Η καθημερινότητα των πολιτών βάδιζε πάνω σε μια κλωστή! Θαρρείς και κάποιος μας είχε δώσει …ουσίες και ακολουθούσαμε μια πορεία σχετικής ευδαιμονίας, δίχως τις κοινωνικές βάσεις ώστε να ανταπεξέλθουμε μπροστά στα σύγχρονα προβλήματα των καιρών. Εκπαίδευση, Παιδεία, Πολιτισμός, τρεις έννοιες που εγκαταλείφτηκαν και βάλανε τη χώρα σε τροχιά οπισθοχώρησης.” Ο συνθέτης Νότης Μαυρουδής, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη με βάση το ερώτημα «Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τί πρέπει να κάνουμε;» της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση, που δημοσιεύεται στο tvxs.gr από το 2010.

Ads

Ν.Μ.: Θα απαντήσω με ένα παράδειγμα από το χώρο που εργάζομαι και βιώνω:
 
Η ελληνική δισκογραφία, τα τελευταία περίπου 20  χρόνια(από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και μετά, μέχρι που ξεκίνησε η κρίση) παρήγαγε δίσκους περισσότερους απ’ ότι μπορούσε να καταναλώσει το ελληνικό κοινό, και δεν είναι τυχαίο ότι, σε αυτήν την εικοσαετία, τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης -κυρίως τα ιδιωτικά- υποστήριξαν με πάθος τα δισκογραφικά σκουπίδια και τους ερμηνευτές τους.

Η δισκογραφία, ήταν σαν μία μηχανή η οποία παρήγαγε τυφλά, χωρίς να νοιαστεί για καμία ποιότητα, καμία μουσικοαισθητική τοποθέτηση στο μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής, με τιμές υπερβολικές και στο τέλος βεβαίως, χωρίς να μπορούν να καταναλωθούν τα προϊόντα της.

Όλο αυτό, διαμόρφωσε μεγάλη κρίση στον χώρο. Ο κόσμος, δηλαδή, κουράστηκε να αγοράζει τα ίδια και τα ίδια, γιατί το καθαρά πνευματικό υλικό τού δίσκου, δεν ανανεωνόταν.
 
Κρ.Π.: Δηλαδή;
 
Ν.Μ.: Δεν υπήρχε ένα πνευματικό έργο για να πατήσει κάποιος επάνω και να πει «αγοράζω καλό μουσικό προϊόν!».

Ads

Το δισκογραφικό προϊόν στο μεγάλο του μέρος ήταν απαράδεκτο. Δεν λέω, ότι δεν γεννήθηκαν και καλοί δίσκοι, αλλά ότι στην πλειοψηφία τους ήταν για πέταμα…

Έχω την εντύπωση, ότι κάπως έτσι γίναν και όλα τα υπόλοιπα…

Εννοώντας αφ’ ενός ότι χάσαμε την επαφή μας με κυρίαρχα στοιχεία της ζωής, όπως η ηθική και η ιδεολογική τοποθέτηση στην καθημερινότητά μας, αφετέρου, υπήρχε αυτή η τυφλή κατανάλωση των πολιτών, σε πράγματα που δεν είχαν αντίστοιχη αξία για τη ζωή, αλλά συνεχώς τα αγοράζαμε.
 
Δεν θα ξεχάσω, για παράδειγμα, να έχω πάρει ένα αυτοκίνητο και μετά από 3 ή 4 χρόνια να σκέφτομαι να το αλλάξω, για να πάρω το καινούργιο μοντέλο, επειδή είχε επιπλέον GPS,  ή θήκη για τον καφέ, και κάτι τέτοιες σαχλαμάρες, οι οποίες με οδηγούσαν στην απερίσκεπτη κατανάλωση προϊόντων. Όλοι το υποστήκαμε αυτό, ο καθένας με τον δικό του τρόπο!

