μια βίαιη διαμάχη θα κρυφτεί στο πρώτο μέρος που θα βρει: το εσωτερικό μιας ντουλάπας πάνω σε ένα φορτηγάκι.

Πριν προλάβει να βγει, η ντουλάπα μεταφέρεται στην κρεβατοκάμαρα ενός ζευγαριού, της Λουθία και του Φέντε, ένα ζευγάρι της ηλικίας του, που μένει με την έφηβη κόρη του, Μαρία. Μια παρόρμηση θα οδηγήσει τον Δαμιάν, να παραμείνει με την οικογένεια ως μια κρυφή παρουσία και να τους παρατηρεί, μέσα από τις σκιές.

Είναι αυτή η δεύτερη σας επίσκεψη στην Ελλάδα;

Ήρθα στην Αθήνα για πρώτη φορά πριν από μερικά χρόνια και ήταν επίσης χάρη στο ίδιο φεστιβάλ. Τότε, παρουσίαζα τη μίνι σειρά «Τέσσερις εποχές στην Αβάνα», μια διασκευή από τα βιβλία του Λεονάρδο Παδούρα. Πέρασα υπέροχα στην Αθήνα. Τα θυμάμαι όλα πολύ έντονα. Ανυπομονώ να απολαύσω και αυτή τη φορά.

Ποιες είναι οι ομοιότητες μεταξύ των δύο χωρών, των δύο λαών;

Ίσως όλες οι μεσογειακές χώρες έχουν κάτι κοινό. Ή τουλάχιστον μου αρέσει να σκέφτομαι έτσι. Αισθάνομαι ότι θα μπορούσα να ζήσω υπέροχα στην Αθήνα. Λατρεύω την ενέργεια αυτής της πόλης.

Βάσκος ή Ισπανός, τι προτιμάτε να λέτε και ποια είναι η διαφορά, αν υπάρχει;

Κατά τη γνώμη μου, ένα επίθετο δεν πρέπει ποτέ να ορίζει έναν άνθρωπο. Ένα ανθρώπινο ον είναι πολύ πιο πλούσιο, γεμάτο βάθος και αντιφάσεις. Η ουσία της ψυχής ή της ανθρώπινης συνείδησης δεν έχει καμία σχέση με σύνορα, σημαίες, κατηγορίες. Αυτά τα πράγματα είναι το αποτέλεσμα του φόβου και μας περιορίζουν, ενώ η φύση της συνείδησής μας είναι πολύ πιο πλούσια.

Η Παμπλόνα είναι γνωστή, μεταξύ άλλων, για τις ταυρομαχίες και από τον Χέμινγουεϊ, που η αγάπη του για την πόλη, έγινε βιβλίο «Ο ήλιος ανατέλλει ξανά» και ταινία το 1957. Μπορείτε να μας μιλήσετε για τη δική σας Παμπλόνα ;

Η Παμπλόνα τη δεκαετία του ’80 και του ’90 ήταν μια αρκετά βαρετή επαρχιακή πόλη. Είναι αλήθεια ότι μια φορά το χρόνο, κάθε Ιούλιο, η πόλη τρελαινόταν κατά τη διάρκεια αυτού του φεστιβάλ. Αλλά τον υπόλοιπο χρόνο δεν ήταν τόσο επική. Ευτυχώς όλα έχουν αλλάξει τώρα, προς το καλύτερο. Στη δική μου περίπτωση, ζω στη Μαδρίτη εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, οπότε υποθέτω ότι έχω «υιοθετηθεί» από την πόλη. Νομίζω ότι προτιμώ να ζω σε μια μεγάλη πόλη, αν μπορώ να επιλέξω. Γι’ αυτό θα μπορούσα να ζήσω και στην Αθήνα.

O Χέμινγουεϊ είχε πει: Υπάρχουν δύο είδη ανθρώπων, εκείνοι με τους οποίους είναι εύκολο να είσαι μαζί τους, αλλά εξίσου εύκολο να ζήσεις χωρίς αυτούς, και εκείνοι με τους οποίους είναι δύσκολο να είσαι μαζί τους, αλλά αδύνατο να ζήσεις χωρίς αυτούς. Και επίσης: “Ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος για να ηττάται. Ο άνθρωπος μπορεί να καταστραφεί, αλλά δεν μπορεί να νικηθεί”. Ποιο από τα δύο αποφθέγματα προτιμάτε;

Θαυμάζω το έργο του Χέμινγουεϊ, για ό,τι σήμαινε στην ιστορία της λογοτεχνίας, αλλά ίσως δεν μου αρέσουν τόσο πολύ οι αφορισμοί του, παρόλο που καταλαβαίνω απόλυτα αυτό που εννοούσε. Αν έπρεπε να διαλέξω, θα προτιμούσα το δεύτερο. Πιστεύω στην ανθρώπινη ανθεκτικότητα.

