Η νίκη του Λενίν Μορένο στις προεδρικές εκλογές του Ισημερινού φαίνεται να βάζει φρένο στην νεοφιλελεύθερη αναγέννηση που σηματοδότησε η επικράτηση της αντιπολίτευσης σε Βραζιλία και Αργεντινή. Την ίδια ώρα η πρωτοπόρος της «ροζ παλίρροιας» των προηγούμενων είκοσι χρόνων, Βενεζουέλα, βιώνει μια ακόμα θεσμική κρίση.

Στις 24 Μαΐου θα γίνει η ορκωμοσία του Λενίν Μορένο στον προεδρικό θώκο του Ισημερινού, μετά τη νίκη του στο δεύτερο γύρο των εκλογών, που διεξήχθη την προηγούμενη Κυριακή. Ο Μορένο, αντιπρόεδρος του Κορέα από το 2007 ως το 2013, και με την υποστήριξη της Αλιάνσα Παΐς, του κόμματος που υποστήριξε τον απερχόμενο πρόεδρο της χώρας τα προηγούμενα 10 χρόνια, κατέκτησε το 51%, με τον αντίπαλό του και τραπεζίτη, Γκιγιέρμο Λάσσο, να κατακτά το 49%.

Δίχως αμφιβολία ο Κορέα κατάφερε να βγάλει τη χώρα από την κρίση που είχαν προκαλέσει οι πολιτικές και η παρουσία του ΔΝΤ. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 10 χρόνων, με αφετηρία τη διαγραφή του 70% του χρέους, ο Ισημερινός κατάφερε να μειώσει τις κοινωνικές ανισότητες και το ποσοστό των κατοίκων του σε καθεστώς φτώχειας, και να αυξήσει το ποσοστό συμμετοχής τόσο την πρωτοβάθμια όσο και στις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης. 

Ο Μορένο εμφανίστηκε ως συνεχιστής του προγράμματος αυτού. Οι βασικές αιχμές του προγράμματος με το οποίο εκλέχθηκε, ήταν η δημιουργία 200.000 θέσεων εργασίας, η επέκταση του δικτύου των δημοσίων πανεπιστημίων, η ενίσχυση των προνοιακών επιδομάτων και η αντιμετώπιση μέσω επενδύσεων του στεγαστικού προβλήματος. Το πρόγραμμα αυτό του χάρισε την πρώτη θέση και στον πρώτο γύρο με ποσοστό 39,2% έναντι 28,3% του Λάσο, λιγότερο από μια μονάδα μακριά από την απευθείας εκλογή του, καθώς το εκλογικό σύστημα της χώρας την επιτρέπει με ποσοστό 40% και διαφορά 10 μονάδων από το δεύτερο της αναμέτρησης.

Ήταν, ωστόσο, η πρώτη φορά τα τελευταία 12 χρόνια που έστω και για λιγότερο από μια μονάδα, πραγματοποιήθηκε δεύτερος γύρος για την εκλογή προέδρου, γεγονός που αντικατοπτρίζει λάθη και παραλείψεις της «Επανάστασης των Πολιτών», όπως χαρακτηριστικά αποκαλούνταν το εγχείρημα της προηγούμενης δεκαετίας. Αντιπρόεδρος του Μορένο είναι ο Χόρχε Γκλας, που συνεχίζει στη θέση που του εμπιστεύτηκε και ο Ραφαέλ Κορέα. 

Είναι, ωστόσο, γνωστός για τον έντονο παρασκηνιακό του ρόλο τόσο σε κυβερνητικό όσο και σε κομματικό επίπεδο, γεγονός που εγείρει αμφιβολίες για τη δυνατότητα του Μορένο να αποστασιοποιηθεί από το συγκεντρωτικό και προσωποκεντρικό σύστημα του απερχόμενου προέδρου, που έχει οδηγήσει σε αποστράτευση τη βάση του κόμματος, μαζί με τα φαινόμενα νεποτισμού και διαφθοράς. Μένει, επίσης, να φανεί πώς θα αντιμετωπίσει ο νέος πρόεδρος την απομάκρυνση των κοινωνικών κινημάτων από την Αλιάνσα, όπως επίσης και τις συγκρούσεις με τα ιθαγενικά κινήματα, λόγω της επιμονής στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και το εξορυκτικό οικονομικό μοντέλο. 

