Την ώρα που η επιδημιολογική κρίση που προκάλεσε ο νέος κορονοϊός SARS-CoV-2 ή COVID-19. όπως είναι περισσότερο γνωστός, φαίνεται να φθίνει, η παγκοσμία επιστημονική κοινότατα και οι εκτιμήσεις των ειδικών είναι ότι ο ιός θα συνεχίσει να απασχολεί τη δημόσια υγεία για αρκετό καιρό, ίσως και χρόνια, για όσο δεν υπάρχει διαθέσιμο αποτελεσματικό εμβόλιο και ειδική θεραπεία που θα συμβάλλει στην ίαση των ασθενών και τη μείωση της θνητότητας.

Εμφατικά, ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, δήλωσε πρόσφατα ότι η χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων δε σημαίνει το τέλος της επιδημίας και ότι θα απαιτηθούν «διαρκείς προσπάθειες» από τις κυβερνήσεις και τους πολίτες και υπογράμμισε «Η επιβολή μέτρων lockdown μπορεί να συμβάλει στην άμβλυνση της πίεσης της επιδημίας επί μίας χώρας, αλλά τα περιοριστικά μέτρα δεν μπορούν μόνα τους να αντιμετωπίσουν την επιδημία».

Καθώς βρισκόμαστε στο κρίσιμο αυτό σημείο, και εν αναμονή των επίσημων ανακοινώσεων για την ημερομηνία αποκλιμάκωσης των μέτρων, η σημαντικότερη πρόκληση σήμερα είναι η συντεταγμένη επιστροφή στην εργασία ως καθημερινή σταθερά· μιας και η πανδημία έφερε ανατροπή στις αντιλήψεις όλων μας για την φυσιολογική εργασιακή ζωή. Και αυτό γιατί τα ληφθέντα από την πολιτεία μέτρα πρόληψης της πανδημίας – περιορισμός μετακινήσεων, εγκλεισμός, φυσική απομάκρυνση, κλείσιμο χώρων συνάθροισης και συγκεκριμένων χώρων εργασίας – δημιούργησαν ή ενέτειναν στους περισσότερους των εργαζομένων αίσθημα ανασφάλειας για το εργασιακό περιβάλλον· συμπληρώνοντάς το μάλιστα, με την εύλογη ανησυχία της καθημερινής φυσικής επαφής με τους συναδέλφους/συνεργάτες τους. Ανασφάλεια και ανησυχία που όλοι οι εμπλεκόμενοι – φορείς (υπουργεία Εργασίας και Υγείας) και επιχειρήσεις – καλούνται να «καταπραΰνουν» συντάσσοντας ένα σχέδιο προσαρμογής στις νέες απαιτήσεις της εργασιακής πραγματικότητας με επίκεντρο την εργασιακή υγεία και ασφάλεια (ΥΑΕ). Ένα στρατηγικό σχέδιο επιστροφής στην εργασιακή  κανονικότητα λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα επιστημονικά δεδομένα και τις κατευθυντήριες οδηγίες των ειδικών και του Ε.Ο.Δ.Υ. όσο και την διαρκή υποστήριξη του Σ.ΕΠ.Ε. σε ότι αφορά την τήρηση του. 

Στο πλαίσιο αυτό, αρχής γενομένης των εμπορικών καταστημάτων, καταστημάτων υπηρεσιών και  χώρων εστίασης -το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων στην χώρα μας- πλέον της υποχρεωτικής παροχής (εκ μέρους των επιχειρήσεων) και χρήσης (από τους εργαζόμενους) μέσων ατομικής προστασίας, θα πρέπει να επανακαθοριστούν νομοθετικά η αναλογία των τετραγωνικών των χώρων τους σε αντιστοιχία με τους παρευρισκόμενους αλλά και να επανασχεδιαστούν οι χώροι υποδοχή και υγιεινής. Παράλληλα, προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στα τεχνικά έργα και στην μεταποιητική βιομηχανία, τομείς που παρόλο τις πιέσεις που δέχθηκαν από την οικονομική κρίση παραμένουν σημαντικοί για την απασχόληση στη χώρα μας. Τομείς που ωστόσο, στον αντίποδα, επηρεάστηκαν αρνητικά σε ότι αφορά την προάσπιση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία. Λυπηρό στατιστικό, στον κατασκευαστικό τομέα καταγράφονται το μεγαλύτερο πλήθος θανατηφόρων συμβάντων.

