Με αυτά τα λόγια είχε χαρακτηρίσει πριν 70 χρόνια ο Ερνέστ Μαντέλ τις επίμονες προσπάθειες των απολογητών του Στάλιν, στην περίοδο της ζντανοφτσίνα, να αποδείξουν ότι όλες οι μεγάλες εφευρέσεις από το 18ο αιώνα και μετά είχαν γίνει από Ρώσους, και ότι όσοι υποστήριζαν ότι είχαν γίνει από Άγγλους, Γάλλους και άλλους δυτικούς το έκαναν επειδή ήταν πράκτορες του ιμπεριαλισμού.

Έρχονται αναπόφευκτα στο μυαλό διαβάζοντας την απάντηση του κ. Μπογιόπουλου σε κείμενό μου στο tvxs για τη σφαγή του Κατίν και τη σχετική του αρθρογραφία1. Αν και το θέμα του Κατίν είναι λυμένο και εξαντλημένο για όσους μελετούν σοβαρά την ιστορία, θα επανέλθω με μερικά σχόλια, κυρίως για χάρη ενός κοινού που παραπλανείται από τη σταλινική αρθρογραφία, η οποία ανθεί μόνο στη χώρα μας.

Η αρθρογραφία του κ. Μπογιόπουλου είναι μέρος μιας ευρύτερης αρθρογραφίας που έχει εμφανιστεί στα τελευταία 13 χρόνια στο Ριζοσπάστη, περιλαμβάνοντας κείμενα των κ.κ. Σλομπότκιν, Μαΐλη, Γκίκα, Κρητικού, Αντωνάκου, κομματικές ανακοινώσεις, κ.ά., που στο σύνολό τους αναμασούν πάνω-κάτω τα ίδια επιχειρήματα. Θα αναφερθώ στα επόμενα στο σύνολο αυτής της φιλολογίας.
 
1. Το πρώτο που εκπλήσσει στη σταλινική φιλολογία, δείγμα του «σθένους» που ανέφερα, είναι η φανατική επιμονή τους ότι όποιος υποστηρίζει πως το Κατίν είναι έγκλημα του Στάλιν είναι οπαδός του Γκέμπελς. Αυτό επεκτείνεται ακόμη και σε μέσα ενημέρωσης που δίνουν βήμα σε υποστηρικτές της σταλινικής ενοχής για το Κατίν. Παλιότερα ο Ριζοσπάστης είχε παρουσιάσει με αυτό τον τρόπο την εκπομπή για το θέμα στο «Κουτί της Πανδώρας» και την ταινία του Βάιντα ως έργα της CIA και των οργάνων της, ενώ και η πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου μου από τον Θ. Γιαλκέτση στην Εφημερίδα των Συντακτών χαρακτηρίστηκε δημοσιογραφία για «γραφικές φασιστοφυλλάδες».

Η ελάχιστη σκέψη θα αρκούσε να τους δείξει ότι με το Κατίν μπορεί να ισχύουν δυο πράγματα: Είτε πρόκειται για σταλινικό έγκλημα που τελέστηκε τον Απρίλη-Μάη του 1940, και τότε μοιραία λέγαν την αλήθεια οι ναζί, που το εκμεταλλεύτηκαν ασφαλώς για τους δικούς τους σκοπούς. Είτε πρόκειται για έγκλημα των ναζί που τελέστηκε το φθινόπωρο του 1941, και τότε λέει την αλήθεια η σταλινική πλευρά.

Η απάντηση στο τι από τα δυο ισχύει μπορεί να δοθεί μόνο με μελέτη και εκτίμηση των στοιχείων για την υπόθεση (που είναι στο μεγαλύτερο μέρος έμμεσα, αφού οι κρατούμενοι Πολωνοί στο Σμολένσκ, το Σταρομπέλσκ και το Οστάσκοφ, εκτελέστηκαν). Δεν μπορεί να δοθεί με φωνασκίες του στιλ, «Για να το είπε ο Γκέμπελς αποκλείεται να είναι έτσι». Ο λόγος που προσφεύγουν σε αυτές οι υποστηρικτές της σταλινικής άποψης είναι ότι τα «στοιχεία» που επικαλούνται είναι διαστρεβλώσεις, ψεύδη ή παρερμηνείες γεγονότων και προσπαθούν να θολώσουν τα νερά.
 
