Τα Βαλκάνια, όπως και ολόκληρη η ανατολική, κεντρική και νοτιοανατολική Ευρώπη, μπορεί να γηράσκουν, να αργοπεθαίνουν και να συρρικνώνονται δημογραφικά, ωστόσο κάποιοι είναι πολύ χαρούμενοι γι’ αυτό! Συγκεντρώνονται μάλιστα κάθε χρόνο, εδώ και δέκα χρόνια, στις αρχές Νοεμβρίου στη σερβική πόλη του Ποζάρεβατς για να το γιορτάσουν! Πρόκειται για τους ιδιοκτήτες των γραφείων τελετών από χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας και συγκεκριμένα από τη Σερβία, τη Ρεπούμπλικα Σέρπσκα (Σέρβικη Δημοκρατία της Βοσνίας) και την Κροατία που, παρά την κρίση, βλέπουν τις δουλειές τους να ανθίζουν.

Φέτος συγκεντρώθηκαν περίπου 250 εκπρόσωποι των γραφείων τελετών στο Ποζάρεβατς, που είναι και η γενέτειρα του πιο διάσημου “επιχειρηματία κηδειών” στα Βαλκάνια, του Ράντισα Μιχαήλοβιτς, ιδιοκτήτη της Drnda. Με δική του πρωτοβουλία διοργανώνεται κάθε χρόνο, εδώ και μια δεκαετία, η μεγαλύτερη “Νεκροθαφτιάδα” των Βαλκανίων, που ονομάζεται στα σέρβικα “Grobariada”. Δεν συναντώνται απλώς για να συζητήσουν τα επαγγελματικά και τεχνικά τους θέματα, να αναπτύξουν ακόμη περισσότερο τις συνεργασίες τους, αλλά και να γιορτάσουν το γεγονός πως οι δουλειές τους πάνε πολύ καλά τα τελευταία χρόνια. Σε μια περιοχή που τα νηπιαγωγεία και τα δημοτικά σχολεία κλείνουν το ένα πίσω από το άλλο, τα νεκροταφεία είναι υπερσυνωστισμένα και αναζητούν χώρους επέκτασης. Ενώ οι γεννήσεις, κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, είναι μειωμένες κατά 30%, οι θάνατοι, επομένως και οι κηδείες, είναι αυξημένοι κατά τουλάχιστον 20%. 

Στη Σερβία για παράδειγμα από το 1991 και μετά οι θάνατοι ξεπερνούν τις γεννήσεις. Μόνο κατά το 2018 στη Σερβία των 7 εκατομμυρίων κατοίκων συνέβησαν 37.680 θάνατοι περισσότεροι από τις γεννήσεις (64.000 μωρά γεννήθηκαν στη χώρα, ενώ πέθαναν 102.000 άνθρωποι). Αν διατηρούσατε κατάστημα πώλησης βρεφικών ειδών ή παιδικών παιχνιδιών θα θρηνούσατε γι’ αυτό το γεγονός, καθώς οι δουλειές σας θα λιγόστευαν χρόνο με το χρόνο. Αν όμως είχατε γραφείο τελετών, όπως οι συμμετέχοντες στη “Νεκροθαφτιάδα”, τότε θα είχατε κάθε λόγο να χαμογελάτε και να ανοίγετε σαμπάνιες, καθώς οι “πελάτες” σας θα αυξάνονταν με το πέρασμα του χρόνου.

Εξειδίκευση στη μεταφορά νεκρών από το εξωτερικό

Ως ο πιο επιτυχημένος επιχειρηματίας στο χώρο, εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες, ο οικοδεσπότης της “Νεκροθαφτιάδας” Ράντισα Μιχαήλοβιτς, πιστεύει πως μπορεί ο θάνατος να θεωρείται μια “σίγουρη δουλειά”, όπως άλλωστε και οι φόροι, όμως υπάρχουν και επιχειρηματίες του χώρου που καταστρέφονται από τα ριψοκίνδυνα ανοίγματα που κάνουν ή τις κακοτυχίες που έχει η κάθε δουλειά. Πάντως το μυστικό της δικής του επιτυχίας είναι η εξειδίκευση στη μεταφορά νεκρών από το εξωτερικό και η διοργάνωση της τελετής ταφής τους στη Σερβία. Άλλωστε, περίπου δύο εκατομμύρια Σέρβοι έχουν μεταναστεύσει και ζουν στην Ευρώπη και οι περισσότεροι επιθυμούν, όταν θα πεθάνουν, να ταφούν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους.

