Η κίνηση των «1101» που συμμετέχει, μάλλον ηγετικά, ο Γ. Βαρουφάκης, υπόσχεται να «αλλάξει τα πάντα»*1: «Στην κοινωνία, στην πληροφορία, στην ιστορία, στη δημοκρατία». Τα «πάντα». Τι είναι όμως αυτά τα «πάντα»; Δεν είναι βέβαια σούπες. Αλλά, ακόμη και η σούπα, στηρίζει τη γεύση της σε μια δομή των συστατικών της, καθώς και σε μια δομή τρόπου παρασκευής.

Σαν καλός οικονομολόγος, ο Γ. Βαρουφάκης, ομοίως γνωρίζει πολύ καλά ότι οι κοινωνίες και οι οικονομίες έχουν δομή. Και αν σκεφτούμε τις κοινωνικές και οικονομικές δομές από την άποψη της ισχύος, τότε πρέπει να μιλήσουμε για δομές ισχύος. Σε αυτές τις δομές ισχύος το σημαντικό είναι ότι η ισχύς δεν κατανέμεται ομοιόμορφα.

Η Διεθνής Διαφάνεια σε έκθεση της, του Απριλίου 2015, προειδοποιεί ότι «το λόμπινγκ απειλεί τη δημοκρατία στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Σε νεότερη έκθεση της, του Ιουνίου 2015, αποκαλύπτει ότι «πάνω από το 75% των συναντήσεων που πραγματοποιήθηκαν στους τελευταίους 6 μήνες μεταξύ υψηλόβαθμων αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ιδιωτικών φορέων ήταν με λομπίστες μεγάλων πολυεθνικών ομίλων.

Αντίθετα μόλις των 18% των συναντήσεων των Ευρωπαίων αξιωματούχων πραγματοποιήθηκαν με εκπροσώπους μη κυβερνητικών οργανώσεων, 4% με δεξαμενές σκέψεων (think tanks) και 2% με τις τοπικές αρχές των ευρωπαϊκών χωρών». Από την άλλη, σε έρευνα του 2013, το 58% των Ευρωπαίων πολιτών πιστεύουν ότι η χώρα τους ελέγχεται σημαντικά ή εξ ολοκλήρου από λόμπι.

Τι σημαίνει, επομένως, να αλλάξουμε τα «πάντα», για παράδειγμα, στη δημοκρατία; Ποια είναι αυτή η δημοκρατία που ζούμε; Που σημαίνει, τι ακριβώς δομή ισχύος έχει; Μήπως η δομή ισχύος αυτής της δημοκρατίας είναι τέτοια που επιτρέπει την κυριαρχία των ελίτ, σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών; Αν απαντήσουμε καταφατικά, το να αλλάξουμε τα πάντα στη δημοκρατία, σημαίνει να αποδομήσουμε την ισχύ των ελίτ προς όφελος μια άλλης δημοκρατίας, αυτής των πολιτών.

Αλλά, γιατί δεν το λέει καθαρά ο Γ Βαρουφάκης; Γιατί, αν υποθέσουμε ότι ο ίδιος τάσσεται με το μέρος των πολιτών, καθαρά δεν ονομάζει τον αντίπαλο που είναι οι ελίτ; Γιατί ο αντίπαλος δεν μπορεί να νικηθεί, αν καθαρά δεν ονομασθεί και κρύβεται λεκτικά πίσω από σούπες άνοστες (σούπες δηλ. χωρίς δομή ισχύος). Ο αντίπαλος πρέπει να ονομασθεί, να καταγγελθεί και στην συνέχεια να οργανωθεί η αποδόμηση του.  

Θεμελιώδη προβλήματα 1 – η ισχύς των μεγάλων επιχειρήσεων

Μια και το βίντεο των «1101» μιλάει για «ιστορία», υπονοώντας ότι πρέπει να αλλάξουμε τη ροή της, ασφαλώς τότε ο Γ. Βαρουφάκης θα συμφωνεί ότι είναι η ιστορική στιγμή για να θέσουμε καθαρά, με σαφήνεια και τόλμη, πάνω στο τραπέζι, θεμελιώδη ερωτήματα και προβλήματα. Να ένα τέτοιο: Πως θα αντιμετωπίσουμε την ισχύ των μεγάλων επιχειρήσεων στη δημοκρατία και στην κοινωνία; *1

Αν δηλαδή από μεριάς της «δημοκρατίας των πολιτών», σε αντίθεση με τη «δημοκρατία των ελίτ», μέτρο είναι η ισχύς του μεμονωμένου πολίτη, είναι σαφές ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις, σαν οντότητες μεγάλης οργανωμένης ισχύος, πρέπει να αντιμετωπισθούν με ριζικό τρόπο. Η προσπάθεια απλού περιορισμού της ισχύος των μεγάλων επιχειρήσεων δεν είναι δυνατό να καρποφορήσει, όπως έχει δείξει η κατάσταση της δημοκρατίας που ζούμε.

Οι μεγάλες επιχειρήσεις με την πολυποίκιλη ισχύ που διαθέτουν συνεχώς θα προσπαθούν να περιορίσουν και να καταργήσουν κάθε όριο και κάθε περιορισμό τους. Και θα τα καταφέρνουν. Δείτε το ξεσάλωμα του χρηματοπιστωτικού τομέα που οδήγησε στην κρίση του 2008 και που με διάφορες μορφές συνεχίζονται, τόσο το ξεσάλωμα όσο και η κρίση.