Κι αυτό, έφερε έναν κορεσμό στην αγορά, και έφερε επίσης την κρίση στην αγορά, για να μην αναφέρουμε, ότι όλα αυτά λειτουργούσαν και με μαύρο χρήμα…

Ένα άλλο παράδειγμα από τον δικό μου επαγγελματικό χώρο, είναι ότι πολλοί συνάδελφοι και “συνάδελφοι” ή και τραγουδιστές υπερπροβεβλημένοι, έπαιρναν για μια συναυλία, ποσά που δεν δικαιολογούνταν!
 
Δηλαδή, δεν μπορεί να κάνει κάποιος μία συναυλία και να βγάζει δύο, τρία ή και περισσότερα μηνιάτικα ενός εργαζόμενου! Γιατί τέτοιες ήταν οι αμοιβές, και ήταν παράλογες. Είχε δημιουργηθεί μία αγορά παράλογη…. Ή κάποιος άλλος, μπορεί να είχε έναν επαγγελματικό χώρο και πουλούσε τον «αέρα» όσο ήθελε!

Και βεβαίως, όλα αυτά, συνέβαλαν στο να μη βλέπουμε το βάθος του διαδρόμου… να μη βλέπουμε ότι αυτή η χώρα κυλούσε στη διαφθορά κι ότι με αυτόν τον τρόπο θα… κλάταρε! Ότι δεν ήταν υγιής όλη αυτή η οικονομική πρακτική και συνήθεια.

Από την άλλη μεριά, έχουμε να κάνουμε με ένα κράτος το οποίο αποδεικνύεται κάθε μέρα(και το… μυριζόμασταν από τότε, υπήρχε με λίγα λόγια η… πολιτική όσφρηση) ότι είναι διαπλεκόμενο και διεφθαρμένο, βασισμένο στην πελατειακή σχέση και με δομές τού 19ου αιώνα… Έ, το καράβι μ’ όλα αυτά, βυθίστηκε!
 
Κρ.Π.: Δηλαδή, οι στόχοι ήταν μόνο κερδοσκοπικοί και δεν υπήρχε άλλη ουσία;
 
Ν.Μ.: Ήταν μία στόχευση των πολιτών, να αποκτούν υλικά πράγματα, και όχι πνευματικά. Δηλαδή, να δανειζόμαστε από τις αισχροκερδείς τράπεζες, που μας βομβάρδιζαν από το πρωί ως το βράδυ με προσφορές, να υπερχρεωνόμαστε για να πάμε ταξίδια, να παντρευτούμε, να αγοράσουμε σπίτια, γη, αυτοκίνητα, κλπ.

Όλος αυτός ο νεοπλουτισμός, βασισμένος εν πολλοίς στο μαύρο χρήμα και στον δανεισμό, χαρακτήρισε την κοινωνία τής Ελλάδας, τα τελευταία χρόνια, μαζί με την απώλεια τού πολιτισμού τής καθημερινότητας.

Έ, αυτό, δεν μπορούσε να το αντέξει το ελληνικό σύστημα, για πολύ. Αυτές οι περιουσίες, δεν βγήκαν με τον κόπο της δουλειάς  – όπως λέμε… Βγήκαν με κάποιες υπεραξίες, με κάποιες υπερτιμήσεις, με κάποιες τέτοιες πρακτικές, που οδήγησαν πάρα πολύ κόσμο στην υπερχρέωση και άλλους να έχουν τεράστια περιουσία!
 
Κρ.Π.: Σαν αυτό που λέγεται ότι έχει πει ο Ωνάσης, ότι: «Τα λεφτά θέλουνε κόπο, τα πολλά λεφτά θέλουνε… κόλπο!»
 
