Πέρασε μια μακρά περίοδος κατά την οποία η Τουρκία ήταν ο αγάς κι ο δερβέναγας στην ευρύτερη περιοχή της. Τώρα, ο Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται πως αλλάζει πολιτική ρότα. Όμως, αλλάζει ο χαρακτήρας ενός «Σουλτάνου»;

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά, από τις συστάσεις ενός status quo: Κατά τη Ρωσία, ο τούρκος πρόεδρος ήταν ο εγκέφαλος της τρομοκρατικής ομάδας ISIS. Την ίδια στιγμή, οι Ισραηλινοί τού έκαναν σαφές πως δεν θα ήθελαν να φέρεται ως ο προστάτης των μουσουλμάνων. Ενώ οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ έμειναν στον «πάγο» επί έξι χρόνια, αντίστοιχα, το διπλωματικό επίπεδο μεταξύ Τουρκίας-Ρωσίας έπιασε πάτο έπειτα από την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους στα σύνορα με τη Συρία.

Όμως, όλα φαίνονται, πλέον, να αλλάζουν…

Μέσα σε 24 ώρες, τόσο ο πρόεδρος της Τουρκίας, όσο  και ο νέος πρωθυπουργός της χώρας, προέβησαν σε δυο κινήσεις ουσίας στη διπλωματική σκακιέρα. Ο Ερντογάν έστειλε γράμμα (πικραμένο) προς τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, απολογούμενος για το επεισόδιο με το ρωσικό αεροσκάφος. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, ο Ερντογάν «εξέφρασε τη βαθιά του συμπόνια και τα συλλυπητήριά του στους συγγενείς του νεκρού ρώσου πιλότου. Με λίγα λόγια, ο «Σουλτάνος» ζήτησε «συγγνώμη» με τον τρόπο του. Λίγες ώρες πριν από τη δημόσια «συγγνώμη» του για την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού Su 24, τον Νοέμβριο του 2015, η τουρκική Δικαιοσύνη άνοιξε εκ νέου τη δικαστική έρευνα εις βάρος υπόπτου ο οποίος θεωρείται πως δολοφόνησε τον κυβερνήτη τού ρωσικού μαχητικού μετά την κατάρριψή  του. Κι όλα αυτά ενώ δικαστήριο είχε αποφασίσει, τον Μάιο, ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία σε βάρος του! Απόλυτα λογική κίνηση. Η δίωξη του Τσελίκ ήταν ένα πάγιο αίτημα της Μόσχας. Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν, για να «χαϊδέψει» περισσότερο τη «ρωσική αρκούδα» εξέφρασε την πρόθεσή του να αντιμετωπίσει τα προβλήματα ασφαλείας στην περιοχή και να προχωρήσει η συνεργασία με τη Μόσχα για θέματα τρομοκρατίας.

Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπιναλί Γιλντιρίμ, από την πλευρά του, χαρακτήρισε τη συμφωνία με το Ισραήλ, που δέχτηκε να αποζημιώσει τις οικογένειες των θυμάτων του Μαβί Μαρμαρά, ως μια «μεγάλη επιτυχία».
Ωραία όλα αυτά, ας πιούμε βότκα ή σαγκρία για να το γιορτάσουμε. Το ερώτημα, όμως, παραμένει: Για ποιον λόγο τα κάνει όλα αυτά η Τουρκία;

Ας μην κρυβόμαστε, η καλοσύνη δεν ελλοχεύει στα έγκατα της ψυχής τού τούρκου προέδρου. Όλες αυτές οι κινήσεις του σχετίζονται με το επερχόμενο τέλος του Ισλαμικού Κράτους. Σύμφωνα με τις τελευταίες επιτυχείς επιχειρήσεις ενάντια στο ISIS, αρκετοί πολιτικοί παρατηρητές καταλήγουν πως είναι ζήτημα (λίγου) χρόνου να επέλθει μια νέα ισορροπία ισχύος στην ευρύτερη περιοχή. Κι ο Ερντογάν, νιώθει εκτεθειμένος.

