Η πλούσια σε πετρέλαιο λατινοαμερικανική χώρα θα έπρεπε να ευημερεί. Αντ’ αυτού στέκεται στο χείλος της οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης.

Η υπερήφανη φυσιογνωμία του επαναστάτη Σιμόν Μπολιβάρ -στο εθνικό νόμισμα της Βενεζουέλας απεικονίζεται ο ήρωας απελευθερωτής της- ατενίζει τον κόσμο μέσα από μια στοίβα χαρτονομισμάτων σε μια κούτα παρατημένη στο πάτωμα ενός σούπερ μάρκετ.

Ένα χαρτονόμισμα των 100 μπολιβάρ αξίζει μόλις κάτι περισσότερο από ένα πακέτο χαρτοπετσέτες.

Αυτή είναι τώρα η υψηλότερη ονομαστική αξία του νομίσματος της Βενεζουέλας, ενός νομίσματος που αντιπροσώπευε κάποτε την πιο ισχυρή πετρελαϊκή οικονομία της Λατινικής Αμερικής, αλλά τώρα είναι σχεδόν άνευ αξίας, σύμβολο μίας από τις πιο δραματικές αποτυχίες στην ιστορία της χώρας.

Με μεγαλύτερη αποθέματα πετρελαίου από τη Σαουδική Αραβία, η Βενεζουέλα θα έπρεπε να βρίσκεται σε μία κατάσταση -τουλάχιστον- μέτριας ευημερίας.

Αντ’ αυτού, είναι η οικονομία με τη μεγαλύτερη ταχύτητα ύφεσης παγκοσμίως, η δεύτερη με το υψηλότερο ποσοστό δολοφονιών, ο πληθωρισμός της οδεύει προς το 1.000%,  ενώ οι ελλείψεις τροφίμων και φαρμάκων έχουν ωθήσει τους ασθενέστερους οικονομικά από τους 30 εκατομμύρια κατοίκους της, στο χείλος μιας μεγάλης ανθρωπιστικής κρίσης.

Ο  δημοσιογράφος του Guardian, Jonathan Watts ταξίδεψε 870 μίλια, διέτρεξε τη Βενεζουέλα, από τα σύνορα με τη Βραζιλία στον Αμαζόνιο μέχρι την πρωτεύουσα, Καράκας και κατέγραψε την εικόνα της χώρας σε ένα διαφορετικό οδοιπορικό. 

Santa Elena de Uairen: Εκεί όπου τα λεφτά μεταφέρονται με βαλίτσες

Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της, η πόλη Santa Elena de Uairen θεωρούνταν ένα υπανάπτυκτο συνοριακό «φυλάκιο» στερημένο από τα αγαθά και τις υπηρεσίες, που απολάμβαναν πόλεις στις παράκτιες περιοχές και την ενδοχώρα.

Σήμερα, ωστόσο, θεωρείται ένα σχετικά ασφαλές και σε κατάσταση ευημερίας καταφύγιο από το έγκλημα και το χάος που επικρατούν σε άλλα σημεία της χώρας.

Χάρη στη μικρή απόσταση της από τη Βραζιλία, η πόλη απολαμβάνει τον συχνό ανεφοδιασμό τροφίμων και το διασυνοριακό εμπόριο.

Χρειάζονται μόνο πέντε λεπτά για να διασχίσει κανείς τα σύνορα στο Pacaraima.

Οι ντόπιοι υποστηρίζουν ότι το γεγονός πως η κυβέρνηση στο Καράκας προχώρησε σε άρση των δασμών στα εισαγόμενα από τη Βραζιλία τρόφιμα πριν από δύο μήνες, ήταν σημάδι τόσο της απελπισίας της όσον αφορά τις ελλείψεις, όσο και της αδυναμίας να διατηρήσει τον έλεγχο της οικονομίας.

Αυτή τη στιγμή η παρουσία εμπόρων που αγοράζουν ρύζι, ζάχαρη, σιτάρι και μακαρόνια για μεταπώληση στη Βενεζουέλα, είναι στη συνοριακή αυτή πόλη σταθερή.

Οι άνθρωποι στη Santa Elena βασίζονται στα μετρητά, επειδή βρίσκεται πολύ μακριά από την υπόλοιπη χώρα και επειδή το σύστημα χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών είναι εξαιρετικά αναξιόπιστο.