2. Αν η σταλινική ηγεσία δεν είχε διαπράξει ποτέ τίποτα επιλήψιμο και έβγαιναν κάποιοι και έλεγαν στα καλά των καθουμένων, «Το Κατίν είναι έγκλημα του Στάλιν», δικαιολογημένα να διαμαρτύρονταν: «Ο Στάλιν; Ποτέ δεν θα το έκανε αυτό! Είστε απολογητές του Γκέμπελς». Στην ΕΣΣΔ όμως έγινε ένα πλήθος ανάλογων εγκλημάτων στην περίοδο 1936-38, που κόστισαν τη ζωή σε πάνω από 600.000 άτομα, στην πλειοψηφία τους κομμουνιστές, διανοούμενους και καλλιτέχνες, απλούς αθώους πολίτες και μέλη εθνικών μειονοτήτων, που δεν μπορεί να τα προσπερνά κανείς. Ενδεικτικά αναφέρω μερικά:

Ι. Η εξόντωση των πιο αξιόλογων καλλιτεχνών, Πιλνιάκ, Μπαμπέλ, Μέγιερχολντ, Μαντελστάμ, Βασίλιεφ, οι Ουκρανοί της «εκτελεσμένης αναγέννησης», μεταπολεμικά ο Μίκοελς, οι Εβραίοι ποιητές και συγγραφείς της Εβραϊκής Αντιφασιστικής Επιτροπής που εκτελέστηκαν το 1952 και πολλοί άλλοι.

ΙΙ. Η εξόντωση των πιο αξιόλογων μαρξιστών, Ριαζάνοφ, Πασουκάνις, Πρεομπραζένσκι, Βορόνσκι, Ρούμπιν, Χέσεν, Κάρεφ, Στεν, και πλήθος άλλοι. Ακόμη η εξόντωση επιφανών επιστημόνων όπως ο Βαβίλοφ, μια σειρά φυσικοί, γλωσσολόγοι, κ.ά., και η ανάδειξη τσαρλατάνων όπως ο Λισένκο.

ΙΙΙ. Η εξόντωση όχι μόνο σχεδόν όλης της ηγεσίας του Οκτώβρη, αλλά ακόμη και εκείνων που υποστήριξαν τον Στάλιν ενάντια στις εσωκομματικές αντιπολιτεύσεις. Στο σοβιετικό κόμμα εκκαθαρίστηκαν πάνω από τους μισούς συνέδρους του 17ου Συνεδρίου, που είχαν υποστηρίξει τον Στάλιν. Το ίδιο έγινε και με τους περισσότερους δυτικούς κομμουνιστές που κατέφυγαν στην ΕΣΣΔ.

Πολύ πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του Μάριου Μαρκοβίτη, που αναφέρεται στη συνταρακτική ιστορία του θείου του, στελέχους του ΚΚΕ, Μάρκου Μαρκοβίτη και σε αρκετές ακόμη. Ο Μαρκοβίτης καταδικάστηκε σε θάνατο στην Ελλάδα για στάση στο στρατό, δραπέτευσε μαζί με άλλους Έλληνες κομμουνιστές από τις φυλακές Συγγρού το 1931, διέφυγε στην ΕΣΣΔ και εκεί εκτελέστηκε το 1938, με την κατηγορία ότι η απόδραση από τις φυλακές Συγγρού ήταν σκηνοθετημένη από την Ελληνική Ασφάλεια και ότι ήταν πράκτοράς της σε κατασκοπευτική αποστολή στην ΕΣΣΔ (αυτό παρότι δεν αποδέχτηκε την ενοχή του, και στο φάκελό του αναφερόταν ότι «αποδεικτικά στοιχεία για την υπόθεση δεν υπάρχουν»)2.

V. Στο πλαίσιο των εκκαθαρίσεων του 1936-38 έλαβαν χώρα και εθνικές εκκαθαρίσεις, με 250.000 περίπου θύματα, από τα οποία πάνω από 100.000 ήταν Πολωνοί. Στο λήμμα της Wikipedia για την Πολωνική Επιχείρηση διαβάζουμε ότι στα 1937 συνελήφθησαν στα πλαίσιά της 139.835 άνθρωποι, στη μεγάλη πλειοψηφία τους πολωνικής καταγωγής πολίτες της ΕΣΣΔ, και εκτελέστηκαν οι 111.0913.

Την ίδια εικόνα δίνει και ο Τέρι Μάρτιν, που αναφέρει στο βιβλίο του The Affirmative Action Empire4 (σελ. 338-339) ότι στα 1936-38 έγιναν συνολικά 681.692 εκτελέσεις, και από αυτές οι 247.157 αφορούσαν σε θύματα εθνικών εκκαθαρίσεων στα 1937-38, η πλειονότητα των οποίων ήταν Πολωνοί. Ο Μάρτιν παραθέτει στοιχεία και για τις βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών από διάφορες περιοχές της ΕΣΣΔ σε άλλες, που αφορούσαν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα, μεγάλο μέρος από τα οποία χάθηκαν από τις κακουχίες και τις άθλιες συνθήκες είτε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης (μερικά εκατομμύρια άνθρωποι εξορίστηκαν σε αυτά) είτε στους τόπους όπου μεταφέρονταν.