Ν.Μ.: Εύστοχο… και το πολιτικό σύστημα, η εκάστοτε κυβέρνηση, είχε τον πολίτη ως πελάτη, και όχι ως πολίτη με υποχρεώσεις και δικαιώματα, που το κράτος όφειλε να του διαθέτει και κοινωνικές υπηρεσίες.  Γι’ αυτό το λόγο, συντηρήθηκε ένα κράτος με πελατειακό σύστημα, που δεν γνώριζε πόσους υπαλλήλους και πόσους συνταξιούχους έχει, και δεν συμμαζεύεται.…

Προσθέτουμε, βέβαια, και το πολιτικό σύστημα το οποίο δεν νοιάστηκε γι’ αυτό το θέμα, αντίθετα εκμεταλλευόταν τους πολίτες ασύστολα… Και τελικά, ήρθε η περίοδος που αυτό το κράτος δεν μπορούσε να λειτουργήσει! Και όταν λέω κράτος, εννοώ όλους μας. Πολίτες, δημόσιες υπηρεσίες, πολιτικό σύστημα…

Πώς να ξέρω, τώρα, πώς μπορεί να διασωθεί μια τέτοια κατάσταση; Ομολογώ ότι είναι πια κυρίως θέμα των οικονομολόγων, αλλά και μιας συζήτησης, που πρέπει επιτέλους να ανοίξει, για το τί είδους κράτος θέλουμε να δημιουργήσουμε, σχεδόν απ’την αρχή.
 
Διότι έχουμε πήξει από οικονομολόγους τα τρία τελευταία χρόνια, που δεν προλαβαίνεις να διαβάζεις τη γνώμη τους. Ο τάδε καθηγητής που είναι στο τάδε Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ή ο δείνα που είναι στο Παρίσι, και δεν ξέρω ποιος άλλος…

Όλοι οι οικονομολόγοι, λένε ο καθένας την γνώμη του, αλλά η κατάσταση πάει όλο και χειρότερα. Όλο και χειρότερα! Κανείς δεν μπορεί να βρει τη λύση που θα κάνει την Ελλάδα να ξεπεράσει τα προβλήματά της…

Όμως, κρατάω την βάσιμη υποψία πως ο προηγούμενος τρόπος ζωής, τής αλόγιστης κατανάλωσης και του διεφθαρμένου κράτους, δεν μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση του θέματος. Η λύση, δεν μπορεί να έρθει αν δεν τα αλλάξουμε όλα. Δεν γίνεται.
 
Κρ.Π.: Λέτε δηλαδή, ότι ο ίδιος τρόπος που μας έφερε στην κατάσταση που βρισκόμαστε, δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Βλέπουμε, όμως, ότι οι κυβερνήσεις είναι οι ίδιες με αυτές που δημιούργησαν αυτόν τον τρόπο ζωής…

ΝΜ. Είναι ένα τεράστιο πλέγμα. Η ευθύνη είναι πρωτίστως πολιτική. Σε κατάλληλες «ευκαιρίες», βλέπε 1981, με τόση λαϊκή υποστήριξη, το ΠΑΣΟΚ δεν στάθηκε  στο ύψος των περιστάσεων. Δεν ανέλαβε ευθύνες ιστορικές, να ανατρέψει τα τόσα κακώς κείμενα της δεξιάς και χουντικής διακυβέρνησης που προηγήθηκαν. Η Αλλαγή έμεινε ένα σύνθημα, ενώ το βαθύ κράτος παρέμεινε για να ροκανίζει το σύστημα…

Όποτε δινόντουσαν ευκαιρίες, οι όποιες κυβερνήσεις δεν ενδιαφέρθηκαν για τις δομές και τους θεσμούς που θα «θεράπευαν» τις αρρώστιες του συστήματος. Παρέμεινε ένα πολιτικό σύστημα με τρύπες, όπου, η διαπλοκή και η εξυπηρέτηση των μεγάλων συμφερόντων, ήταν το κυρίαρχο μέλημα. Βλέπε παλαιά και νέα τζάκια…

Η καθημερινότητα των πολιτών βάδιζε πάνω σε μια κλωστή! Θαρρείς και κάποιος μας είχε δώσει …ουσίες και ακολουθούσαμε μια πορεία σχετικής ευδαιμονίας, δίχως τις κοινωνικές βάσεις ώστε να ανταπεξέλθουμε μπροστά στα σύγχρονα προβλήματα των καιρών. Εκπαίδευση, Παιδεία, Πολιτισμός, τρεις έννοιες που εγκαταλείφτηκαν και βάλανε τη χώρα σε τροχιά οπισθοχώρησης.