Εν προκειμένω, οι πρακτικές δυσκολίες ενός ήδη επιβαρυμένου με διάφορους βλαπτικούς παράγοντες (χημικούς, βιολογικούς, κτλ.) περιβάλλοντος εργασίας (σε εξωτερικούς, απομακρυσμένους, κλειστούς χώρους) σε συνδυασμό με το γεγονός ότι συχνά οι συνθήκες υγιεινής δεν είναι αρτιότερες δυνατές αλλά και την χαρακτηριστική εικόνα συνάθροισης πολλών διαφορετικών συνεργείων και εργαζομένων σε ταυτόχρονη εργασία στον ίδιο  χώρο· μπορεί να αποδειχθούν καίρια στην επιδείνωση των κρουσμάτων.

Με γνώμονα τα παραπάνω, η μετάβαση στη μετά την καραντίνα περίοδο θα πρέπει να περιλαμβάνει σαφείς κατευθύνσεις και οδηγίες – μέτρα προστασίας από πιθανή επιμόλυνση των εργαζομένων και διαμέσων αυτών του γενικού πληθυσμού. Μετρά τα οποία θα κληθούν να εξειδικεύσουν σε κάθε εργασιακό χώρο, οι Τεχνικοί Ασφαλείας και οι Ιατροί Εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες της κάθε επιχείρησης έτσι ώστε να θωρακιστούν οι εργαζόμενοι. 

Με αναφορά, λοιπόν, στην υποχρεωτική παροχή/χρήση μέσων ατομικής προστασίας (γάντια μιας χρήσης, μάσκες ημίσεως ή ολοκλήρου προσώπου) κατάλληλων προδιαγραφών· μέτρα προληπτικά,  όπως θερμομέτρηση για εργαζομένους και επισκέπτες, τακτική παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων ως προς την εμφάνιση συμπτωμάτων του ιού (πυρετό, βήχα, πονόλαιμο, αρθραλγίες,  μυαλγίες, καταβολή ή/και δυσκολία στην αναπνοή) και προγραμματισμένη περιοδική σε εργαζόμενους που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου (εργαζόμενους μεγάλης ηλικίας, καθώς και εργαζόμενους με χρόνια υποκείμενα νοσήματα π.χ. αναπνευστικά, καρδιακά,  σακχαρώδη διαβήτη, κ.λπ.), γιατί όχι και διενέργεια γρήγορων τεστ εντοπισμού κρουσμάτων σε πλήρη συνεννόηση με την πολιτεία· όσο και οργανωτικά όπως αύξηση των δρομολογίων μέσων μεταφοράς για οργανισμούς που παρέχουν αυτή την υπηρεσία στους εργαζόμενους τους, λειτουργία ιατρείων κατάλληλα στελεχωμένων με υγειονομικό προσωπικό ειδικότητας Ιατρικής της Εργασίας. Συμπληρωματικά, μέτρα που εστιάζουν στην εργονομία της εργασίας όπως επανασχεδίαση και τροποποίηση των θέσεων εργασίας με αναφορά στη ορθή τήρηση των αποστάσεων ώστε να αποφεύγετε στενή επαφή εργαζομένων, συνέχιση κατά το δυνατόν της τηλε-εργασίας.

Ταυτόχρονα επανακαθορισμό των προδιαγραφών των κοινόχρηστων χώρων (π.χ. χώροι εστίασης) και χώρων υγιεινής (τουαλέτες, αποδυτήρια) σύμφωνα με τις νέες οδηγίες πυκνότητας των παρευρισκόμενων σε έναν χώρο και ρύθμιση της πρόσβασης σε αυτούς. Εκ του μη άνευ, η αναβάθμιση των υφιστάμενων αυτών χωρών στις νέες προδιαγραφές. Τέλος, μέτρα που θα επικεντρώνουν στην τακτική, διαρκής και εμπεριστατωμένη εκπαίδευση/ενημέρωση των εργαζομένων στους κινδύνους, τα ειδικά μέτρα και τα μέσα προφύλαξης.

Με το βλέμμα στην επόμενη μέρα και την σωματική απομάκρυνση στο επίκεντρο των οδηγιών των ειδικών, η εργασιακή υγεία και ασφάλεια δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελεί πεδίο ανησυχίας για τους εργαζόμενους.

* Ο Σωτήρης Κάβουρας είναι Μηχανολόγος Μηχανικός με μεταπτυχιακές σπουδές στη Βιομηχανική Παραγωγή, στη Διοίκηση Έργων και την Βιώσιμη Ανάπτυξη.