Η Ισπανία και το δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας βρίσκονται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Την ίδια ώρα, όμως, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν μία χαρακτηριστική έλλειψη στην προσπάθειά τους να αξιολογήσουν τις εξελίξεις, καθώς δεν υπάρχει πρέσβης της χώρας στην Μαδρίτη. Βεβαίως, αυτό μπορεί να είναι ένα μάλλον τυπικό εμπόδιο. Σίγουρα, όμως, δείχνει το επίπεδο των οργανωτικών προκλήσεων που εξακολουθούν να ταλανίζουν την αμερικανική διπλωματία σε ορισμένους τομείς.

Αν ο πρόεδρος Τραμπ είχε καλύτερη πληροφόρηση, ίσως να μην ήταν τόσο απόλυτος υπέρ των προοπτικών μιας αρνητικής ψήφου στο δημοψήφισμα. «Νομίζω πως ο λαός της Καταλονίας έχει πολύ καιρό που μιλάει για αυτό. Αλλά βάζω στοίχημα ότι αν είχατε ακριβή νούμερα και δημοσκοπήσεις, θα βλέπατε πως αγαπούν τη χώρα τους, αγαπούν την Ισπανία και δεν θα φύγουν. Εγώ είμαι υπέρ μιας ενωμένης Ισπανίας», είχε πει στις 27 Σεπτεμβρίου, όταν ο Μαριάνο Ραχόι επισκέφθηκε την Ουάσινγκτον.

Ασφαλώς, ακόμα και με καλύτερη πληροφόρηση, ο Αμερικανός πρόεδρος θα υποστήριζε την ισπανική ενότητα. Παρά την προεκλογική του πολιτική, η οποία συμπεριελάμβανε την υποστήριξη εκ μέρους του του Brexit, ως πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ έχει προσαρμοστεί καλύτερα στα αμερικανικά συμφέροντα που ευθυγραμμίζονται με την διατήρηση των δυνάμεων και των δομών στην Ευρώπη. Όχι πως ο λόγος του έχει κάποια ειδική βαρύτητα στην Ισπανία, όπου, σύμφωνα με έρευνα, το 92% των πολιτών δεν έχουν την παραμικρή εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του. Μεγάλη σημασία στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν και οι συμμαχίες υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, μια και ο Τζούλιαν Ασάντζ, αλλά και διάφοροι ρωσικοί κύκλοι που εκτιμάται πως είναι μέρη τους, βρίσκονται απέναντι στις αμερικανικές επιδιώξεις.

Το πρόβλημα δεν είναι αποκλειστικά αμερικανικό. Με τον επικεφαλής της καταλονικής κυβέρνησης να σχολιάζει πως «οι πολίτες της Καταλονίας κέρδισαν το δικαίωμα να έχουν ένα αυτόνομο κράτος», οι πιθανές συνέπειες για την Ισπανία και την Ευρώπη είναι μεγαλύτερες από ό,τι θα περίμενε κάποιος πριν τα γεγονότα και τις συγκρούσεις της Κυριακής. Το ισπανικό συνταγματικό δικαστήριο κήρυξε το δημοψήφισμα παράνομο, βασιζόμενο στο άρθρο του ισπανικού συντάγματος του 1978 που χαρακτηρίζει ως «αδιάλυτη» την ισπανική ενότητα.

Οι συμπλοκές στα εκλογικά κέντρα της Καταλονίας, αποτέλεσμα της σύγκρουσης των ισπανικών Αρχών όχι μόνο με τους πολίτες, αλλά και με τις τοπικές Αρχές, εκφράζουν τη διάθεση επιβολής μιας κεντρικής εξουσίας που, ακόμα και αν δεν αποδεικνύει πως η ισπανική ενότητα δεν είναι αδιάλυτη, παραδέχεται σαφώς πως κινδυνεύει. Αν ο κίνδυνος γίνει πραγματικότητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα βρεθεί αντιμέτωπη με τον κατακερματισμό μιας εθνικής οικονομίας ενός και πλέον τρισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό, όμως, είναι μάλλον υποθετικό, και σίγουρα λιγότερο άμεσο από τα εσωτερικά προβλήματα που καλείται να διαχειριστεί η ισπανική κυβέρνηση, η οποία δεν κατόρθωσε να περάσει τον προϋπολογισμό για το 2018, αφού οι Βάσκοι αυτονομιστές δεν δέχθηκαν να ψηφίσουν πριν τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος.

Στην ευαίσθητη πολιτική ισορροπία του Μαριάνο Ραχόι και της κυβέρνησης μειοψηφίας, της οποίας ηγείται, οι συγκρούσεις της Κυριακής προκαλούν φόβους ακόμα και για πρόωρες εκλογές, τις οποίες κάποιοι έχουν κιόλας ζητήσει, όπως η δήμαρχος της Βαρκελώνης. Το ποσοστό των Καταλανών ψηφοφόρων που ψήφισαν στο δημοψήφισμα της Κυριακής δεν ξεπέρασε το 40%, κυμαινόμενο στο ίδιο επίπεδο συμμετοχής με το αντίστοιχο δημοψήφισμα του 2014. Τότε, όμως, το ποσοστό των ψήφων υπέρ της αυτονομίας ήταν 10 μονάδες μικρότερο. Παρά το ότι η αποχή των υποστηρικτών της παραμονής της περιοχής στην Ισπανία ενίσχυσε το εκλογικό αποτέλεσμα, η δύναμη του 90% της αυτονομιστικής ψήφου ενισχύθηκε από τις εικόνες βίας και τους περισσότερους από 800 τραυματίες.

Οι συμπλοκές θα ενισχύσουν την πόλωση των πολιτικών απόψεων, τόσο στην Καταλονία, όσο και στην Ισπανική πολιτική γενικότερα, όπου η απειλή ακυβερνησίας δεν αποκλείεται να κάνει ξανά την εμφάνισή της, αλλάζοντας και την εικόνα επιτυχίας που η Ευρωπαϊκή Ένωση βρήκε για κάποιο χρονικό διάστημα στην οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Όχι πως οι συμπλοκές χαλάνε μια κατά τα άλλα ιδανική εικόνα. Στον κατάλογο που σχηματίζει το World Economic Forum με τους λιγότερο έμπιστους πολιτικούς των χωρών του ΟΟΣΑ (σύμφωνα με τις απαντήσεις των πολιτών τους), οι Ισπανοί πολιτικοί βρίσκονται στην 5η θέση από το τέλος, πάνω μόνο από την Πολωνία, τη Σλοβενία, την Κορέα, και την Τσεχία.

Πηγή: ΕΡΤ