Αυτό σημαίνει ότι ξοδεύουν περισσότερο χρόνο και προσπάθεια για να μεταφέρουν μετρητά από οποιοδήποτε άλλο σημείο της χώρας.

Η ζωή θα μπορούσε να γίνει ευκολότερη εάν οι αρχές τύπωναν χαρτονομίσματα με υψηλότερη ονομαστική αξία από τα 100 μπολιβάρ.

Αλλά η κεντρική τράπεζα εμφανίζεται απρόθυμη να κάνει μια κίνηση που θα μπορούσε να επιβεβαιώσει ένα επίπεδο υπερπληθωρισμού που έχει να καταγραφεί στη Λατινική Αμερική από την εποχή της κρίσης στη Βραζιλία και την Αργεντινή τις δεκαετίες του 1980 και του 1990.

Ως αποτέλεσμα, οι ντόπιοι είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν αγαθά και υπηρεσίες  χρησιμοποιώντας τεράστια πακέτα με χαρτονομίσματα μικρότερης αξίας -τα οποία παρότι από χαρτί, δεν καθιστούν τη διαδικασία λιγότερο περίπλοκη ή, και επίπονη.

«Όταν πηγαίνω στην αγορά πρέπει να κουβαλάω μια τόσο μεγάλη τσάντα με χρήματα που παθαίνω οσφυαλγία» λέει στον Guardian η Carmen Ramirez, διευθύντρια ενός τοπικού ξενοδοχείου.

Η φίλη της Wanda Wojtowitcz, δικηγόρος, λέει με τη σειρά της ότι πηγαίνει για ψώνια με τα μετρητά σε σακούλα σκουπιδιών, γιατί δεν τα χωράει η τσάντα της.

Η όλο και περισσότερο μυστικοπαθής κεντρική τράπεζα δεν αποκαλύπτει πόσο θα κοστίσει στα κρατικά ταμεία να τυπώσει νέα χαρτονομίσματα, αλλά με βάση όσα ισχύουν διεθνώς, ο José Manuel Puente, οικονομολόγος και καθηγητής του Ινστιτούτου Higher Administration Studies, εκτιμά ότι το κόστος του χαρτιού, της μελάνης και της εκτύπωσης κάθε χαρτονομίσματος είναι περίπου 20% μεγαλύτερο από την ονομαστική αξία του. «Δεν αξίζει το κόστος του. Είναι αστείο, αλλά έτσι έχουν τα πράγματα», λέει.

Gran Sabana: Πετρέλαιο φθηνότερο από το νερό

Η πολιτική της κυβέρνησης να επιδοτεί πολλά προϊόντα κάτω από το κόστος παραγωγής είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο η οικονομία βρίσκεται σε τέτοιο χάλι.

Πρόκειται για μια συνήθεια που διαμορφώθηκε από το πετρέλαιο, το οποίο στρεβλώνει την αντίληψη για τη διαμόρφωση των τιμών όπως ένα ψυχοτρόπο ναρκωτικό, γράφει ο Guardian.

Ιστορικά οι Βενεζουελάνοι θεωρούν τη φθηνή βενζίνη κάτι σαν αναφαίρετο δικαίωμα.

Αυτό συμβαίνει για πολιτικούς λόγους και παρά τον υπερπληθωρισμό, την κατάρρευση των κρατικών εσόδων, των παγκόσμιων αγορών και την κλιματική αλλαγή.

Εξού και η τρέχουσα τιμή για ένα λίτρο (υψηλής ποιότητας) βενζίνης είναι μόλις 6 μπολιβάρ, λιγότερο από ένα σεντ, που σημαίνει, 100 φορές και ακόμη πιο φτηνή από ένα λίτρο μεταλλικό νερό.

Εν ολίγοις, τα καύσιμα για μία διαδρομή 1.400 χιλιομέτρων κοστίζουν λιγότερο από ένα δολάριο.

Όταν Ούγκο Τσάβες ήρθε στην εξουσία το 1999, πήγε την αντίληψη αυτή ένα βήμα παραπέρα και χρησιμοποίησε τα πετροδολάρια για την επιδότηση βασικών προϊόντων, όπως το ρύζι, η ζάχαρη, το χαρτί τουαλέτας και τα ιατρικά προϊόντα.

