Κάθε πολιτική περίοδος έχει τις δικές της λέξεις. Παλιότερα, η αναφορά στην αριστερά προσέδιδε κύρος και αίγλη, και γι’ αυτό το να είσαι αριστερός ήταν στη μόδα. Αργότερα, και όσο η αριστερά έφθινε, άρχισε να έχει περισσότερη σημασία να έχεις «αριστερό παρελθόν» παρά παρόν, δηλώνοντας έτσι συμβολικά ότι, αν και αποτελείς μέρος του ένδοξου παρελθόντος, ακολουθείς τις εξελίξεις και παίρνεις αποστάσεις από δόγματα και κολλήματα.

Ads

Πλέον, φαίνεται ότι ούτε αυτή η τακτική έχει πέραση. Άλλωστε, οι επικοινωνιολόγοι, εδώ και πολλά χρόνια, συμβουλεύουν τους υποψηφίους να αποφεύγουν τη λέξη «αριστερά», γιατί δεν γεννά θετικά συναισθήματα στους πολίτες. Ίσως λοιπόν το νέο πασπαρτού να είναι η δημοκρατία, αν κρίνουμε τουλάχιστον από την επιλογή δύο νέων κομμάτων -της “Δημοκρατικής Αριστεράς” και της “Δημοκρατικής Συμμαχίας”- να την εντάξουν στον τίτλο τους. Ανεξάρτητα από το ιδεολογικό τους στίγμα, είναι προφανές ότι την αντιλαμβάνονται ως έναν όρο που μπορεί σήμερα να συνενώσει και να συνεγείρει τους πολίτες, και οπωσδήποτε να συμπυκνώσει ένα διάχυτο αίτημα για μια νέα Αλλαγή, μακριά αυτή τη φορά από τους παραδοσιακούς διαχωρισμούς αριστεράς – δεξιάς. Στο ίδιο στοίχημα φαίνεται να ποντάρει τουλάχιστον και το ΠΑΣΟΚ (ανέκαθεν μέρος των «δημοκρατικών δυνάμεων», όταν βέβαια η αναφορά στη δημοκρατία είχε πιο απτό περιεχόμενο), που μέσα από ηλεκτρονικές διαβουλεύσεις νομοσχεδίων και εκλογή προέδρου από όλο τον πληθυσμό επιδιώκει να πιάσει τον σφυγμό της εποχής, αλλά και οι δυνάμεις που απαρτίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίες ερίζουν για το ποια θέλει να βαθύνει περισσότερο τη δημοκρατία στο εσωτερικό του.

Δεν γνωρίζω αν η εποχή μας έχει όντως κάποιο σφυγμό (πολύ αδύνατο μάλλον), φαίνεται όμως ότι σύμφωνα με πολλούς το αντίδοτο στα όσα περνάμε είναι ο βομβαρδισμός με ισχυρές δόσεις «δημοκρατίας». Το πρόβλημα είναι ότι κανείς από τους θιασώτες αυτής της αντίληψης δεν συζητά το σημερινό περιεχόμενο της λέξης. Όσοι την κάνουν σημαία τους φαίνεται να επιθυμούν απλώς να διαχωριστούν από το παρελθόν τους -αριστερό, δεξιό, αυταρχικό, κυβερνητικό, διεφθαρμένο- χωρίς από τη μια να αναλάβουν καμιά ευθύνη γι’ αυτό (πηγαίνοντας σπίτι τους, ας πούμε, αν “μαζί τα φάγανε”) και ταυτόχρονα χωρίς να μετατρέπουν τη λέξη σε σύμβολο ενός θετικού πολιτικού σχεδίου.

Μήπως τους αδικούμε και απλώς το παλιό έχει πεθάνει χωρίς το νέο να έχει γεννηθεί; Είναι πιθανό??? ωστόσο είναι αμφίβολο κατά πόσο η επίκληση μιας νεφελώδους «δημοκρατικότητας» μπορεί να ανοίγει τον δρόμο για το μαιευτήριο. Αν από τη μια πλευρά τα παραδοσιακά πολιτικά ρεύματα (με τα αριστερά κόμματα να εθελοτυφλούν παροιμιωδώς) αδυνατούν να εφεύρουν νέες πολιτικές λειτουργίες που να ανταποκρίνονται στην αυξημένη αυτονομία των σημερινών ανθρώπων, και αν από την άλλη οι νέες αντιλήψεις αδυνατούν να βρουν ικανούς εκφραστές από τα σπλάχνα τους, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο σε ανακύκλωση του φθαρμένου πολιτικού προσωπικού, τίθεται το εύλογο ερώτημα κατά πόσο η τακτική που και οι δύο πλευρές ακολουθούν οδηγεί κάπου.

*Ο Παναγιώτης Πάντος είναι πολιτικός επιστήμονας. Το άρθρο του δημοσιεύθηκε στην Αυγή της 3/12/2010