Αυτοί οι “γκασταρμπάιτερς” είναι και οι καλύτεροι πελάτες του. Επειδή έχουν περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους οδηγώντας αυτοκίνητα τύπου “mercedes”, μεταξύ Σερβίας και Γερμανίας, επιθυμούν, όταν πεθαίνουν, να μεταφερθούν, επίσης με νεκροφόρα τύπου “mercedes”, στον τόπο ταφής τους. Αυτού του είδους η μεταφορά του νεκρού θεωρείται ιδιαίτερα τιμητική και  ένδειξη επιτυχίας. Αυτό όμως κοστίζει ακριβά στους συγγενείς του και το γραφείο κηδειών Drnda του Μιχαήλοβιτς αποκομίζει έτσι και τα μεγαλύτερα κέρδη.

Γιατί δεν πενθούν οι εργολάβοι κηδειών

Πρέπει να σημειωθεί πως με νεκροφόρα τύπου “mercedes” του γραφείου τελετών Drnda μεταφέρθηκε το 2006 και η σορός του πρώην προέδρου της Σερβίας, του αμφιλεγόμενου Σλομπόνταν Μιλοσεβιτς, που πέθανε κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του στις φυλακές του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Ο Μιλόσεβιτς τάφηκε στο Ποζάρεβατς της ανατολικής Σερβίας, στην γενέθλια πόλη του ίδιου και της συζύγου του Μίρα Μάρκοβιτς, όπου βρίσκεται σήμερα και ο οικογενειακός τους τάφος.

Οι εργολάβοι κηδειών της Σερβίας, που κάποτε γυρίστηκε γι΄ αυτούς η κλασική κωμική ταινία “Μαρατόντσι” (Μαραθωνοδρόμοι), έχουν τη δική τους ένωση, η οποία συγκεντρώνει περίπου εκατό μέλη. Ο πρόεδρος της ένωσης, Ίβαν Στάνισαβλιεβιτς δηλώνει ότι συνεργάζεται καλά με όλους και αγωνίζεται ενάντια στον αθέμιτο ανταγωνισμό, καθώς υπάρχει πλέον “άφθονη δουλειά για όλους τους επαγγελματίες του χώρου”, τόσο στη Σερβία όσο και σε ολόκληρα τα Βαλκάνια.

Άνοιξαν σαμπάνιες και είπαν “και του χρόνου”

Στη φετινή δέκατη Grobariada στο Ποζάρεβατς κυριάρχησαν η “πένθιμη” μουσική, τα φέρετρα και οι νεκροφόρες, που διαφημίζονταν, τα μαυροντυμένα μανεκέν, οι τούρτες με αναπαράσταση κηδειών, άφθονο σέρβικο κιτς και γραφικότητα. Οι συμμετέχοντες, αφού έκαναν τον απολογισμό μιας ακόμη προσοδοφόρας χρονιάς, στο τέλος άνοιξαν σαμπάνιες, σίγουροι πως οι δουλειές τους θα συνεχίσουν να πάνε καλά για πολλά χρόνια ακόμη, καθώς οι δημογραφικές τάσεις είναι με το μέρος τους.

Σε ολόκληρα τα Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένου και της Ελλάδας, πεθαίνουν κάθε χρόνο μισό εκατομμύριο άνθρωποι περισσότεροι από όσους γεννιούνται, δηλαδή ακριβώς το αντίστροφο από αυτό που συνέβαινε κατά τη δεκαετία του 1960. Αυτό σημαίνει περισσότερη δουλειά για τη “βιομηχανία κηδειών” στα Βαλκάνια και περισσότερα κέρδη για τους επιχειρηματίες του χώρου. Η δημογραφική κρίση μπορεί να έχει πολλούς χαμένους αλλά έχει, όπως φαίνεται, και ορισμένους κερδισμένους. Η “Νεκροθατιάδα” της Σερβίας θα συνεχιστεί και του χρόνου.