Ήταν μια αλτρουιστική κίνηση που επέτρεψε στους φτωχούς να μοιραστούν τελικά τον πετρελαϊκό πλούτο του έθνους. Αλλά επίσης, μία κίνηση που έπνιξε τα κίνητρα για τους παραγωγούς, δημιούργησε ένα σύστημα εξάρτησης και μαύρης αγοράς, που προκάλεσε οικονομικά προβλήματα πριν από τον θάνατο του Τσάβες το 2013 και την κατάρρευση την επομένη χρονιά της παγκόσμιας αγοράς αργού πετρελαίου.

Ο διάδοχός του, Νικολάς Μαδούρο, συνέχισε και μάλιστα επέκτεινε την πολιτική αυτή, παρά τη μείωση σε ποσοστό 60% των τιμών του αργού πετρελαίου από το 2014.

Ακόμη και εν μέσω κρίσης, η κυβέρνηση εξακολουθεί να μοιράζει δωρεάν ή με έκπτωση σπίτια, αυτοκίνητα, DVD players και φούρνους μικροκυμάτων.

Ο οδηγός ταξί José Lopez είναι αμφίθυμος ως προς τις συνέπειες της πολιτικής αυτής. Σε προσωπικό επίπεδο έχει ωφεληθεί, καθώς, όπως λέει, του δόθηκε με πολύ γενναιόδωρους όρους πίστωσης, μία Chevrolet, ωστόσο, παρότι δηλώνει πιστός «τσαβίστας», σημειώνει ότι οι άνθρωποι υποφέρουν. «Τα πράγματα γύρισαν προς το χειρότερο λίγο πριν το τέλος του Τσάβες και τώρα με τον Μαδούρο είναι πολύ χειρότερα», λέει.

El Tigre: Εύφορα, άδεια χωράφια

Η περιοχή Anzoátegui, είναι έδρα των μεγαλύτερων διυλιστηρίων πετρελαίου της Βενεζουέλας.

Στην PDVSA, την κρατική εταιρεία πετρελαίου, η παραγωγή έχει πέσει στα 450.000 βαρέλια ημερησίως (από 2,7 εκ. βαρέλια το 2014).

Δεδομένου ότι κάθε βαρέλι αξίζει λιγότερο από το ήμισυ της αξίας που είχε πριν από δύο χρόνια, υπάρχει μια τεράστια τρύπα στα κρατικά ταμεία. 

Σε σύγκριση με τη γεωργία, ωστόσο, πρόκειται για μία σχετικά μικρή πτώση.

Στην άκρη του δρόμου ανοίγονται μίλια και μίλια εύφορης, αλλά άδειας γης -οι καλλιέργειες είναι περιορισμένης έκτασης.

Με τις τιμές των λαχανικών να κινούνται σε χαμηλά επίπεδα, το κίνητρο για τους αγρότες είναι μικρό.

Μεταξύ 2012 και 2015, η εγχώρια παραγωγή σιτηρών μειώθηκε κατά 80%, η παραγωγή κρέατος κατά 40% και η παραγωγή οπωροκηπευτικών κατά 18%, σύμφωνα με αναλυτές του ιδιωτικού τομέα.

Οι ελλείψεις καλύπτονταν κάποια στιγμή από εισαγωγές, αλλά το κράτος πρέπει να χρησιμοποιεί τα υπόλοιπα πετροδολάρια της για τα χρέη.

Οι ιδιωτικές εταιρείες έχουν κι αυτές προβλήματα λόγω του νομίσματος.

Στο Unicasa Supermercado, στην περιοχή El Tigre, υπάρχουν λίγοι πελάτες και μικρή ποικιλία.

Ρύζι, ζάχαρη, αλεύρι, μαρμελάδα, λάδι, χαρτί τουαλέτας, συμπυκνωμένο γάλα, ξύδι και βρεφικά είδη, δεν υπάρχουν, σύμφωνα με τον Guardian.

Barcelona: Η δίαιτα Μαδούρο

Στη Βενεζουέλα υπάρχουν τρόφιμα, εάν διαθέτει κάποιος ξένο νόμισμα.

Αλλά το 1/4 του πληθυσμού κερδίζει λιγότερα από τον κατώτατο μισθό των 22.500 μπολιβάρ τον μήνα.