Διάβασα σε μια κριτική για το βιβλίο, στο οποίο βασίζεται η ταινία σας: “Πρόκειται για ένα καφκικό μυθιστόρημα με έναν πρωταγωνιστή που αναζητά τη θέση του στην κοινωνία, για να τη βρει, τελικά, στις σκιές ενός σπιτιού, στο σκοτάδι της ντουλάπας μιας οικογένειας. Σε αυτό το συμβολικό περιθώριο της σύγχρονης ζωής, παρατηρεί την καθημερινότητα της οικογένειας, γίνεται το αόρατο τέταρτο μέλος της, μαθαίνει τα μυστικά της, την επηρεάζει, την καθοδηγεί”. Συμφωνείτε με την προσέγγιση αυτή;

Ναι, μπορώ να πω ότι συμφωνώ. Ο Juan José Millás τοποθετεί πάντα τις ιστορίες του σε ένα ρεαλιστικό κοινωνικό υπόβαθρο, ακόμη και όταν η πλοκή μετατρέπεται, σιγά-σιγά, σε κάτι παράξενο, εκπληκτικό ή σουρεαλιστικό. Πρόκειται για μια πολύ μοναδική ισορροπία μεταξύ της πραγματικότητας και μιας εκπληκτικής εξέλιξης των φανταστικών γεγονότων.

Η ιστορία μοιάζει οικεία, διαχρονική και ταυτόχρονα θλιβερή. Για κάποιο τρόπο μου φέρνει στο νου τη γερμανική ταινία “Οι ζωές των άλλων”. Βρίσκετε ένα είδος ομοιότητας ;

Δεν είναι μόνο αυτή η ταινία, υπάρχουν πολλές άλλες. Υποθέτω ότι μπορούμε να πούμε ότι τα ανθρώπινα όντα έχουν συνήθως την επιθυμία να παρακολουθούν τις ζωές άλλων. Ίσως επειδή θα θέλαμε να ζήσουμε περισσότερες από μία ζωές. Και από αυτή τη λαχτάρα προκύπτει η αναμφισβήτητη επιθυμία να κατασκοπεύουμε τους άλλους. Ο Μίλας θέλει πάντα να μας συνδέει με τις βαθύτερες εμμονές και επιθυμίες μας.

Θα μπορούσε ο Δαμιάν, ο πρωταγωνιστής της ταινίας σας, να είναι ένας από τους φίλους σας, ένας από εμάς; Τον συμπονάτε; Τον καταλαβαίνετε;

Μισό και μισό, θα έλεγα. Από τη μία πλευρά τον συμπονούμε, ταυτιζόμαστε και συνδεόμαστε με τις εμμονές του. Αλλά από την άλλη πλευρά δεν ξέρουμε πόσο μακριά θα φτάσει στην προσπάθειά του να εκπληρώσει τις βαθύτερες επιθυμίες του. Υπάρχει ένα κρυφό κομμάτι μέσα του και αυτό μπορεί να είναι και τρομακτικό.

Σε μια συνέντευξη που δώσατε σχετικά με αυτή την ταινία λέτε: “Όλοι έχουμε θελήσει κάποια στιγμή να εξαφανιστούμε, να φύγουμε μακριά από τα πάντα και να κρυφτούμε ή ακόμα και να βρεθούμε σε μια ομάδα ή οικογένεια, στην οποία δεν ανήκαμε, αναζητώντας κάποιο είδος καταφυγίου”. Αν θέλατε να κρυφτείτε, ποιο θα ήταν το ιδανικό μέρος;

Προσωπικά αισθάνομαι πολύ τυχερός και βρίσκω το καταφύγιο που χρειάζομαι στο σπίτι μου, με την οικογένειά μου. Αλλά ο Damian είναι μια άλλη ιστορία. Είναι ένας άνθρωπος που περιβάλλεται από μοναξιά, επιθυμεί να εξαφανιστεί και ταυτόχρονα επιθυμεί να ανήκει σε μια οικογένεια. Και σιγά σιγά, θα ανακαλύψει πώς να εκπληρώσει αυτές τις επιθυμίες.

