Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου σηματοδοτεί το πρώτο εμπόδιο στην επιβολή της λιτότητας, η οποία δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά τη μετατροπή της ασυδοσίας των ολιγαρχών σε δημόσιο χρέος.

Διότι την τελευταία φορά που το διεθνές τραπεζικό-επενδυτικό σύστημα – κατευθυνόμενο από ασύστολα κερδοσκοπικές ολιγαρχίες και απελευθερωμένο από κάθε μορφή ουσιαστικού ελέγχου – εκτροχιάστηκε, ένας Ευρωπαίος ηγέτης είχε μία φαεινή ιδέα. Θα χρησιμοποιούσε υπέρογκα κρατικά κονδύλια για να διασώσει τις τράπεζες. Στην ουσία, αυτό αποτελούσε άφεση για τις τραπεζικές καταχρήσεις, αφαίμαξη των κρατικών εσόδων, και μακροχρόνια επιβάρυνση των φορολογουμένων.   Και ο εν λόγω ηγέτης πρότεινε στους συναδέλφους του να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

Η φαεινή ιδέα προτάθηκε πριν από περίπου επτά χρόνια, το Νοέμβριο του 2008, δύο μήνες μετά την έκρηξη της  χρηματοπιστωτικής φούσκας, το απόγειο της οποίας ήταν η κατάρρευση της τράπεζας Lehman Brothers. Όταν το τραπεζικό-επενδυτικό φαγοπότι, η πιο πρόσφατη φάση του οποίου είχε διαρκέσει περίπου μία εικοσαετία, είχε βαρέσει καμπανάκι.

Οι ηγέτες των είκοσι μεγαλύτερων οικονομιών της υφηλίου, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, (το γκρουπ γνωστό ως G20), μαζί με τους επικεφαλής της Διεθνής Τράπεζας, του ΔΝΤ και του Φόρουμ Οικονομικής Σταθερότητας, είχαν μαζευτεί πανικόβλητοι στην Ουάσινγκτον για να συζητήσουν το τι μέλλει γενέσθαι.

Ο ηγέτης που πρότεινε την διάσωση των τραπεζών μέσω κρατικών επιδοτήσεων ήταν ο τότε πρωθυπουργός (και πρώην υπουργός οικονομικών) της Βρετανίας, Gordon Brown.  Η πρότασή του αντιμετωπίστηκε αρχικά με σαρκασμό από τους άλλους ηγέτες, αλλά πολύ σύντομα ακολούθησαν το παράδειγμα της Βρετανίας και θυσίασαν τεράστια κρατικά κονδύλια  για τη διάσωση των δικών τους τραπεζών. Και βέβαια, όπως μας υπενθυμίζει η δική μας πικρή πείρα, η ίδια συνταγή επεβλήθη σε άλλα κράτη της ΕΕ, οι τράπεζες των οποίων βρέθηκαν επίσης χρεωμένες.

Με αυτόν τον τρόπο, οι φορολογούμενοι των κρατών επωμίστηκαν τις απώλειες της ανεξέλεγκτης κερδοσκοπικής ασυδοσίας του τραπεζικού και επενδυτικού τομέα. Ως συνέπεια, το χρέος πολλών κρατών διογκώθηκε και στη συνέχεια επιβλήθηκαν μέτρα λιτότητας και περικοπές στους κρατικούς προϋπολογισμούς, ώστε να αντισταθμισθεί η διαρροή κονδυλίων προς όφελος των τραπεζών.

Με απλά λόγια, το χρέος των ιδιωτικών τραπεζών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων μετατράπηκε σε χρέος του δημοσίου. Με το στυγνό έτσι θέλω των ηγετών.

Έχει όμως επέλθει από τότε καμία διόρθωση ή έλεγχος στο τραπεζικό σύστημα ώστε να μην χρειαστούν ξανά παρόμοιες «διασώσεις»;  Οι προτάσεις για τον έλεγχο των συναλλαγών των επισφαλών χρηματοπιστωτικών προϊόντων (των «παραγώγων»), οι οποίες συνέβαλαν τα μέγιστα στην κρίση του 2008, έχουν αναβληθεί μέχρι το τέλος του 2015. Τουναντίον, στη σύσκεψη του G20 στο Brisbane της Αυστραλίας στις 16 Νοεμβρίου του 2014, αποφασίστηκε ότι όταν ξαναπαρουσιαστεί παρόμοιο πρόβλημα με το 2008, οι αποπληρωμές παραγώγων από μία τράπεζα στην άλλη έχουν προτεραιότητα και οι καταθέσεις (ιδιωτικές και κρατικές), και τα αποθέματα των συνταξιοδοτικών ταμείων, θα πρέπει να κουρευτούν για να καλυφθούν οι επισφαλείς επενδύσεις σε παράγωγα.

