Είδαμε το ανατρεπτικό ψυχολογικό θρίλερ «Το Στρίψιμο της βίδας Reloaded…» του Χένρι Τζέημς σε διασκευή του Μάριου Ιορδάνου και Σοφίας Καζαντζιάν, που ανεβαίνει για 2η χρονιά, στο θέατρο Vault Theatre Plus.

Μια παράσταση που όσο η «πίεση» ανεβαίνει, τόσο πιο βαθιά κυριαρχεί η «βίδα της αλήθειας των ανθρώπινων χορδών».

Το έργο

Η παράσταση «Το  Στρίψιμο της βίδας Reloaded…» αφορά την δραματοποιημένη μεταφορά του διηγήματος «The Turn of the Screw», του Αμερικανού συγγραφέα Henry James το 1898. Ο συγγραφέας, ως εκπρόσωπος του ρεαλισμού στη λογοτεχνία, δημιουργεί μια σκακιέρα με αντιπάλους τους φόβους του συλλογικού ασυνείδητου από τη μια και από την άλλη  τους προσωπικούς φόβους, του κάθε αναγνώστη-θεατή.

Αφορμή για την πρωτοπόρα για την εποχή  μυθοπλασία είναι  η  πραγματική ιστορία δύο παιδιών στο Σάσεξ της Αγγλίας (όπου κατοικούσε  ο συγγραφέας, για κάποια περίοδο της ζωής του) και τα οποία τα στοίχειωναν  νεκροί υπηρέτες. Το έργο ωστόσο δεν αφορά απλά  μια ακόμα  μεταφυσική  ιστορία τρόμου. Ο Τζέημς ξεκινά μεν από το «ανοίκειο» αλλά το κατευθύνει μέσα από το γράψιμό του, σε διαδρομές όπου ο φόβος  δεν είναι πλέον του μη «ασφαλή» χώρου αλλά και  του μη ασφαλή ανθρώπου. Το ανοίκειο στο «Στρίψιμο της βίδας» προσωποποιείται, ορίζεται και  διαμορφώνεται ως το άγνωστο πρόσωπο του μη ορισμένου φόβου.

Ο συγγραφέας κρατάει τον μη ασφαλή χώρο των τριών διαστάσεων, όπου η πλοκή εξελίσσεται, όχι στον εξωτερικό χώρο, όπως συνηθίζεται στην φανταστική λογοτεχνία,  αλλά μέσα στο ίδιο το μυαλό των ηρώων του. Όσο πιο βαθιά ο αναγνώστης -θεατής ανακαλύπτει τις σκέψεις των προσώπων, που καθορίζουν και δικαιολογούν τις δράσεις, τόσο πιο πολύ αισθάνεται ότι η λογική, το φυσικό και το πραγματικό, δίνουν τη θέση τους στο παράλογο, στο μεταφυσικό και στο απόκοσμο. Όσο η βίδα πιέζει το μυαλό, όσο πιο πολύ η βίδα «στρίβει», τόσο χάνονται τα όρια του ελέγχου του συνειδητού και το ασυνείδητο ξεδιπλώνει στους ήρωες τον εσώτερο κακοποιημένο   κόσμο τους και ενεργοποιεί στους παρατηρητές, το φόβο της απώλειας του δικού τους ελέγχου της όποιας πραγματικότητας νομίζουν ότι ορίζουν.

Μέσα από αυτήν την ανάγνωση ερμηνεύεται και η τεράστια απήχηση που είχε το διήγημα, από την εποχή που γράφτηκε μέχρι και  σήμερα. Λόγω της  αδιαμφισβήτητης   λογοτεχνικής  του αξίας, έχει μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες και έχει αποδοθεί θεατρικά και κινηματογραφικά (με κορυφαία μεταφορά την ταινία «The innocents» 1961, με πρωταγωνίστρια την Deborah Kerr).

Στην Ελλάδα για πρώτη φορά «Το στρίψιμο της βίδας» ανεβαίνει στη σκηνή στο θέατρο Vault Theatre Plus, με τη διασκευή του  Μάριου Ιορδάνου και της  Σοφίας  Καζαντζιάν και σκηνοθεσία του Μάριου Ιορδάνου.