Ο Μάρτιν είναι σοβαρός, αντικειμενικός ιστορικός, τονίζει τις δημοκρατικές εθνικές πολιτικές και τα επιτεύγματα της ΕΣΣΔ στη δεκαετία του 1920 και στις αρχές εκείνης του 1930, και δεν είναι αντισοβιετικός. Στο βιβλίο του αφιερώνει ένα κεφάλαιο στις σταλινικές εθνικές εκκαθαρίσεις, «Εθνικές εκκαθαρίσεις και εχθρικά έθνη» (σελ. 311-343) όπου αναφέρεται σε πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Για την ελληνική επιχείρηση, που έλαβε χώρα την ίδια περίοδο, δεν αναφέρει αριθμό, τα θύματά της όμως υπολογίζονται σε περίπου 20.000.

Το να θεωρεί κανείς αδιανόητο να διαπράξει η σταλινική ηγεσία ένα έγκλημα όπως το Κατίν και να αγνοεί όλα τα υπόλοιπα ή να τα εμφανίζει ως μέτρα «υπεράσπισης του σοσιαλισμού» ή μικρολάθη, κοκ, όπως γίνεται κατά κόρο στη φιλοσταλινική φιλολογία, είναι το λιγότερο αστείο.

Η σταλινική ηγεσία είχε διαπράξει 100 ανάλογα εγκλήματα πριν, το Κατίν ήταν το 101ο. Είχε εκτελέσει στην Πολωνική Επιχείρηση πάνω από 100.000 πολωνικής καταγωγής πολίτες της ΕΣΣΔ στα 1937-38, πώς αποκλείεται να σκότωσε και 20.000 από εκείνους που συνέλαβε στην Πολωνία το 1939.
 
3. Ακόμη και το ίδιο το Κατίν αν πάρουμε, αφήνοντας κατά μέρος όλα τα άλλα, η πιο πειστική μαρτυρία για το ότι ήταν σταλινικό έγκλημα είναι τα ντοκουμέντα και η φιλολογία της σταλινικής πλευράς.

Αυτό που αποκαλούμε «Σφαγή του Κατίν» αφορά περί τους 22.000 Πολωνούς αιχμαλώτους πολέμου που κρατούνταν στα στρατόπεδα του Κοζέλσκ (περίπου 4400), του Σταρομπέλσκ (3800), του Οστάσκοφ (6300) και περί τις 7000 ακόμη σε διάφορες ουκρανικές και λευκορωσικές φυλακές. Όσοι έχουν ασχοληθεί με το θέμα γνωρίζουν ότι για τους 15.000 που ήταν στα τρία στρατόπεδα υπάρχουν αναφορές του NKVD που πιστοποιούν τη μεταφορά τους αντίστοιχα στο Κατίν, το Χάρκοβο και το Καλίνιν, όπου έγιναν οι εκτελέσεις.

Αυτό είναι αποδειγμένο, οι αναφορές παρατίθενται σε βιβλία για το Κατίν όπως της Λεμπέντεβα κ.ά. (Katyn: A Crime Without a Punishment, Yale University Press, 2007), ώστε το παραδέχονται ακόμη και υποστηρικτές της σταλινικής εκδοχής. Ο Σλομπότκιν, στο κείμενό του με το οποίο ξεκίνησε η σχετική αρθρογραφία του Ριζοσπάστη το 2005, αντικρούοντας τον Φάλιν, που είχε υποστηρίξει από το 1990 στην ΕΣΣΔ ότι το Κατίν είναι έγκλημα του Στάλιν, λέει: «Ο Φάλιν… βγάζει το συμπέρασμα ότι οι εκτελέσεις των Πολωνών αξιωματικών είναι έγκλημα του Μπέρια, δεδομένου ότι μεταφέρθηκαν με συνοδεία στρατευμάτων από το Κοζέλσκ στο Κατίν (πραγματικά μεταφέρθηκαν, αλλά όχι για εκτέλεση αλλά σε σωφρονιστικά στρατόπεδα εργασίας)»5.