Τώρα, ο τρόπος ζωής μας, αλλάζει άρδην, ούτως ή άλλως, γιατί τα εισοδήματα του καθενός έχουν μειωθεί πάρα πολύ, γιατί οι φορολογίες έρχονται και μας χτυπάνε καθημερινά, σαν ένα τούβλο στο κεφάλι, οι συντάξεις είναι το εύκολο χρήμα του κράτους που το καταληστεύει κι έτσι, τα εισπραττόμενα που έχουμε δεν αρκούν για να πληρώνουμε τις φορολογίες, κλπ..

Εκτός, εάν αναζητήσουμε μαύρο χρήμα! Η πολιτεία, λοιπόν, μας οδηγεί σ’ αυτό: Να εμπλακεί και ο τελευταίος πολίτης με το μαύρο χρήμα, για να μπορέσει να πληρώσει τα χρέη του. Όμως δεν μπορεί να επαναληφθεί μία τέτοια ζωή.

Δεν μπορεί να επαναληφθεί, το να βγάζει κάποιος, ας πούμε εγώ, επί τρεις φορές ένα μηνιάτικο ενός υπαλλήλου. Δεν γίνεται. Πέρα από τον παραλογισμό, μας οδηγεί και πάλι στον τρόπο ζωής που κάναμε και πριν την κρίση.

Κρ.Π.: Η πλειοψηφία, δεν μπορεί να κάνει αυτό που έκανε πριν, ούτε να εισπράξει αυτά τα χρήματα. Εκ των πραγμάτων, δεν γίνεται, ακόμα και με μαύρο χρήμα, να λειτουργήσει το σύστημα, τουλάχιστον, στα ποσά που λειτουργούσε.

Ν.Μ.: Ναι, τώρα βρισκόμαστε προς το παρόν, σε μία πεθαμένη αγορά. Κι όσοι έχουν κάποια περιουσία, θέλουν να πουλήσουν και δεν βρίσκουν αγοραστές, γιατί δεν έχει ο κόσμος χρήματα… Είμαστε εγκλωβισμένοι από παντού!
 
Κρ.Π.: Δεν υπάρχουν αγοραστές με δυνατότητες να αγοράσουν ακίνητα, ή κάποιοι …περιμένουν να πέσουν κι άλλο οι τιμές(με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό);
 
Ν.Μ.: Και τα δυο! Η αγορά είναι παγωμένη και νεκρή. «Δεν έχω να πληρώσω, δεν έχω να αγοράσω». Αυτό το δόγμα είναι των πολλών. Από την άλλη, υπάρχει ο κόσμος που επωφελείται από αυτή τη στασιμότητα και την έλλειψη χρήματος, αφού μπορεί και κάνει μπίζνες με ρευστό, αγοράζοντας φτηνό «εμπόρευμα» (σπίτια, γη, κλπ). Είναι σύνηθες φαινόμενο των κρίσεων τα κοράκια πάνω από το πτώμα…

Αλλά, θα παίξει πολύ σπουδαίο ρόλο η δική μας επανατοποθέτηση στη ζωή. Θαρρείς και η χώρα προχωράει προς κάποιες άλλες εποχές, για να επαναλάβει ένα μοντέλο ζωής όπως παλιότερα… που δεν είχαμε χωθεί μέσα σε έναν τέτοιο καταναλωτισμό, και σε τέτοιες συνήθειες καθημερινότητας.

