Η Ιαπωνία μπορεί το τελευταίο διάστημα να χτίζει στρατιωτικές δομές, όμως το Τόκιο ακόμη επιμένει να εξαπλώνει την επιρροή του παγκοσμίως με πιο ήρεμους και ειρηνικούς τρόπους. Χρησιμοποιεί τον πολιτισμό της και την διπλωματία της, αντί για την επίδειξη ωμής δύναμης.  

Η Ιαπωνία για χρόνια είναι απασχολημένη με το χτίσιμο μιας εθνικής “επωνυμίας”, ενός προϊόντος που συνδυάζει την μοναδικότητα της ιαπωνικής γλώσσας, κουζίνας και φιλοξενίας με την μεταπολεμική ειρηνική στάση της και την φήμη της για την τεχνολογική της ανάπτυξη. Η νέα προσθήκη σε αυτή την στρατηγική είναι το σχέδιο “Cool Japan”, που επί της ουσίας κεφαλαιοποιεί την διεθνή δημοφιλία των ιδιαίτερων κινουμένων σχεδίων της, των manga. 

Παρόλο που όλα αυτά ακούγονται πολύ πρωτοποριακά, η βασική ιδέα “εξαγωγής” πολιτισμού με σκοπό την πολιτική επιρροή δεν είναι νέα. Η Ιαπωνία μάλιστα την εφαρμόζει εδώ και δεκαετίες, έστω και με διαφορετικούς τρόπους. Πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αυτοκρατορική Ιαπωνία αυτοπαρουσιαζόταν ως ο “απελευθερωτής” της Ασίας, όντας το μοναδικό σύγχρονο ασιατικό κράτος που δεν υπέστη τις συνέπειες της δυτικής αποικιοκρατίας.

Ο μύθος της Ιαπωνίας χτιζόταν ήδη, καθώς η χώρα αναδεικνυόταν ως ένα κράτος που δεν είναι ούτε ασιατικό, ούτε δυτικό αλλά ένα υβρίδιο μεταξύ του δυτικού εκσυγχρονισμού και της ασιατικής παράδοσης. Με αυτή την τακτική κέρδισαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1940, αλλά η επιθετική επεκτατική πολιτική τους στην Ασία στα τέλη του 1930 είχε ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψή τους. 

Παρόλα αυτά ο μύθος της ιαπωνικής πολιτιστικής μοναδικότητας επιβίωσε της καταστροφικής και ταπεινωτικής ήττας του Αυγούστου του 1945. Ακολούθως ενισχύθηκε από την ειρηνευτική στάση της χώρας μεταπολεμικά και την ταχεία ανοικοδόμησή που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Στις επόμενες δεκαετίες, η Ιαπωνία εξελίχθηκε στην δεύτερη ισχυρότερη οικονομία του κόσμου ηγούμενη την υποανάπτυκτη Ασία. 

Η οργάνωση που “τρέχει” πλέον την στρατηγική της Ιαπωνίας, είναι το Ιαπωνικό Ίδρυμα (η απάντηση στο Βρετανικό Συμβούλιο και δυνητικός αντίπαλος του Κινεζικού Ινστιτούτου Κουμφούκιος). Αποστολή του Ιδρύματος είναι η προώθηση της ιαπωνικής γλώσσας και πολιτισμού, κυρίως με την μέθοδο της δημιουργίας προγραμμάτων ανταλλαγής πολιτιστικών στοιχείων. Το Ίδρυμα προσπαθεί ενεργά να οργανώνει γλωσσικούς διαγωνισμούς εκτός Ιαπωνίας, όπως και να διεξάγει εξετάσεις για να μπορεί ο καθέ μαθητής να λάβει ένα πιστοποιητικό γνώσης της ιαπωνικής. Όπως έχει δηλώσει το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας η ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων βοηθά στην ενίσχυση των διπλωματικών σχέσεων εν γένει. 

Πλέον ο πρωθυπουργός της χώρας Σίνζο Άμπε, ακολουθεί μια πολύ πιο επιθετική στρατηγική. Κατά την πρώτη του θητεία εισήγαγε το πρόγραμμα “Όμορφη Χώρα”. Επρόκειτο κυρίως για εσωστρεφείς μεταρρυθμίσεις με συνταγματικές αλλαγές, δημοσιονομική αναδιάρθρωση και οικονομική χαλάρωση. Όμως δεν ήταν μόνο ένα οικονομικό πρόγραμμα. Ήταν επίσης ένα εθνοκεντρικό, σχεδιασμένο να στρέψει την εσωτερική οικονομική αναγέννηση σε μια προβολή για το χτίσιμο του διεθνούς κύρους της Ιαπωνίας. 

Με πατριωτική εκπαίδευση στο εσωτερικό και πολιτιστικό άνοιγμα στο εξωτερικό, ο Άμπε μετατρέπει τον παλιό μύθο της μοναδικότητας της Ιαπωνίας σε ένα ιδιότυπο είδος εθνικισμού. Θεωρεί, δε, ακράδαντα ότι η οικονομική αναζωογόνηση και ένας νεοσύστατος στρατός είναι κομβικής σημασίας προϋποθέσεις για να ξαναδομηθεί η αυτοπεποίθηση της χώρας. Γνωρίζει, επίσης, ότι για να κερδίσει πραγματικά την πρώτη θέση στο παγκόσμιο στερέωμα, πρέπει πρώτα να κερδίσει τις καρδιές και τις σκέψεις των καταναλωτών παγκοσμίως. 

Και έτσι ο Άμπε αναπτύσσει προσεκτικά μια όμορφη και μετρημένη ολοζώντανη Ιαπωνία, ταυτόχρονα σύγχρονη και παραδοσιακή. Πιθανώς, η απόλυτη έκφραση αυτού είναι η εμφάνιση ως Σούπερ Μάριο κατά την τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο το 2016 και ενόψει των Αγώνων του Τόκιο το 2020.