Σε μια έντονα εξαγωγική οικονομία, όπως αυτή του Ισημερινού, τόσο η πετρελαϊκή κρίση των προηγούμενων ετών όσο και η μείωση των τιμών των πρώτων υλών είναι παράγοντες επιβράδυνσης που έρχονται να προστεθούν και στην παρατηρούμενη μεταβολή του συσχετισμού δύναμης στη Λατινική Αμερική.

Με το βλέμμα στο πετρέλαιο

Η διαρχία που επικρατεί στη Βενεζουέλα μετά τη νίκη στις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 2015 της συντηρητικής αντιπολίτευσης, που απολαμβάνει την εύνοια των ΗΠΑ, οδήγησε σε μια ακόμα κρίση θεσμικής φύσεως. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας ανέλαβε τις εξουσίες του κοινοβουλίου με απόφασή του, μέχρι αυτό να αποβάλει από τις τάξεις του 3 βουλευτές που έχουν καταδικαστεί για εξαγορά ψήφων. 

Η απόφαση του δικαστηρίου, ενώ είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα της χώρας με βάση το οποίο όλες οι ενέργειες του κοινοβουλίου είναι άκυρες μέχρι να ορκιστούν οι αντικαταστάτες των επίορκων βουλευτών, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τα αντιπολιτευόμενα Μέσα και το διεθνή Τύπο, καθώς θεωρήθηκε ακύρωση της Βουλής από τον πρόεδρο της χώρας και ως εκ τούτου πραξικόπημα. 

Η αντιπολίτευση κινητοποιήθηκε άμεσα με βίαιες συγκεντρώσεις, ενώ την επόμενη μέρα, μετά τη σύγκλιση του Συμβουλίου Ασφαλείας από τον Μαδούρο, ενός οργάνου στο οποίο συμμετέχει και η αντιπολίτευση, ο πρόεδρος της χώρας πρότεινε την ανάκληση της απόφασης από το Συνταγματικό Δικαστήριο, ώστε να λυθεί μέσω διαλόγου το ζήτημα.

Παρά το γεγονός ότι η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας ελέγχεται για τη δραστικότητά της, βασίζεται σε μια πολιτική πραγματικότητα που θέλει τη δεξιά αντιπολίτευση να ευθύνεται για την παράλυση του κράτους και πιο συγκεκριμένα την αδυναμία της Βουλής να αποφασίσει επί συμφωνιών της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας PDVSA με ξένους επενδυτές, μεταξύ των οποίων και η Ρωσία, αποφάσεις που, είτε θετικές είτε αρνητικές, θα έφερναν σε δύσκολη θέση τη νεοφιλελεύθερη πλειοψηφία της. 

Σε μια οικονομία όπως της Βενεζουέλας, η οποία έχει βασίσει την άσκηση κοινωνικής πολιτικής, εσφαλμένα, σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή πετρελαίου, η σύναψη τέτοιων συμφωνιών θα φέρουν κρίσιμα έσοδα στα κρατικά ταμεία. Αυτό, ωστόσο, έρχεται σε αντίθεση τόσο με τις βλέψεις της αντιπολίτευσης, όσο και με τα σχέδια των ΗΠΑ για την περιοχή.

Η μεν αντιπολίτευση θεωρεί ότι αν δεν εκμεταλλευτεί τη δυνατότητα του συντάγματος για ανάκληση του προέδρου της χώρας μέσω δημοψηφίσματος στα μέσα της θητείας του, στη λήξη της η συγκυρία μπορεί να μην είναι ευνοϊκή γι’ αυτή. Από την άλλη, οι ΗΠΑ, θεωρώντας ακόμα τη Λατινική Αμερική πίσω αυλή τους, βλέπουν θετικά την περίπτωση της αποσταθεροποίησης της κορωνίδας του λατινοαμερικάνικου αντιπαραδείγματος των προηγούμενων δεκαετιών, ακολουθώντας τις Αργεντινή και Βραζιλία. 

Γι’ αυτό και ήδη έχει λάβει ρόλο ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών προσπαθώντας να ενεργοποιήσει τα άρθρα του Δημοκρατικού Χάρτη, που δίνουν τη δυνατότητα επέμβασης σε περίπτωση πραξικοπήματος. Η ψήφος επί του θέματος αναμένεται, αν και ήδη κράτη του Οργανισμού, όπως η Αϊτή, η Βολιβία κ.α έχουν εκφραστεί αρνητικά, φοβούμενες ότι έτσι ανοίγει η κερκόπορτα των επεμβάσεων στην ήπειρο.

Εποχή