Κρ.Π.: Μιλάμε, δηλαδή, για τις δεκαετίες πριν το 1980; Και οικονομικά, και σαν τρόπο ζωής;
 
Ν.Μ.: Α, βέβαια! Εγώ, θά ‘λεγα, και τη δεκαετία του ’60..

Αυτό, όμως που αντιλαμβάνομαι, είναι ότι μια χώρα χωρίς την ανάπτυξη, δεν μπορεί να προχωρήσει. Βλέπω τις προσπάθειες που γίνονται, τουλάχιστον αυτό το διάστημα, για να έρθουν επιχειρηματίες μέσα στη χώρα, η οποία χώρα, όμως, πρέπει να αλλάξει κάποιες δομές, για να πολεμήσει τα κακώς κείμενα, όπως την γραφειοκρατία.
 
Πρόσφατα η κόρη μου ήθελε να ανοίξει ένα μεζεδοπωλείο, και ταλαιπωρήθηκε αφάνταστα για να βγάλει την άδεια.  Ταλαιπωρήθηκε από υπηρεσίες, από θεσμούς, από πολυνομίες, από πολλά πράγματα. Κι όλα αυτά, για μία απλή άδεια, ενός μεζεδοπωλείου…

Αντιλαμβάνεστε μέχρι που φθάνει η γραφειοκρατία, που είναι γνωστό ότι κατασπαράζει ολόκληρο τον οικονομικό και εμπορικό κόσμο.

Η ανάπτυξη, όμως, δεν μπορεί να γίνει, μόνο με το να ανοίξουν νέες επιχειρήσεις.

Μέσα στη λογική της ανάπτυξης, πρέπει να υπάρχει και ο πνευματικός προσανατολισμός της χώρας. Ανάπτυξη χωρίς να αναπτυχθεί η Παιδεία, χωρίς να ανανεωθεί και να αναπτυχθεί το σύστημα σπουδών, χωρίς να υπάρχουν βοηθήματα στους σπουδαστές των Πανεπιστημίων –εγώ θα έλεγα και των Ωδείων, και των Δραματικών Σχολών, κλπ., δεν μπορεί να υπάρξει. Υπάρχει ένα σύστημα, όμως, που δεν δίνει σημασία σε τέτοια πράγματα…

Όταν λένε ανάπτυξη, έχουν στο μυαλό τους, μόνο στην ανάπτυξη της οικονομίας. Δεν είναι μόνο έτσι το πράγμα. Φοβάμαι ότι ξεγελιόμαστε πάλι μπροστά σε μία τόσο δύσκολη στιγμή που περνάμε, και το νου μας τον έχουμε σε αυτό που παράγει περισσότερο χρήμα.

Βεβαίως, είναι περισσότερο κερδοφόρο το να φτιάξεις επιχειρήσεις, αλλά, θα αφήσεις όλο το υπόλοιπο οικοδόμημα χωρίς ανάπτυξη; Δεν πρέπει να αναπτυχθεί, και το πνευματικό στοιχείο ενός συστήματος;
 
Κρ.Π.: Κερδίζει περισσότερο το κράτος από τις επιχειρήσεις, όταν πουλάει – καταστρέφοντας τον φυσικό πλούτο τις Ελλάδας, σε ξένες επιχειρήσεις που με την λειτουργία τους, λέγεται ότι θα κάνουν κακό και στην υγεία των κατοίκων, όπως αυτό που γίνεται στο δάσος των Σκουριών, με το εργοστάσιο χρυσού; Δεν πρέπει να σκεφτούν το κέρδος συνολικά της χώρας και του πολιτισμού μας σε βάθος χρόνου;

ΝΜ. Μα, αυτό προσπαθώ να περιγράψω. Η απουσία σκέψης σχετικά με «το βάθος χρόνου» είναι το σήμα κατατεθέν της χώρας. Τίποτα δεν αποδεικνύει πως υπάρχουν σκέψεις και οράματα για «το βάθος χρόνου». Τίποτα που να δείχνει πως προετοιμάζουμε το μέλλον και επενδύουμε σ’ αυτό. Ότι σκεφτόμαστε τις επόμενες γενιές, την αυριανή μέρα. Όλα για το τώρα, μπαλώνοντας πρόχειρα το χθες. Έτσι όμως δεν μπορεί να στηθεί κανένα οικοδόμημα.