Η Πατρίδα του Αραμπούρου είναι από τα πιο δημοφιλή βιβλία. Σκεφτήκατε ποτέ να γυρίσετε το “Patria” ταινία αντί για μίνι σειρά;

Το “Patria” είναι ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα. Όταν άρχισα να διαβάζω το μυθιστόρημα είχα ακούσει ότι το HBO ήθελε να κάνει την πρώτη σειρά στην Ισπανία βασισμένη σε αυτό το βιβλίο. Γνώριζα τον συγγραφέα Φερνάντο Αραμπούρου επειδή είχα διασκευάσει ένα άλλο μυθιστόρημά του για την πρώτη μου ταινία μεγάλου μήκους “Under the stars”. Ήταν όμορφο το πώς η ζωή έκανε τους δρόμους μας να διασταυρωθούν ξανά.

Πιστεύετε ότι τα καλά βιβλία κάνουν πάντα καλές ταινίες;

Όχι πάντα. Μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να διασκευάσεις ένα πολύ σύνθετο και πλούσιο μυθιστόρημα. Και κάποιες άλλες φορές, υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην ιστορία του κινηματογράφου, και όχι τόσο τέλεια μυθιστορήματα, αλλά με μια μοναδική πλοκή ή χαρακτήρες, μπορούν να γίνουν μια σπουδαία ταινία. Στην προσωπική μου περίπτωση, πρέπει να πω ότι είχα το προνόμιο να διασκευάσω τρεις συγγραφείς που θαυμάζω βαθιά σε δημιουργικό αλλά και σε ηθικό επίπεδο: Fernando Aramburu, Leonardo Padura και Juan José Millás.

Η τελευταία ταινία σας “Una Vida no Tan Simple” (Μια ζωή όχι και τόσο απλή) έχετε πει πως είναι η πιο προσωπική;

Είναι ένα πρωτότυπο σενάριο, βασισμένο στις δικές μου εμπειρίες. Είναι μια δραμεντί για το πώς μεγαλώνουν τα ανθρώπινα όντα όταν γίνονται γονείς. Είναι μια πολύ διαφορετική ιστορία, αλλά εξετάζει επίσης την ανθρώπινη κατάσταση με χιούμορ και τρυφερότητα. Τέλος Ιουνίου θα παρουσιαστεί στην Ισπανία. Ελπίζω μια μέρα να μπορέσω να την παρουσιάσω και στην Ελλάδα!

Το Φεστιβάλ Ισπανόφωνου Κινηματογράφου Αθήνας – FeCHA επιστρέφει για 7 η χρονιά, 25-31 Μαΐου. Οι προβολές θα πραγματοποιηθούν στους θερινούς κινηματογράφους Ελληνίς Cinemaχ Europa Cinemas και Αελλώ Cinemax, ενώ παράλληλες προβολές και δράσεις θα φιλοξενήσουν το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας, η Ελληνοαμερικανική Ένωση, το Exile Room και το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Το πρόγραμμα του 7ου FeCHA περιλαμβάνει 22 ταινίες μεγάλου μήκους, αφιέρωμα στο σύγχρονο βασκικό κινηματογράφο, μια επιλογή από τις καλύτερες ισπανόφωνες ταινίες μικρού μήκους των τελευταίων ετών, ένα masterclass σεναρίου με τον βραβευμένο Ισπανό σκηνοθέτη Φέλιξ Βισκαρέτ και προβολές σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων Animasyros και το Athens Pride.

Η ταινία του Felix Viscarret «Μέσα από τις σκιές» θα προβληθεί

• Την Παρασκευή 26 Μαΐου | 20:50, παρουσία του σκηνοθέτη, στο Ελληνίς Cinemax Europa Cinemas (Λ. Κηφισίας 29, Αθήνα, Μετρό Αμπελόκηποι)
• Και τη Δευτέρα 29 Μαΐου | 23.00, στο Αελλώ Cinemax (28ης Οκτωβρίου / Πατησίων 140, Αθήνα)

Ο ίδιος θα δώσει masterclass σεναρίου με θέμα τη συγγραφή σεναρίου που βασίζεται σε λογοτεχνικό έργο την την Παρασκευή 26 Μαΐου/19.00, στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (Γραβιάς 4-6, Αθήνα), με ελεύθερη είσοδο.