Πως σκοπεύουν οι 1101 να αντιμετωπίσουν αυτό το θεμελιώδες πρόβλημα;

Θεμελιώδη προβλήματα 2 – Η καταστροφική εργασία

Στις εμβληματικές έρευνες της για την σχέση των Αμερικανών εργαζομένων με την εργασία τους, η γνωστή αμερικανική εταιρεία Gallup, στην έκθεση της, που δημοσιεύθηκε το 2013 και μελέτησε την κατάσταση των Αμερικανών εργαζομένων για τα χρόνια 2010 – 2012, προειδοποιεί: «Μόνο το 30% των εργαζομένων (με πλήρη εργασία) εμπλέκονται ενεργά με θετικό τρόπο και εμπνέονται από την εργασία τους. Το 50% δεν εμπλέκονται καθόλου ενεργά, ενώ το 20% εμπλέκεται ενεργά με αρνητικό τρόπο».

Η Gallup συνεχίζει και υποστηρίζει ότι, ειδικά, η κατάσταση με την αρνητική ενεργή εμπλοκή των εργαζομένων (ένα είδος σαμποτάζ) κοστίζει ένα ποσό 450 έως 550 δισεκατομμύρια δολάρια, ετησίως, στην αμερικανική οικονομία, ενώ η γενική κατάσταση στους χώρους εργασίας, με μόνο το 30% των εργαζομένων να εμπλέκονται ενεργά με την εργασία τους, «οπισθοδρομεί την αμερικανική οικονομία».

Σε άλλες έρευνες της που αφορούν το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό, η Gallup έχει καταλήξει σε παρόμοια ή και χειρότερα συμπεράσματα, με τους Ιάπωνες εργαζομένους, καταρρίπτοντας σχετικές μυθολογίες ιαπωνικού εργασιακού ήθους, να είναι από τους πιο πρόθυμους για εργασιακό σαμποτάζ (σε ποσοστό 24%).

Δεν θα κάναμε λάθος να πούμε ότι οι χώροι εργασίας, σε παγκόσμιο επίπεδο και βέβαια στην Ελλάδα, είναι χώροι ολοκαυτώματος της δημιουργικότητας και της ευτυχίας. Αλλά, πως μπορεί να είναι μια πραγματικά δημιουργική και ευτυχισμένη εργασία; Πως μπορούμε να προσπαθήσουμε προς μια τέτοια κατεύθυνση; Να ένα άλλο, επομένως, θεμελιώδες ερώτημα και πρόβλημα, που οι απαντήσεις και λύσεις που μπορούν να δοθούν σε αυτό, πράγματι μπορούν να αλλάξουν την ροή της ιστορίας.

Ελίτ, Αριστερά και Γιάνης Βαρουφάκης

Ο Γιάνης Βαρουφάκης, με την ευφυΐα του, την αγωνιστικότητα του, το μεγάλο επικοινωνιακό χάρισμα του και τα άλλα του προτερήματα, μπορεί να είναι κεφάλαιο για τον αντισυστημικό αγώνα, δηλαδή για τον πόλεμο, εγώ το λέω καθαρά, ενάντια στις ελίτ. Και είναι αναγκαίο να εκδηλώνονται πολυποίκιλες κινήσεις και κινήματα, από πλευράς των πολιτών, μέσα στη διάρκεια αυτού του πολέμου. Είναι επίσης αναγκαίο να περάσουμε σε έναν πραγματικό πόλεμο, πόλεμο δηλαδή ουσίας και όχι επιφανείας, απαντώντας στα λόγια και στην πράξη σε θεμελιώδη ιστορικά προβλήματα, δύο μόνο από τα οποία έθεσα προηγουμένως.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση ο Γιάνης Βαρουφάκης οφείλει να κατονομάσει τον αντίπαλο και αν συμφωνεί με τον πόλεμο ενάντια στις ελίτ, οικονομικές, πολιτικές και πνευματικές, που κυριαρχούν μέσα από την ανισομερή, θεσμικά κατοχυρωμένη, κατανομή ισχύος στις κοινωνίες, τότε πρέπει να προσέξει και τον ίδιο του τον εαυτό.

Γιατί εύκολα ένας χαρισματικός άνθρωπος, από αντισυστημικός αγωνιστής μπορεί να περάσει στην πλευρά του συστήματος και των ελίτ, όπως έχει μάθει ο ίδιος στο πετσί του από την εμπειρία του στον ΣΥΡΙΖΑ και όπως δείχνει άλλωστε και όλη η ιστορία της Αριστεράς, που πρέπει να ξαναγραφτεί και σαν ιστορία των αριστερών ελίτ *3.  

*1 Υπάρχει η «υπόσχεση» ότι την Κυριακή 1 Νοεμβρίου θα αποκαλυφθεί η ακριβής φύση της.

*2 Δες και εδώ

*3 Η Αριστερά αποφεύγει σαν ο διάολος το λιβάνι να προφέρει καν τη λέξη ελίτ, γιατί οι αριστερές πολιτικές ελίτ δεν επιθυμούν βέβαια να αρχίσουν να καταγγέλλουν τον εαυτό τους.