Κρ.Π.: Λέτε, ότι κάπου πρέπει να στηριχθεί το… οικοδόμημα αυτή τη φορά, για να μην… πέσει πάλι;
 
Ν.Μ.: Ακριβώς. Κι αυτό που πρέπει να στηριχθεί, πρέπει να είναι το πνευματικό κεφάλαιο της χώρας. Δεν μπορεί οι νέοι επιστήμονες να φεύγουν στο εξωτερικό και να χάνουμε τόσα… μυαλά. Δεν μπορεί να λειτουργήσει  έτσι το πράγμα. Πάλι!

Έχω την εντύπωση, ότι πάει πάλι να γίνει ένα λάθος, το οποίο θα το πληρώσουμε με κάποια άλλη μορφή τιμωρίας.

Είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι φεύγουν από τη χώρα και για να πάνε να σπουδάσουνε, λες και εδώ δεν υπάρχουν Πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία και Ωδειακή Παιδεία –για να μην ξεχνάω τη μουσική.

Αλλά, εν πάση περιπτώσει έξω όλα είναι πιο οργανωμένα –το καταλαβαίνω!- είναι πιο πολιτισμένα τα πράγματα, κλπ. Ενώ, εδώ, πας στα Πανεπιστήμια, και βλέπεις την ερημιά, ακόμα και τη βρομιά που υπάρχει μέσα στους Πανεπιστημιακούς χώρους –το βλέπεις και απ’ έξω, στα κτίρια… Ή οι διευθύνσεις των σχολών, δεν έχουν να πληρώσουν τα πετρέλαια… για να ζεσταθεί ο φοιτητόκοσμος.
 
Κι άμα πάμε στην Υγεία, και στα Νοσοκομεία; Διαβάζουμε ότι υπάρχουν κάποια που δεν έχουν να πληρώσουν ούτε τις γάζες!  Δηλαδή, βλέπεις τέτοια πράγματα, που σε κάνουν να αναρωτιέσαι: Θα βγούμε κάποτε από το τούνελ, ή δεν θα βγούμε ποτέ; Δεν ξέρω… Η κότα έκανε το αυγό; Ή το αυγό την κότα;

Η οικονομική ανάπτυξη θα λύσει αυτά τα προβλήματα; Και όταν υπήρχε ανάπτυξη, γιατί -και τότε- υπήρχαν τα ίδια προβλήματα; Και στην Παιδεία, και στην Υγεία, πάντα υπήρχαν ανάλογα προβλήματα, και γίνονταν συνεχώς διαμαρτυρίες και απεργίες…

Κρ.Π.:  Εφόσον λέμε ότι θέλουμε ένα κράτος που να μην είναι πελατειακό, δεν χρειάζεται οι πολίτες να συμπεριφέρονται και σαν πολίτες… όπου θα συμμετέχουν στα κοινά, και θα ελέγχουν όπως και θα πιέζουν την εξουσία; Και σήμερα, μιλάμε και για πολίτες, που σε πολύ μεγάλο ποσοστό πεινάνε…
 
Ν.Μ.: Δεν μπορώ να υποστηρίξω ότι δεν υπάρχει πίεση. Όλα αυτά τα τρία χρόνια, είδαμε συνεχείς αντιδράσεις, και μάλιστα, πολλές σε άσχημη μορφή, που δεν χρειάζεται… Δεν χρειάζεται να πας να καις και να σπας την Αθήνα….
 