Οι πολίτες επιδοτούνται με δημητριακά, ιατρικά προϊόντα και προϊόντα υγιεινής από το κράτος, αλλά δεν υπάρχουν πλέον αρκετά για να καλυφθούν οι ανάγκες, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα, πολλοί άνθρωποι να μένουν όχι μόνο πεινασμένοι, αλλά και να ζουν χωρίς τα απαραίτητα είδη για την υγιεινή.

Στο νοσοκομείο Luis Razetti στη Barcelona -μια πόλη κοντά στην ακτή της Καραϊβικής- το ιατρικό προσωπικό έχει να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες ελλείψεις σε βασικά φάρμακα, την επανεμφάνιση ξεχασμένων ασθενειών, όπως η διφθερίτιδα, καθώς και όλο και περισσότερες περιπτώσεις υποσιτισμού.

«Διαβάζαμε για τον υποσιτισμό μόνο στα ιατρικά βιβλία, αλλά τώρα βλέπουμε περιπτώσεις όπως στην Αφρική. Τα πράγματα έχουν γίνει πολύ χειρότερα τον τελευταίο χρόνο» λέει ένας γιατρός ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Στην παιδιατρική πτέρυγα, ένα μωρό τριών μηνών, ο Luis Alberto υποβλήθηκε σε θεραπεία όταν το βάρος του μειώθηκε από 3,5 σε 3 κιλά μετά από διάρροια. «Η μητέρα του ήταν πολύ αδύναμη για να τον θηλάσει και δεν μπορούσε να αγοράσει βρεφική τροφή, έτσι του δώσουμε γάλα σόγιας» είπε η γιαγιά του, Dámela Castellanos.

Η θεραπεία θα έπρεπε να είναι απλή -γάλα και τακτικά γεύματα- αλλά το νοσοκομείο αδυνατεί, έτσι η οικογένεια πρέπει να αναλάβει το κόστος και να ελπίζει στις δωρεές τροφίμων.

Η γιαγιά Castellanos έχει επίσης, χάσει πάρα πολύ βάρος. «Κάνω τη δίαιτα Mαδούρο» λέει γελώντας με πείσμα, χρησιμοποιώντας τη δημοφιλή φράση, με την οποία κατηγορείται ο πρόεδρος για την πανεθνική έλλειψη… θερμίδων.

Η διατροφή κρίση δεν είναι στην κλίμακα της υποσαχάριας Αφρικής.

Οι άνθρωποι στους δρόμους δεν δείχνουν υποσιτισμένοι και μπορεί να δει κανείς πλανόδιους να πωλούν φαγητά και γλυκά -για εκείνους που μπορούν να πληρώσουν.

Οι εισαγωγές από τη Βραζιλία και την Κολομβία έχουν μερικώς χαλαρώσει, ωστόσο, η τάση είναι ανησυχητική.

Η μέση απώλεια βάρους στη Βενεζουέλα κατά τους τελευταίους πέντε μήνες είναι 5 – 15 κιλά, σύμφωνα με το Ίδρυμα Bengoa (Bengoa Foundation for Food and Nutrition), το οποίο εκτιμά ότι το 25% των παιδιών υποσιτίζεται.

«Έχουμε στοιχεία που δείχνουν ότι είμαστε μεταξύ κρίσης και έκτακτης ανάγκης», δηλώνει ο Pablo Hernandez, εκπρόσωπος  του Ιδρύματος Bengoa και καθηγητής Διατροφολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κεντρικής Βενεζουέλας. «Η έλλειψη τροφής και ιατρικής περίθαλψης, αλλά και η αύξηση της βίας, θα κοστίσει: Η νέα γενιά θα πεθάνει σε μικρότερη ηλικία από τους γονείς της», καταλήγει.

Η κυβέρνηση παραδέχεται ότι υπάρχει πρόβλημα, αλλά κατηγορεί υποστηρικτές της αντιπολίτευσης στον ακαδημαϊκό χώρο και στις ΜΚΟ ότι υπερβάλλουν τους αριθμούς για να προκαλέσουν κοινωνική αναταραχή.

Ωστόσο, η έλλειψη επίσημων στατιστικών στοιχείων, όπως επισημαίνει ο Guardian, είναι πρόβλημα.