Το ερώτημα είναι, υπάρχει κάτι που να δείχνει ότι ως τον Ιούνη του 1941 οι Πολωνοί αιχμάλωτοι ήταν ζωντανοί και όντως χρησιμοποιήθηκαν σε τέτοιες εργασίες, και μετά τους βρήκαν εκεί και τους εκτέλεσαν οι ναζί, όταν κατέλαβαν αυτές τις περιοχές; Η απάντηση είναι αρνητική, όπως θα γίνει φανερό από μια στοιχειώδη αναφορά.

Ι. Πρώτ’ απ’ όλα μέχρι σήμερα δεν ξέρουμε απολύτως τίποτα για την τοποθεσία των στρατοπέδων. Στην Έκθεση Μπούρντενκο6 αναφέρονται αόριστα ως «Στρατόπεδα 1, 2, και 3» και παρατίθεται σχετική μαρτυρία του ταγματάρχη Βετοσίνικοφ, που ήταν υποτίθεται επικεφαλής ενός από αυτά. Τέτοιο όνομα αξιωματούχου δεν έχει βρεθεί σε αρχεία του NKVD. Πού ήταν αυτά τα στρατόπεδα, στον αέρα;

ΙΙ. Ακόμη και αν το παρακάμψουμε αυτό, είναι φανερό ότι αν ίσχυε η σταλινική εκδοχή ότι οι κρατούμενοι έμειναν για πάνω από ένα χρόνο στα αναφερόμενα στρατόπεδα, θα υπήρχαν έγγραφα που θα το αποδείκνυαν. Θα υπήρχαν αναφορές για την κατάσταση στο κάθε στρατόπεδο, τις διαθέσεις των Πολωνών, ανακρίσεις που τους έκαναν οι αρχές, κοκ. Το NKVD είχε φοβερή οργάνωση και τα στοιχεία διαβιβάζονταν στο κέντρο. Είναι δυνατό για 15.000 ανθρώπους να μην είχε γίνει για πάνω από ένα χρόνο ούτε μια υπηρεσιακή αναφορά; Αν υπήρχαν τέτοια έγγραφα, γιατί δεν τα παρουσίασε η σταλινική πλευρά στη Νυρεμβέργη;

Στην Έκθεση Μπούρντενκο (που η σταλινική πλευρά κατέθεσε στη Νυρεμβέργη χωρίς το συνοδευτικό υλικό, καταθέσεις, τεκμήρια, κ.λπ.) δεν υπάρχει τίποτα παρόμοιο. Γίνεται μόνο αναφορά σε επιστολές Πολωνών στις ρωσικές εκταφές με ημερομηνία μετά το Μάη του 1940, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν εκτεθεί ως πλαστές (σύμφωνα με στοιχεία της Λεμπέντεβα7, μια προερχόταν από αιχμάλωτο που δεν είχε εκτελεστεί και άλλες δυο από κρατούμενους στο Οστάσκοφ, που δεν είχαν μεταφερθεί στο Κατίν).

ΙΙΙ. Μετά την είσοδο του σοβιετικού στρατού στην Πολωνία συνελήφθησαν περί τις 310.000 Πολωνοί, 240.000 στρατιώτες και αξιωματικοί, και 70.000 μέλη οικογενειών τους, που κλείστηκαν σε φυλακές και στρατόπεδα ή εκτοπίστηκαν σε διάφορες περιοχές της ΕΣΣΔ. Οι εκτελέσεις στο Κατίν και τις άλλες περιοχές αποφασίστηκαν το Μάρτη του 1940, όταν η ΕΣΣΔ είχε αποβληθεί από την Κοινωνία των Εθνών και γίνονταν συζητήσεις για βρετανική εισβολή στη Φιλανδία, την οποία υποστήριζε η εξόριστη πολωνική κυβέρνηση, γεγονός που έκανε τη σταλινική ηγεσία να θεωρεί τους Πολωνούς αιχμαλώτους ως εσωτερική απειλή για την ΕΣΣΔ. Το Μάη του 1940 οι ναζί επιτέθηκαν στη Γαλλία και δεν έγιναν άλλες εκτελέσεις, γιατί οι Πολωνοί ήταν πρόθυμοι να πολεμήσουν τους ναζί.

