Η Άγκελα Μέρκελ έχει δύο κουμπιά, ένα κίτρινο και ένα κόκκινο. Το ένα δίνει τέλος στην κρίση. Ποιό θα πατήσει; Ο Guardian δημοσιεύει αυτή την εβδομάδα είναι απόσπασμα από το βιβλίο του πρώην υπουργού Οικονομικών, Γιάνη Βαρουφάκη, «Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος» που γράφτηκε το 2011. Παρουσιάζει την εύθραυστη οικονομία της Ευρωζώνης και τη δυναμική της Γερμανικής οικονομίας τη σημαντική αυτή περίοδο της κρίσης και αφηγείται παράλληλα τα πραγματικά αίτια που την επέβαλαν. Επιμέλεια: Εύα Αναστασιάδου 

Οι συζητήσεις και τα ερωτήματα που κυριαρχούν στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια, παρ’ ότι φαίνεται να αφορούν καθαρά σε τεχνοκρατικά ζητήματα, στην πραγματικότητα κρύβουν πιο βαθείς προβληματισμούς. Όπως υποστηρίζει στο άρθρο του ο πρώην υπ. οικονομικών, αυτοί οι προβληματισμοί της κρίσης, «θα αποδειχθούν όσο σημαντικοί για το μέλλον της Ευρώπης, όσο και οι Συνθήκες της Βεστφαλίας, των Βερσαλλιών και της Ρώμης. Ουσιαστικά αποτελούν ζητήματα που θα καθορίσουν αν η Ευρώπη θα συνεχίσει ενωμένη ή θα υποκύψει στις φαύλες φυγόκεντρες δυνάμεις που ελευθερώθηκαν με την κρίση του 2008».

Τα προβλήματα αυτά που παρουσιάστηκαν μετά το 2008, «αντικατοπτρίζουν μια σκληρή και τραγική πραγματικότητα: η Ευρώπη αποσυντίθεται γιατί η αρχιτεκτονική της απλά δεν ήταν αρκετά γερή για να αντέξει το σοκ που προκλήθηκε από την επιθανάτια αγωνία αυτού που αποκαλώ Παγκόσμιο Μινώταυρο: το σύστημα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού που εδρεύει στη Wall Street, οι ρίζες του οποίου ξεκινούν στη δεκαετία του ’70» τονίζει ο Γιάνης Βαρουφάκης. 

«Όταν το 2008, το σύστημα αυτό ανατράπηκε, και τα αποθεματικά της Wall Street εξαφανίστηκαν, η Ευρώπη γονάτισε για δύο λόγους: 1) Η επακόλουθη κατολίσθηση πτωχευμένων τραπεζών και αφερέγγυων κρατών (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία Ιταλία και Ισπανία) και 2) η εμμονή του ομοιώματος του Μινώταυρου με την έξοδο από την ευρωζώνη και η άρνηση του να υιοθετηθεί ένα λογικό πρόγραμμα που θα επιδιόρθωνε την νομισματική ένωση με ένα βιώσιμο τρόπο. Για ποιό λόγο όμως υπάρχει τέτοια άρνηση, ιδιαίτερα από τη Γερμανία, σε κάθε ιδέα που θα έδινε ένα τέλος στην κρίση; Η πιο συνήθης απάντηση σχετίζεται με την γερμανική αντίρρηση να αποπληρώσει τα χρέη της περιφέρειας και την οποιαδήποτε κίνηση ‘ομοσπονδοποίησης πριν βεβαιωθεί για την υπευθυνότητα και την φερεγγυότητα των υπολοίπων μελών» προσθέτει. 

Παρ’ όλα αυτά, ο πρώην Υπ. Οικονομικών υποστηρίζει πως υπάρχουν βαθύτερα αίτια και χρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα, προσπαθεί να τα αποκαλύψει. Παρουσιάζει την Καγκελάριο Μέρκελ, να έχει δύο κουμπιά, ένα κόκκινο και ένα κίτρινο, και να πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στα δύο για το μέλλον της Ευρώπης. 

Το κόκκινο κουμπί, «αν το πατήσει, η κρίση της ευρωζώνης θα τελειώσει αυτόματα, με μία γενική ανάπτυξη σε όλη την Ευρώπη, με μια ξαφνική κατάρρευση του χρέους κάθε κράτους – μέλους, κάτω από τα όρια της Συνθήκης του Μάαστριχτ, καμία επιβάρυνση για τους Έλληνες πολίτες (Ιταλούς, Πορτογάλους κλπ), καμία εγγύηση για τα περιφερειακά χρέη από Γερμανούς ή Δανούς φορολογούμενους κλπ.