Κρ.Π.: Αυτά είναι σχετικά μεμονωμένα περιστατικά…
 
Ν.Μ.: Δεν λέγονται μεμονωμένα περιστατικά όταν γίνονται συχνά. Να σταματάνε, ας πούμε, τα καράβια και να μην υπάρχει δυνατότητα να υπάρχουν πελάτες από τη θάλασσα…
 
Κρ.Π.: Αν ο ναυτεργάτης όμως, είναι απλήρωτος 6 μήνες από έναν εφοπλιστή, που δεν πληρώνει καλά καλά ούτε έναν φόρο στο ελληνικό κράτος; Τί πρέπει να κάνει;
 
Ν.Μ.: Εγώ, δεν λέω να μην αντιδρά ο κόσμος, αλλά υποστηρίζω ότι συχνά γίνεται με λάθος τρόπο. Λάθος γίνεται. Υπάρχει αντίδραση. Δεν είναι ότι ο κόσμος κάθεται με σταυρωμένα χέρια…
 
Κρ.Π.: Τί αντίδραση υπάρχει, όταν π.χ. οι τιμές εδώ και πέντε χρόνια είναι ακούνητες… ή βαδίζουν και προς τα πάνω; Και δεν έχει γίνει ούτε μία φορά ένα μποϊκοτάζ σε ένα προϊόν για μια βδομάδα; Στην Αγγλία για παράδειγμα, έκαναν να ψωνίσουν μια βδομάδα κρέας, όταν ανέβηκε η τιμή του, με αποτέλεσμα να πέσουν οι τιμές, πιο κάτω από ότι ήταν πριν!
 
Ν.Μ.: Οι πολίτες, αυτή τη στιγμή, βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση και ψωνίζουν τα απολύτως απαραίτητα. Δεν έχουν χρήμα για να κάνουν κατανάλωση. Εγώ πηγαίνω στο Χαλάνδρι που έχει πολύ μεγάλη αγορά, και βλέπω τόσα χρόνια άδεια μαγαζιά! Δεν μπορεί να αγοράσει πλέον ο κόσμος…
 
Κρ.Π.: Δεν υπάρχει, όμως, μία αντίδραση συνολική και συντονισμένη και σε διάρκεια. Υπάρχουν κυρίως μεμονωμένες ή μιας μέρας.

Ν.Μ.: Είναι γεγονός, ότι ο κόσμος εδώ, ποτέ δεν συμπεριφέρθηκε όπως στην Αγγλία, που αποφασίζουν ένα μποϊκοτάζ κρέατος, και αναγκάζονται οι παραγωγοί και μειώνουν τις τιμές. Εδώ, δεν υπάρχει αυτή η συνείδηση.

Κρ.Π.: Δεν υπάρχει και συνεργασία των πολιτών με τους διάφορους φορείς...
 
Ν.Μ.: Δεν διαφωνώ. Να δείτε και στον κλάδο τον δικό μου, των μουσικών, τί αδράνεια υπάρχει, ενώ γίνονται διάφορες συμφωνίες μεταξύ εκδοτών εφημερίδων και δισκογραφικών εταιρειών για να εκδίδουν δίσκους, οι οποίες συμφωνίες είναι απαράδεκτες!  Έχουν υποβαθμίσει κάθε πνευματικό δημιουργό, και φτιάχνουν ένα οικονομικό περιβάλλον, όπως τους βολεύει και δεν ρωτάνε κανέναν.

Κάνουν του κεφαλιού τους και μεις οι δημιουργοί, δεν έχουμε καμία δύναμη, ούτε καν συνδικαλιστική, ώστε να φέρουμε αντίρρηση!

Και είναι έτσι, όπως το είπατε και σεις. Δεν μπορεί η μεμονωμένη απεργία να λύσει ένα πρόβλημα.