Αρχές Ιούλη του 1941 ξεκίνησαν στο Λονδίνο συνομιλίες ανάμεσα στον πρόεδρο της εξόριστης πολωνικής κυβέρνησης Β. Σικόρσκι και τον Σοβιετικό πρεσβευτή στην Αγγλία Μάισκι και στις 30 Ιούλη υπογράφηκε το σύμφωνο Σικόρσκι-Μάισκι, με το οποίο ακυρώνονταν οι συμφωνίες ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και τη ναζιστική Γερμανία. Ως αποτέλεσμα δόθηκε στις 12 Αυγούστου 1941 αμνηστία στους Πολωνούς αιχμαλώτους, που άρχισαν να συγκεντρώνονται στην περιοχή Τότσκογιε στο Όρενμπουργκ, σχηματίζοντας μονάδες υπό τη διοίκηση του Πολωνού στρατηγού Άντερς. Ο Άντερς συγκέντρωσε περί τις 80.000 στρατό και 40.000 αμάχους Πολωνούς, που το 1942 πέρασαν στο Ιράν και αργότερα πήραν μέρος σε μάχες στην Ιταλία, όπου διακρίθηκαν ιδιαίτερα στη μάχη του Μόντε Κασίνο και αλλού. Αρκετές χιλιάδες Πολωνοί σχημάτισαν μονάδες που εντάχθηκαν στον Κόκκινο Στρατό.

Οι ναζί έφτασαν στο Σταρομπέλσκ στα μέσα Ιούλη του 1941, στο Σμολένσκ στα τέλη Ιούλη και στο Καλίνιν στα τέλη Οκτώβρη, όταν δηλαδή η ΕΣΣΔ και η Πολωνία ήταν πλέον σύμμαχες χώρες. Από τα τρία στρατόπεδα όμως δεν εμφανίστηκε στις μονάδες του Άντερς ούτε ένας από τους κρατούμενους εκεί Πολωνούς. Αυτό ακριβώς, το ότι δεν εμφανίστηκε ούτε ένας, δείχνει ότι οι αιχμάλωτοι των συγκεκριμένων στρατοπέδων δεν ζούσαν όταν οι ναζί κατέλαβαν αυτές τις περιοχές, είχαν εκτελεστεί πιο πριν.

Αν το Κατίν ήταν σταλινικό έγκλημα είναι πολύ λογικό να μη γλιτώσει ούτε ένας από τους κρατούμενους. Τους οδήγησαν οργανωμένα στους τόπους εκτέλεσης, δεν ήξεραν τι σκόπευαν να τους κάνουν και δεν είχαν δυνατότητα διαφυγής. Αν ήταν έγκλημα των ναζί, και στο Κατίν και στο Σταρομπέλσκ κάποιοι θα είχαν καταφέρει να ξεφύγουν, ήταν έμπειροι στρατιωτικοί και οι ναζί δεν είχαν αντίστοιχο μηχανισμό όπως το NKVD για να τους πιάσουν όλους. Ιδιαίτερα αυτοί που βρίσκονταν στο Καλίνιν (αν ήταν ζωντανοί) δεν δικαιολογείται τέλη Οκτώβρη που το κατέλαβαν οι ναζί να έμειναν εκεί· θα είχαν απελευθερωθεί και κάποιοι θα κατάφερναν να πάνε στον Άντερς.

ΙV. Η ίδια η Έκθεση Μπούρντενκο και η κατάθεση του Μπαζιλέφσκι, του δωσίλογου αντιδήμαρχου στο Κατίν, που παρουσίασε η σταλινική πλευρά ως βασικό μάρτυρα στη Νυρεμβέργη, περιέχουν τέτοιες απιθανότητες και αοριστολογίες που προκαλούν ευθυμία.

Η Έκθεση Μπούρντενκο, πέρα από όσα έχουμε επισημάνει αλλού, αναφέρεται στον μάρτυρα Γιεγκόροφ, ο οποίος δραπετεύει από τους ναζί, παρουσιάζεται σε μια Ρωσίδα της περιοχής ονόματι Μοσκόσκαγια το Μάρτιο του 1943 και της αφηγείται πώς οι ναζί απασχόλησαν τον ίδιο και άλλους Ρώσους αιχμαλώτους στο στήσιμο της ιστορίας του Κατίν τον Απρίλιο!
«[Η Μοσκόσκαγια] είπε στην Ειδική Επιτροπή ότι μια φορά, το Μάρτιο του 1943 μπαίνοντας στο κατάλυμά της, σε μια φάρμα στις όχθες του Δνείπερου, βρήκε ένα άγνωστο πρόσωπο, το οποίο, όπως αποδείχθηκε, ήταν ένας Ρώσος αιχμάλωτος πολέμου… Στις αρχές Μάρτη, τον έστειλαν στο δάσος του Κατίν με μια φάλαγγα 100 αιχμαλώτων από το στρατόπεδο.