Εκτεθειμένος, όμως, νιώθει και απέναντι στον διαρκή, πάγιο φόβο του σχετικά με την ίδρυση του κουρδικού κράτους. Και μόνο στη σκέψη ότι οι Κούρδοι πρόκειται να αποκτήσουν υπόσταση, αυτό κάνει το κατεστημένο της Τουρκίας να νιώθει παγωμένα ρίγη να διαπερνούν τη ραχοκοκαλιά του συστήματός του. Το χειρότερο, για τον Ταγίπ, είναι ότι και σε αυτή την υπόθεση, νιώθει παγερά μόνος, δεν υπάρχει κάποιος -εμφανής, τουλάχιστον- σύμμαχος.

Αν σε όλα αυτά προσθέσεις την κατάσταση που υπάρχει στο εσωτερικό της Τουρκίας και ρίξεις μια απλή ματιά στην οικονομία της -ενώ το αναπτυξιακό θαύμα που οραματίστηκε ο «Σουλτάνος» δεν ήρθε ποτέ- αντιλαμβάνεσαι ότι αυτά κάνουν πιο δυσχερή τη θέση του Ταγίπ. Για την ακρίβεια, τον φτάνουν σε δυσμενή για τον ίδιο όρια. Γενικότερα η Τουρκία, πάντα στο κομμάτι της οικονομίας, τελευταία, έχει δει από πολύ κοντά τα όριά της, αν συνυπολογίσουμε ότι έχει δεχτεί ανεπανόρθωτα χτυπήματα από την απουσία τουριστών, τόσο από τη Ρωσία, όσο και από το Ισραήλ. Να βάλουμε και ένα κερασάκι σε αυτή την πικρή τούρτα; Το εμπάργκο εξαγωγών που προηγήθηκε σχηματοποιεί μια «φούσκα» που δεν είναι μακριά η στιγμή που θα σκάσει και τα θραύσματά της θα κλονίσουν περαιτέρω τον θώκο του «Σουλτάνου» Ρετζέπ.

Την ίδια στιγμή, όμως, του βγαίνει ο Τούρκος από μέσα του – και, παρακαλώ, αυτό δεν είναι εθνικιστικό. Καταγραφή της διπλωματίας και της σκέψης του είναι, με μελετημένες και προσεκτικές κινήσεις. Εσχάτως, λοιπόν, έκανε την αποτίμηση του Brexit. Όπως είπε ο τούρκος πρόεδρος, η ΕΕ δεν θέλει την Τουρκία επειδή η πλειοψηφία είναι μουσουλμάνοι. Επομένως, σκέφτεται, λέει, τώρα, να διοργανώσει κι εκείνος δημοψήφισμα για το εάν πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες για ένταξη της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Μπορούμε να ρωτήσουμε τον κόσμο, όπως κάνουν οι Βρετανοί», είπε ο Ερντογάν. «Θα ρωτούσαμε: “Συνεχίζουμε τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ ή σταματάμε;”. Εάν ο κόσμος πει “συνεχίζουμε”, τότε θα συνεχίσουμε».

Σχεδόν την ίδια στιγμή, η Τουρκία επιβεβαίωνε ότι στις 30 Ιουνίου θα ανοίξει νέο κεφάλαιο στις διαπραγματεύσεις για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με την ευκαιρία του οποίου θα ήθελε να δει την Ευρώπη να «τηρεί τις υποσχέσεις της» για την κατάργηση της βίζας για τους τούρκους πολίτες. Ε, με όλα αυτά, δεν θα τρομάξει κάπως η Ευρώπη και θα του κάνει κάποια χατίρια*;

Καταλάβατε; Ο «Σουλτάνος» δεν αφήνει τίποτε στην τύχη. Αντίθετα, προσπαθεί να την ορίσει, προς όφελος της χώρας του. Και του ίδιου, προφανώς…

* χατίρι < από την τουρκική λέξη «hatır», που σημαίνει «χάρη»