Το κίτρινο κουμπί, αν το πατήσει, «η κατάσταση στην ευρωζώνη θα παραμείνει λίγο πολύ η ίδια, όπως είναι εδώ και μια δεκαετία. Η κρίση στην ευρωζώνη θα συνεχίσει να υπάρχει έστω και με ελεγχόμενο τρόπο. Ενώ η περίπτωση μίας διάσπασης, που θα ήταν καταστροφική για τη Γερμανία, συνεχίζει να υπάρχει, αν πατήσει το κίτρινο κουμπί είναι πιθανόν η ευρωζώνη να παραμείνει ενωμένη, (με μια βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), τα γερμανικά επιτόκια θα παραμείνουν εξαιρετικά χαμηλά, το ευρώ θα είναι ‘όμορφα’ περιορισμένο (όμορφα από την πλευρά των Γερμανών εξαγωγέων), τα spreads για τα ομόλογα της ευρωπαϊκής περιφέρειας θα εκτιναχθούν κλπ. Όσον αφορά στα πρώτα έθνη που θα ‘πέσουν’ (Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία) θα γίνουν μικρές Λετονίες, ή ακόμα και Κόσοβο: ερειπωμένα εδάφη (αφού θα έχουν χάσει το 25 με 40% του εθνικού εισοδήματος, και το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό θα έχει φύγει) στα οποία ο γερμανικός λαός θα πηγαίνει φτηνές διακοπές και θα αγοράζει φτηνά ακίνητη περιουσία. Επιπροσθέτως, αν επιλέξει το κίτρινο κουμπί, τα επίπεδα ανεργίας της ευρωζώνης θα παραμείνουν πολύ πιο πάνω από τα επίπεδα του ΗΒ και των ΗΠΑ, οι επενδύσεις θα είναι αναιμικές και η φτώχια συνεχώς θα αυξάνεται. 

Ποιό κουμπί πιστεύετε, ότι η καγκελάριος θα θέλει να πατήσει;

Εξηγώντας ο Βαρουφάκης υποστηρίζει «ότι για την Καγκελάριο, το κίτρινο κουμπί αποτελεί πιο δυνατή επιλογή. Ακόμα και αν ήθελε να πατήσει το κόκκινο κουμπί, θα δεχόταν επιθέσεις από το γερμανικό εκλογικό σώμα που έχει πειστεί ότι η Γερμανία έχει ξεφύγει από την κρίση εξαιτίας της σκληρής δουλειάς  και της λιτότητας του λαού της, σε αντίθεση με τους σπάταλους νότιους που σαν τον τζίτζικα δεν προέβλεψαν για την περίπτωση οι καιροί δυσχέραιναν. Αυτή η νοοτροπία συμβαδίζει με το αίσθημα της ηθικής δικαιοσύνης, που εμφυτεύει στο μυαλό και την καρδιά των ανθρώπων την τάση για τιμωρία, ακόμα και αν αυτή η τιμωρία μπορεί να επηρεάσει και τους ίδιους. Επιπλέον, συμβαδίζει με την παρανόηση για το τι κράτησε την ευρωζώνη υγιή και τη Γερμανία με πλεόνασμα πριν το 2008: ήταν ο Παγκόσμιος Μινώταυρος που για γενιές επέτρεπε σε χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία να παραμένουν καθαροί εξαγωγείς κεφαλαίου και καταναλωτικών αγαθών εντός και εκτός της ευρωζώνης. 

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, «ένα από τα μεγαλύτερα μυστικά της περιόδου μετά το 2008 είναι ότι ο θάνατος του Μινώταυρου, επηρέασε δυσμενώς τη συνολική ζήτηση των κρατών της ευρωζώνης με πλεόνασμα (Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία και Φιλανδία), παρά τα πιο ελλειμματικά κράτη (όπως η Ιταλία, Ισπανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ελλάδα). Αυτό σε συνδυασμό με τη δραματική μείωση των γερμανικών μισθών εξηγεί τις βαθύτερες αιτίες της εχθρότητας, που μεταφράζεται σε θυμό εναντίον των Ελλήνων και άλλων Μεσογειακών κρατών, αισθήματα που τρέφουν την ενδο – ευρωπαϊκή έχθρα περαιτέρω και καλλιεργούν την αύξηση της ξενοφοβίας, ακόμα και του ναζισμού και έτσι οδηγούν στη χρήση του κίτρινου κουμπιού». 

Κλείνοντας, ο Γιάνης Βαρουφάκης τονίζει ότι «ότι το ανακυκλώσιμο πλεόνασμα του Μινώταυρου ήταν απαραίτητο στη διατήρηση του ελαττωματικού οικοδομήματος της Ευρώπης. Από τη στιγμή που εξαφανίστηκε, η κοινή νομισματική πολιτική της Ευρώπης, ή θα σχεδιαζόταν ξανά ή θα περάσει μια οδυνηρή περίοδο αποσύνθεσης. Η απροθυμία των κρατών με πλεόνασμα να δεχτούν ότι, στον νέο αυτό κόσμο, είναι αναγκαία μία άλλη μορφή ανακύκλωσης πλεονασμάτων ( και το πλεόνασμα τους θα πρέπει να τεθεί επίσης στην ανακύκλωση αυτή), είναι ο λόγος που η Ευρώπη μοιάζει με την περίπτωση ανεστραμμένης αλχημείας: ενώ ο αλχημιστής προσπαθεί να μετατρέψει το μόλυβδο σε χρυσό, η ανεστραμμένη αλχημεία της Ευρώπης, ξεκίνησε με χρυσό (με ένα πρόγραμμα ολοκλήρωσης, το καμάρι της ελίτ της) και σύντομα θα καταλήξει με θεσμούς αντάξιους του μόλυβδου».