Διατάχθηκαν όλοι, περιλαμβανόμενου του Γιεγκόροφ, να σκάβουν τάφους που περιείχαν πτώματα Πολωνών αξιωματικών σε στολές, να τα σύρουν έξω από τους τάφους και να απομακρύνουν όλα τα ντοκουμέντα, φωτογραφίες και άλλα αντικείμενα από τις τσέπες τους… Στις αρχές Απρίλη, όλη η δουλειά που είχαν σχεδιάσει οι Γερμανοί είχε τελειώσει. οι αιχμάλωτοι πολέμου δεν εξαναγκάστηκαν να πάνε να δουλέψουν για τρεις μέρες. Τη νύχτα οι Γερμανοί τους ξύπνησαν και τους οδήγησαν κάπου. Η φρουρά ήταν ενισχυμένη. Ο Γιεγκόροφ ήταν υποψιασμένος και παρακολουθούσε με ιδιαίτερη προσοχή όλα όσα συνέβαιναν»8.

Προφανώς, είναι λίγο δύσκολο να συναντιέσαι με κάποιον το Μάρτιο και να του λες τι έκανες τον Απρίλιο, σε χρόνο μεταγενέστερο της συνάντησης…

Η κατάθεση του Μπαζιλέφσκι στη Νυρεμβέργη βρίθει από αοριστολογίες του στιλ, «δεν είχα δει εγώ Πολωνούς, αλλά οι σπουδαστές μου μου είπαν ότι τους είδαν», ο Μενσαγκίν (ο κατοχικός δήμαρχος) του είχε πει ότι οι ναζί εκτέλεσαν τους Πολωνούς, αλλά «δεν ανέφερε το ακριβές μέρος… δεν μου έδωσε αριθμό»9, κοκ.

Είναι χαρακτηριστικός ο εξής διάλογός του με τον Γερμανό συνήγορο Στάμερ:

«Ερ.: Γνωρίζετε πού βρέθηκαν οι τάφοι του Κατίν, στους οποίους θάφτηκαν 11.000 Πολωνοί αξιωματικοί;

Απ.: Δεν ήμουν εκεί. Δεν είδα τους τάφους στο Κατίν.

Ερ.: Δεν είχατε ποτέ βρεθεί στο δάσος του Κατίν;

Απ.: Όπως ήδη είπα, ήμουν εκεί όχι μια αλλά πολλές φορές.

Ερ.: Ξέρετε πού βρισκόταν αυτή η τοποθεσία των μαζικών τάφων;

Απ.: Πώς μπορώ να ξέρω πού βρίσκονταν οι μαζικοί τάφοι, δεδομένου ότι δεν είχα ποτέ βρεθεί εκεί στη διάρκεια της κατοχής;»

Αυτό είναι πλήρης ανοησία, γιατί αν ο Μπαζιλέφσκι είχε επισκεφτεί «πολλές φορές» το μέρος πριν το 1941, όπως είπε στην κατάθεσή του, δεν μπορεί να μην κατάλαβε πού ήταν οι μαζικοί τάφοι, όταν ήταν κατοχικός αντιδήμαρχος και οι ναζί έκαναν τις εκταφές με πλήρη δημοσιότητα.

Ακόμη πιο χαρακτηριστική είναι η απάντηση του Μπαζιλέφσκι, όταν ο Στάμερ τον ρώτησε αν ήξερε ότι το στρατόπεδο όπου ήταν, υποτίθεται, οι Πολωνοί έπεσε τα χέρια των Γερμανών με τους Πολωνούς να είναι εκεί:

«Ερ.: Γνωρίζετε αν αυτό το στρατόπεδο, μαζί με τους εγκλείστους του, έπεσε σε γερμανικά χέρια;

Απ.: Προσωπικά, δηλαδή από τη δική μου παρατήρηση, δεν το ξέρω· αλλά σύμφωνα με φήμες, φαίνεται ότι αυτή ήταν η περίπτωση».

Τι μάρτυρας ήταν αυτός που δεν ήξερε ούτε πού βρέθηκαν οι μαζικοί τάφοι και για την υπόθεση ήξερε τι «φαίνεται» σύμφωνα με «φήμες»; Αν το Κατίν ήταν όντως έγκλημα των ναζί, κοτζάμ Στάλιν, δεν βρήκε κανένα καλύτερο μάρτυρα να μας φωτίσει;