Καράκας: Η πιο φονική πόλη στον κόσμο

Μία μεγάλη ουρά ανθρώπων έχει σχηματιστεί έξω από το σούπερ μάρκετ Abastos Mario Ε. Η χειρόγραφη πινακίδα στην πόρτα ενημερώνει ότι οι 50 πρώτοι θα έχουν προτεραιότητα στις προμήθειες που πιθανώς φτάσουν την επόμενη μέρα.

Οι αργοπορημένοι παίρνουν έναν αριθμό που θα μπει σε κλήρωση η οποία θα βγάλει ποιος θα πάρει τα περισσεύματα. «Είναι πολύ περίπλοκο» λέει αναστενάζοντας μια γυναίκα, που στέκεται όρθια για ώρες. «Πολύ περίπλοκο και πολύ σκληρό».

Η αναμονή στις ουρές δεν είναι απλά τρόπος ζωής, είναι επάγγελμα. Η μεσαία τάξη πληρώνει άλλους να περιμένουν στην ουρά.

Οι μαυραγορίτες, γνωστοί ως bachaqueros, περιμένουν όπου δίνονται προϊόντα από το κράτος, ή, αγοράζουν ό, τι μπορούν και στη συνέχεια τα πωλούν παράνομα 10 έως 30 φορές πάνω από την αξία τους. Αυτό υποτίθεται ότι είναι παράνομο, αλλά είναι ένας από τους λίγους κλάδους ανάπτυξης στη χώρα.

Σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών Datanalysis, οι μισοί από όσους στέκονται σε οποιαδήποτε ουρά, στην πραγματικότητα εργάζονται. Μερικοί είναι γιατροί ή δάσκαλοι.

Οι ουρές έχουν πυροδοτήσει την κοινωνική ένταση στο Καράκας, μία πόλη όπου οι κάτοικοι έχουν 100 φορές περισσότερες πιθανότητες από ό, τι στο Λονδίνο να πεθάνουν από βίαιο θάνατο και 25 φορές περισσότερες πιθανότητες από ό, τι στη Νέα Υόρκη.

Η εγκληματικότητα έχει αυξηθεί. Ο Σεπτέμβριος ήταν ο πιο βίαιος μήνας της πρωτεύουσας τα τελευταία έξι χρόνια, με 474 δολοφονίες, σύμφωνα με την Εθνική Ιατροδικαστική Υπηρεσία.

Οι λεηλασίες για τρόφιμα και οι ταραχές έχουν γίνει κοινός τόπος. Σύμφωνα με το Venezuela Conflict Observator τον Αύγουστο έγιναν 139 πορείες διαμαρτυρίας για την έλλειψη τροφίμων.

Παρά το γεγονός ότι η αντιπολίτευση είναι αδύναμη και διχασμένη, ο Μαδούρο  είναι στα… σχοινιά. 

Εν τω μεταξύ, ο στρατός αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη δύναμη. Τον Ιούλιο, ο στρατηγός Padrino López τοποθετήθηκε επικεφαλής της παραγωγής και διανομής τροφίμων.

Η στρατιωτικοποίηση του τομέα που αφορά τον ανεφοδιασμό τροφίμων μοιάζει συνεπής με την άποψη της κυβέρνησης ότι η Βενεζουέλα είναι το θύμα ενός «οικονομικού  πολέμου» που διεξάγεται από συμμορίες της Κολομβίας, πολυεθνικές και τράπεζες, που συσσωρεύουν αγαθά, ελέγχουν το συνάλλαγμα, το λαθρεμπόριο πετρελαίου και το λαθρεμπόριο κατά μήκος των συνόρων.

Σίγουρα, η διαφθορά έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην κρίση. Όμως, ανεξάρτητα από όσους επιθυμούν την πτώση του Μαδούρο, η Βενεζουέλα κινείται προς την ύφεση, πριν από τη συντριβή των τιμών του πετρελαίου.

Πολλοί οικονομολόγοι εκτιμούν ότι τα επίπεδα φτώχειας στη Βενεζουέλα είναι υψηλότερα από την εποχή που ο Τσάβες κέρδισε την εξουσία πριν από 18 χρόνια.

«Οι τσαβίστας είχαν καλές προθέσεις. Στην αρχή βοήθησαν τους φτωχούς περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση», λέει ο οδηγός ταξί Lopez.

«Το πρόβλημα είναι ότι οι καλές προθέσεις δεν αρκούν».

ΠΗΓΗ: Guardian