Αλλά, εν πάση περιπτώσει, με τις επισημάνσεις που κάνουμε, συμβάλλουμε ενδεχομένως, στο να συνειδητοποιήσουμε κάποια στιγμή, ότι χωρίς τη δική μας οργάνωση και αγώνα, δεν μπορεί να γίνει κάτι. Προς το παρόν, όμως, δεν φαίνεται ότι μπορούμε να το κάνουμε.

Κρ.Π.: Μα, το είπατε, ότι σχεδόν δεν υπάρχει συνδικαλισμός… Πώς αλλιώς θα υπάρξει μία κοινή απόφαση, στο τί πρέπει να κάνουμε; Κατ’ αρχάς, δεν πρέπει να προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε και να συνεννοηθούμε;

Ν.Μ.: Δεν θα μπορούσα να διαφωνήσω. Αλλά, δεν ξέρω τί άλλο πρέπει να  γίνει. Είπα διάφορα πράγματα, προφανώς θα έχω ξεχάσει κι άλλα, αλλά είναι κάτι που μας απασχολεί όλους και μας βασανίζει όλους, το τι πρέπει να γίνει για να διορθωθεί το κακό… Ίσως θα πρέπει να επινοήσουμε καινούργια πράγματα. Καινούργιες μορφές κινητοποίησης και συνεργασίας.

Ευτυχώς δεν είμαι πολιτικός. Γιατί τότε θα είχα την υποχρέωση να βρίσκω λύσεις…
 
Κρ.Π.: Είμαστε πολίτες, όμως. Δεν θά ‘πρεπε να ξέρουμε τί θέλουμε και να το απαιτούμε;
 
Ν.Μ.: Εννοώ, λύσεις εφικτές που να μπορούν να γίνουν. Γιατί παρατηρώ κάποια κόμματα, που λένε ότι π.χ. θα επαναφέρουμε τις συντάξεις, και τους μισθούς, κλπ. Εύκολο να το λες… Δεν ξέρω. Μπορεί να γίνει; Εδώ, δεν έχουν να αγοράσουν, όπως είπαμε, γάζες στα νοσοκομεία, και μπορούν να επαναφέρουν τους μισθούς;
 
Κρ.Π.: Δεν μπορούμε, πια, να βρούμε λύση, λέτε, ούτε… θεωρητικά, πόσο μάλλον πρακτικά;
 
Ν.Μ.: Έτσι είναι…
 
Κρ.Π.: Και πού καταλήγουμε;
 
Ν.Μ.: Κοντολογίς, πέρα από την ανάπτυξη των οικονομικών θεμάτων, πρέπει να υπάρχει μία στόχευση και στην πνευματική ανάπτυξη, η οποία έχει να κάνει με την Παιδεία, με τα σχολεία μας, με τα Πανεπιστήμια, με τις Δραματικές και τις Ωδειακές σχολές… όλα αυτά.

Πραγματικά δεν ξέρω τι άλλο…
 
Κρ.Π.: Πιστεύετε ότι είναι σα να έχουμε σηκώσει τα χέρια; Ότι η κατάσταση είναι… εκτός ελέγχου;
 
Ν.Μ.: Δεν το ξέρω. Αλλά, έτσι δείχνει αυτή τη στιγμή. Τώρα, αν μπορεί να υπάρξουν όντως επιτυχίες του πρωθυπουργού στα ταξίδια που κάνει, για να προσελκύσει επενδυτές… Ε, τα διαβάζω όλα αυτά…

Να δούμε, αν θα γίνουν, και πώς θα γίνουν, και τι αποτέλεσμα θά ‘χουν, κι αν, θα βοηθήσουν τον απλό κόσμο να βρει κάποιες λύσεις, και να ζήσει λίγο καλύτερα. Αυτό θα είχε ουσία. Αλλά προς το παρόν, αυτό που βλέπουμε, είναι σχέδια και υποθέσεις. Μακάρι να γίνουνε, να πραγματοποιηθούν…-