Να σημειωθεί ότι στην ίδια την Έκθεση Μπούρντενκο αναφέρονται ως αυτόπτες μάρτυρες, που είχαν δει εκτελέσεις Πολωνών, τρεις Ρωσίδες μαγείρισσες που είχαν προσληφθεί στη γερμανική μονάδα στο Κατίν το καλοκαίρι του 1941. Αν η σταλινική εκδοχή ήταν αληθινή, γιατί δεν τόλμησαν να εμφανίσουν αυτές στη Νυρεμβέργη και εμφάνισαν τον Μπαζιλέφσκι; Ο λόγος είναι προφανής. Θα τις ρωτούσαν οι Γερμανοί, «Τι ρούχα φορούσαν οι Πολωνοί που είχατε δει να εκτελούνται το Σεπτέμβρη;», θα έλεγαν «Ελαφριά» και μετά στην ερώτηση, «Πώς σχεδόν όλοι οι Πολωνοί βρέθηκαν με παλτά στις εκταφές;», και σε κάμποσα άλλα ακόμη, δεν θα είχαν απάντηση.

Σε κάποιο σημείο ο Μπαζιλέφσκι έβγαλε ένα χαρτί και διάβαζε τις απαντήσεις του, τις οποίες ήξεραν από τα πριν οι Ρώσοι μεταφραστές, γεγονός για το οποίο όταν ρωτήθηκε δεν έδωσε εξήγηση:

«Ερ.: Μάρτυρα, όταν καταθέτατε, λίγο πριν το διάλειμμα, διαβάσατε την κατάθεσή σας, αν παρατήρησα σωστά. Θα μου πείτε αν ήταν όντως έτσι ή όχι;

Απ.: Δεν διάβασα τίποτα. Είχα μόνο ένα σχέδιο του δικαστηρίου στο χέρι μου.

Ερ.: Μου φάνηκε σαν να διαβάζατε τις απαντήσεις σας. Πώς μπορείτε να εξηγήσετε το γεγονός ότι ο διερμηνέας ήδη είχε τις απαντήσεις σας στα χέρια του;

Απ.: Δεν γνωρίζω πώς οι διερμηνείς μπορούσε να έχουν τις απαντήσεις μου από πριν…».

Προφανώς, όλοι οι μάρτυρες σε δίκες έχουν στην τσέπη τους ένα σχέδιο του δικαστηρίου, που το ανοίγουν όταν τους ρωτά ο πρόεδρος, να δουν αν είναι όντως στο δικαστήριο ή έχουν πάει κατά λάθος στην τουαλέτα και τους ρωτά κανένας περαστικός. Πάλι καλά που δεν είπε ότι και οι διερμηνείς είχαν ένα σχέδιο στο χέρι και έβλεπαν από εκεί τις απαντήσεις. Και προφανώς, όποιος πει ότι μια τέτοια μαρτυρία είναι αναξιόπιστη, θα είναι τσιράκι των ναζί και των ιμπεριαλιστών· για να είμαστε αντιναζί πρέπει να εκστασιαζόμαστε με τις Εκθέσεις Μπούρντενκο…
 
4. Αντί άλλου επιλόγου μερικές ομολογίες του Αλεξάντερ Φαντέγιεφ για τις διώξεις των καλλιτεχνών στην ΕΣΣΔ επί Στάλιν, στο σημείωμα που άφησε όταν αυτοκτόνησε, το 1956.
Ο Φαντέγιεφ, ως πρόεδρος της Ένωσης Σοβιετικών Συγγραφέων στα 1946-54, είχε πάρει έμμεσα μέρος σε αυτές τις διώξεις. Για παράδειγμα, υπάρχουν τα υπομνήματά του για το κλείσιμο των εβραϊκών εκδοτικών και εφημερίδων της ΕΣΣΔ το 1949, που κατέληξαν στις εκτελέσεις Εβραίων λογοτεχνών το 1952, ακόμη υπομνήματά του στα 1940, που οδήγησαν στο κλείσιμο του περιοδικού του Λίφσιτς και λίγο μετά στη σύλληψη του Λούκατς, κοκ. Ήταν όμως ένας υποκειμενικά έντιμος και αξιόλογος λογοτέχνης. Μπολσεβίκος από το 1918, είχε πάρει μέρος στον εμφύλιο και στο τέλος της ζωής του, παρότι στο σημείωμά του φαίνεται και η προσπάθεια να δικαιολογηθεί, παραδέχτηκε το προφανές, ότι όλα αυτά δεν ήταν για το σοσιαλισμό. Έλεγε μεταξύ άλλων:

