Το πώς αντιλαμβάνεται η Αριστερά το «εθνικό» δεν το δείχνουν μόνο τα έπη της εθνικής αντίστασης που προβάλλει –και καλά κάνει- το ΚΚΕ, το δείχνουν και κάτι άλλα, πιο λεπτά πράγματα. Για παράδειγμα, ο μακαρίτης ο Ελεφάντης, κοσμοπολίτης, αιρετικός και κάθε άλλο παρά ελληνοκεντρικός στις αναφορές του, είχε στην πλάτη του γραφείου του μια τεράστια πάντα με κεντημένο έναν ήρωα του ’21 και το χαντζάρι του. Η πάντα έγραφε με κόκκινη κλωστή: «Ο ήρως Μάρκος Μπότσαρης».

Κοιτώντας από αυτή τη γωνία, νομίζω ότι τα όσα καταμαρτυρεί ο Απόστολος Διαμαντής στους Υπουργούς Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ, τέως και νυν, είναι μάλλον άστοχα. Ο μεν Φίλης που διασύρθηκε –και θυσιάστηκε- ως «εχθρός της ορθόδοξης εκκλησίας» γιατί τόλμησε να πει το αυτονόητο είναι ένας διανοούμενος με βαθειά πολιτική, φιλοσοφική, αλλά και θεολογική παιδεία. Ο δε Γαβρόγλου τυχαίνει να είναι Κωσταντινοπολίτης, απόφοιτος της Μεγάλης του Έθνους Σχολής, με ρίζες στην ελληνική κοινότητα και το Πατριαρχείο. Τί γίνεται λοιπόν, τί τους έπιασε τέλος πάντων αυτούς τους ανθρώπους και δεν σέβονται τα ιερά και τα όσια;

Η σύντομη απάντηση είναι ότι  ο Φίλης και ο Γαβρόγλου κάθε άλλο παρά γενίτσαροι –ή επιπόλαιοι- είναι. Απλούστατα συμπεριφέρονται ως ώριμοι και κυρίως υπεύθυνοι πολιτικοί που καταλαβαίνουν το νόημα της παράδοσης και της συνταγματικής επιταγής με λίγο πιο σύνθετο τρόπο απ’ ό,τι εμφανίζεται στις φυλλάδες. Γιατί, ποια είναι, στο τέλος-τέλος, η ουσία; Η ουσία δεν είναι να φτιάξουν τα παιδιά φρόνημα στηριγμένο στις φθηνές υπερβολές και τους μύθους που υπονομεύουν το νόημα –και το μεγαλείο- ενός σπουδαίου πολιτισμού, αλλά να κατανοήσουν πώς ο πολιτισμός αυτός και η παράδοση που τον συνοδεύει εντάσσονται μέσα στη γραμματική που έγραψαν (συνηθισμένοι) άνθρωποι σε όλα τα μήκη και τα πλάτη στη διαδρομή των αιώνων. Να δουν δηλαδή τα σπουδάι μέσα από τις ιδιοτυπίες και τον ιδιαίτερο ρόλο που είχαν οι ανθρώπινες κοινότητες από την αρχαιότητα μέχρι εδώ.

Μπορεί αυτό να γίνει με οδηγό την άγνοια και τον φόβο του «άλλου», του ετερόδοξου, του λιγότερο συνηθισμένου, του «χρωματιστού»; Αν έτσι νομίζουμε, πλανώμεθα πλάνην οικτράν. Αν υπάρχει ένα σίγουρο συμπέρασμα από την εξελικτική θεωρία, αν υπάρχει ένα πόρισμα που δεν αμφισβητείται πια από κανέναν στη βιολογία, την κοινωνιολογία, την ανθρωπολογία, είναι ότι η ποικιλομορφία είναι ο κινητήρας της αλλαγής και της πολιτισμικής ανέλιξης.

Το σύνταγμα είναι ένας κανόνας που ρυθμίζει τη ζωή μας και αποτρέπει το ενδεχόμενο να γίνουμε ζούγκλα ή να κάνουμε μεγάλα λάθη –για αυτό πρέπει να το σεβόμαστε. Υπάρχουν όμως δύο στοιχεία που πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη για να μη το θεοποιήσουμε. Πρώτον, ότι ο συνταγματικός χάρτης είναι  ένα «μάνιουαλ» με ορίζοντα μεσοπρόθεσμο και όχι οι δέκα εντολές που ισχύουν εσαεί–για αυτό κι επιτρέπεται να το αλλάζουμε. Δεύτερον, πως ό,τι γράφεται εκεί είναι εν πολλοίς προϊόν συσχετισμών –το λέει και το ξαναλέει το ΚΚΕ, αλλά ποιος το ακούει.

Ως εκ τούτου, ας μην πολωνόμαστε. Το πόσο αρχαία χρειάζεται να διδάσκονται στο σχολείο και με ποιον τρόπο είναι ένα πρόβλημα παιδαγωγικής, όχι ένα ιδεολογικό μέτωπο. Το πώς πρέπει να είναι γραμμένα τα βιβλία των θρησκευτικών επίσης. Όσο για το σώμα, τα τρανς, τα σις και τα άλλα που ακόμα κι η αμερικάνικη ψυχιατρική εταιρεία τα θεωρεί πλέον νόρμα κι αλάτι της ζωής μας , ε, εκεί κι αν είναι που δεν χωράει ακαδημαϊσμός και ηθικολογία. Γιατί αλλιώς θάπρεπε να βάλουμε μετρητή στο κρεββάτι μας, όπως έλεγε ο Λέοναναρντ Κοέν.

Για να προσθέσω κάτι που μου υπαγορεύει η επιστημονική ιδιότητα και το βάρος των έξι δεκαετιών που κουβαλάω: Μου φαίνεται ότι όσο περισσότερο ποικίλλει η συμπεριφορά, όσο περισσότερο πειραματίζονται οι άνθρωποι με το καινούργιο και το αλλιώτικο στις στάσεις και τις απόψεις τους, όσο αναπτύσσεται η αυτοπεποίθηση και η αυτογνωσία μας με βάση τις εμπειρίες, τόσο πιο βαθειά γίνεται η εκτίμησή μας για την παράδοση, τους δασκάλους και τους παππούδες μας. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για την Ιστορία, αλλά και για όλες τις πειθαρχίες των Επιστημών. Αλλιώς, τους σοφούς και τους μεγάλους επιστήμονες που κατά καιρούς έσφαλλαν στα λιανά (όπως ο Αριστοτέλης, ο Αϊνσταϊν κι ο Ένγκελς) θα τους είχαμε πετάξει στα σκουπίδια σ’ αυτή την εποχή που ζούμε.

Για το τέλος αφήνω όμως μια άλλη, πιο χρηστική επισήμανση. Το να κάνει κανείς σκληρή κριτική στην κυβέρνηση το βρίσκω όχι μόνο θεμιτό, αλλά και απόλυτα επιβεβλημένο. Για αυτό και διαβάζω με πολύ ενδιαφέρον τα σημειώματα του Α. Διαμαντή από αυτές τις στήλες. Όμως, με κάθε σεβασμό και εκτίμηση στο πρόσωπο και τις απόψεις του, θα πρέπει να πω το εξής: Όταν η κριτική μας αρχίζει να υπεισέρχεται σε ζητήματα διακαιωμάτων, καλό θα είναι να (ξανα)σκεφτούμε ότι ούτε αλάθητοι κριτές είμαστε (ως επιστήμονες), ούτε περιούσιος λαός (ως Έλληνες), ούτε το μοναδικό είδος (ως Άνθρωποι) στον πλανήτη.

Να πάμε παρακάτω;