Η ημερομηνία του G20 της Αυστραλίας επονομάστηκε «η μέρα που πέθανε το χρήμα». Στην κυριολεξία, πρόκειται για τη μέρα που πέθαναν οι καταθέσεις. Κάτι που είχε ήδη εκδηλωθεί με το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο το 2013. Το οποίο έδωσε μια πρώτη γεύση της στυγνότητας της ηγεσίας των «θεσμών». Διότι το κούρεμα καταθέσεων που προτάθηκε αρχικά σε εκείνη την περίπτωση ήταν 9,9% στις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ και 6,75% στις κάτω των 100.00 ευρώ, παρόλο που οι τελευταίες ήταν εγγυημένες από το κράτος και την ΕΕ. Δηλαδή ένας εκατομμυριούχος θα έχανε το 9,5% των συνολικών καταθέσεών του, και ο  μικροκαταθέτης 6,75%. Αλλά μετά από την απόρριψη του νομοσχεδίου που υλοποιούσε την πρόταση από την Κυπριακή Βουλή, αποφασίστηκε τελικά να κουρευτεί το 100% των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ, χωρίς να ζημιωθούν οι μικροκαταθέτες.

Μπορεί η ιδέα του «σοσιαλιστή» Gordon Brown, του αρχιτέκτονα της διάσωσης των τραπεζών, της μεταμφίεσης του ιδιωτικού χρέους σε δημόσιο, και της συντήρησης των ασύδοτων από τους λαούς, να έσωσε το τραπεζικό σύστημα το 2008.  Αλλά δημιούργησε ταυτόχρονα ογκώδη κρατικά χρέη και μιζέρια για τους λαούς πολλών κρατών.

Όμως για τους αφελείς, η λογική της φαεινής ιδέας του Gordon Brown  να επωμιστούν  οι φορολογούμενοι και συνταξιούχοι τα χρέη των τραπεζών είναι θαμμένη σε δυσπρόσιτα έγγραφα, καταχωνιασμένα στο χρονοντούλαπο των διαφόρων «θεσμών». Ενώ σε πλήρη θέα βρίσκεται η απάντηση των πλουτοκρατών: ότι οι μη έχοντες «ζούσαν πέρα από τις δυνατότητές τους», σιωπώντας βέβαια το γεγονός ότι αυτές οι δυνατότητες είχαν μεταβιβαστεί στους έχοντες για να συντηρήσουν την αυθαίρετη και ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία τους.

Ιδού λοιπόν η σημασία του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος: η Ελλάδα έδειξε, όπως και η Ισλανδία μερικά χρόνια πριν, ότι ακόμα ένας λαός απορρίπτει την επιβολή της λιτότητας και δεν μασάει τις προσποιήσεις ότι το χρέος είναι δική του ευθύνη. 

Και το δημοψήφισμα έκανε τις αγορές να ανησυχήσουν. Ειδικευμένο προσωπικό της τράπεζας Barclays βρισκόταν στα γραφεία του σε αναμονή των εξελίξεων από τις 5 μ.μ. της Κυριακής στο Λονδίνο. Υψηλά στελέχη της Deutsche Bank και άλλων μεγάλων τραπεζών είχαν οργανώσει τηλεφωνικές συσκέψεις το βράδυ της Κυριακής.

Βέβαια οι αγορές και οι «θεσμοί» μπορεί  να προτιμήσουν την ασφυξία της ελληνικής οικονομίας από τη διαφύλαξη εκατοντάδων δισεκατομμυρίων σε αναμενόμενα χαμένα κεφάλαια και κέρδη στις επόμενες ημέρες. Όμως φημίζονται οι αγορές για κερδοσκοπικό χαρακίρι;