«Είναι αδύνατο για μένα να ζήσω άλλο, αφού η τέχνη στην οποία έχω δώσει τη ζωή μου έχει καταστραφεί από την επαρμένη, αδαή ηγεσία του Κόμματος και δεν μπορεί πλέον να διορθωθεί. Τα καλύτερα στελέχη της λογοτεχνίας –σε αριθμό πολύ μεγαλύτερο από ό,τι ακόμη και οι τσαρικοί σατράπες θα μπορούσε να ονειρευτούν– έχουν εξοντωθεί φυσικά ή έχουν πεθάνει χάρη στην εγκληματική συμπαιγνία όσων είναι στην εξουσία. Οι καλύτεροι λογοτέχνες πέθαναν σε μια αφύσικα νεαρή ηλικία. Όλοι οι υπόλοιποι που ήταν, ακόμη και σε ελάχιστο βαθμό, ικανοί να παράγουν αληθινά έργα αξίας έχασαν τη ζωή τους πριν φτάσουν τα 40-50 χρόνια… Με τι αίσθημα ελευθερίας και ανοιχτότητας η γενιά μου μπήκε στη λογοτεχνία όταν ζούσε ο Λένιν· τι απεριόριστη δύναμη ήταν στην ψυχή μας και ποια όμορφη εργασία δημιουργήσαμε και θα μπορούσε να έχουμε δημιουργήσει! Μετά τον θάνατο του Λένιν μας έφεραν στο επίπεδο των παιδιών. Μας κατέστρεψαν· μας απειλούσαν ιδεολογικά και το αποκαλούσαν αυτό “κομματικό πνεύμα”… Η λογοτεχνία, ο ανώτατος καρπός της νέας τάξης, έχει εξευτελιστεί, διωχθεί και καταστραφεί»10.

Τι ήταν ο Φαντέγιεφ που τα είπε αυτά; Γλίτσας, εχθρός του σοσιαλισμού, τσιράκι των ναζί και των ιμπεριαλιστών;

Αν οι συντάκτες του Ριζοσπάστη, πρώην και νυν, ήθελαν να δείξουν ένα σθένος όπως αυτό που έδειξε ο Φαντέγιεφ στο τέλος της ζωής του, θα έπρεπε να παραδεχτούν την ιστορική αλήθεια για το Κατίν, για τους Έλληνες κομμουνιστές που εκτελέστηκαν στην ΕΣΣΔ και για πολλά άλλα θέματα. Αυτό θα ήταν πράγματι ένα σθένος στην υπηρεσία ενός καλύτερου σκοπού.

Είναι βέβαια απίθανο, αλλά με όλη τη δυνατή καλή διάθεση θα ευχηθώ, στον Ν. Μπογιόπουλο και στους υπόλοιπους, να βρουν κάποτε αυτό το σθένος.
 
Σημειώσεις

1. Ν. Μπογιόπουλος, «Σεμνά και φιλοναζιστικά», https://tvxs.gr/news/ellada/ksana-semna-kyrie-mpogiopoyle. Για τη ρήση του Μαντέλ, βλέπε Ε. Μαντέλ, «Purge of Soviet Culture», 1949, https://www.marxists.org/archive/mandel/1949/09/sovcult.htm.
2. Μ. Μαρκοβίτης, Όχι δεν Είμαι Εχθρός του Λαού, εκδ. Επίκεντρο, Αθήνα 2017, ιδιαίτερα σελ. 220, 222-223.
3. “Polish Operation of the NKVD”, https://en.wikipedia.org/wiki/Polish_Operation_of_the_NKVD.
4. Τέρι Μάρτιν, The Affirmative Action Empire. Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923-1939, Cornell University Press, Λονδίνο 2001.
5. Γ. Σλομπότκιν, «ΚΑΤΙΝ: Πώς και γιατί οι χιτλερικοί εκτέλεσαν τους Πολωνούς αξιωματικούς», Ριζοσπάστης, 29/5/2005.
6. «REPORT of the Special Commission for the examination and investigation of the circumstances of the shooting of Polish prisoners of war in the Katyn forest by the German fascist invaders», https://soviethistory.msu.edu/1943-2/katyn-forest-massacre/katyn-forest-massacre-texts/report-of-soviet-special-commission/.
7. Ν. Λεμπέντεβα, «Η Ειδική Επιτροπή και ο Πρόεδρός της Μπούρντενκο» (στα ρωσικά), https://katynfiles.com/content/lebedeva-burdenko-commission.html.
8. «REPORT of the Special Commission…», ό.π.
9. «Nuremberg Trial Proceedings Volume 17», https://avalon.law.yale.edu/imt/07-01-46.asp.
10. «Fadeev kills himself. Blames “ignoramuses”», https://www.sovlit.net/fadeevsuicide/.
 
* Ο Χρήστος Κεφαλής είναι μέλος της ΣΕ της Μαρξιστικής Σκέψης