Υπόθεση του έργου

Ένα νεαρό κορίτσι προσλαμβάνεται από τον πατέρα δύο παιδιών ως γκουβερνάντα, στην απομονωμένη εξοχική κατοικία της οικογένειας, που βρίσκεται δίπλα από μια λίμνη, κάπου στην αγγλική ύπαιθρο. Στο σπίτι διαμένει και η θεία των παιδιών, που τελεί χρέη οικονόμου. Ο ενθουσιασμός της νεαρής γκουβερνάντας και οι προσδοκίες της, για μια υπέροχη, μητρική σχεδόν και προστατευτική σχέση  με τα παιδιά, γρήγορα δίνουν τη θέση τους, όσο περνούν οι μέρες, στην αγωνία και το φόβο για πράγματα που συμβαίνουν ανεξήγητα και συμπεριφορές ανερμήνευτες, όχι μόνο από την οικογένεια της εξοχικής κατοικίας αλλά και από την ίδια την γκουβερνάντα. Τα συνεχή ερωτήματα, τι   πραγματικά συμβαίνει σ΄ αυτό το σπίτι, θα απαντηθούν, αφού πρώτα χαθούμε όλοι μαζί στις διαδρομές των ηρώων μέσα στην  παράνοια της ζωής τους και στον φόβο του αγνώστου που διακατέχει τους πάντες.

Η παράσταση «Το  Στρίψιμο της βίδας Reloaded…» του Henry James, σε διασκευή του Μάριου Ιορδάνου και Σοφίας Καζαντζιάν, σε σκηνοθεσία Μάριου Ιορδάνου, στο θέατρο Vault Theatre Plus είναι  καθηλωτική . Μετά το πέρας της παράστασης λειτουργούν όλες οι αισθήσεις του θεατή στο κόκκινο.

Οι απαιτήσεις μιας παράστασης ψυχολογικού θρίλερ επιβάλλουν όλες οι επιμέρους τέχνες που τη συνθέτουν να ακολουθούν την σκηνοθετική ματιά, διαφορετικά η ψυχολογική επιταχυνόμενη αφήγηση των ηρώων διασπάται και δεν φτάνει ποτέ στο κοινό, διότι κοινό και ερμηνευτές σε έργα σαν το «Στρίψιμο της βίδας» αν δεν συμπορεύονται και δεν ταυτίζονται  ψυχικά δεν έχουν νόημα. Το έργο έχει και μια επιπρόσθετη δυσκολία. Είναι θεατρική μεταφορά βιβλίου με κυρίαρχο συναίσθημα το φόβο σε όλες τις μορφές του. Το φόβο της απώλειας του ελέγχου, όταν δεν ξέρουμε τι φοβόμαστε ή πότε θα εμφανιστεί αυτό που φοβόμαστε, το φόβο που μας δημιουργούν τα πρόσωπα και οι πράξεις τους, το φόβο για το άγνωστο μεταφυσικό παρόν, που δεν βλέπουμε αλλά μπορεί να υπάρχει, και να μας κάνει κακό, το φόβο για όλα όσα δεν ξέρουμε.

Ως αναγνώστες τέτοιου είδους ιστοριών, ο καθένας μετατρέπει μέσα από τα δικά του βιώματα και τη δική του φαντασία, τις λέξεις σε εικόνες, σε διαδρομές προσωπικές και συναισθήματα και τελικά απολαμβάνει την ανάγνωση, χωρίς την παρεμβολή άλλων παραγόντων. Η δραματοποιημένη όμως αφήγηση ενός βιβλίου σαν το «Στρίψιμο της βίδας, καλείται να δώσει όλον τον κόσμο του «ανοίκειου» και του τρόμου που δημιουργεί μπροστά στα μάτια των θεατών, κι αυτό καθιστά τη διασκευή πάρα πολύ εύθραστη. Αν κάτι παραλειφθεί από την παλέτα της αφήγησης του συγγραφέα, η παράσταση καταρρέει. Η διασκευή της  Σοφίας Καζαντζιάν και του  Μάριου Ιορδάνου, κυριάρχησε στο κείμενο. Είναι μια διασκευή λιτή, δυναμική, καθαρή στις σκηνές και με γλώσσα χωρίς μεγάλες αφηγηματικές αναπαραστάσεις. Κείμενο άμμεσο και ρεαλιστικό. Δράση έντονη και συναρπαστική. Η σκηνοθεσία του Μάριου Ιορδάνου έχει φροντίσει τα πάντα σε κάθε λεπτομέρεια.  Τα σκηνικά του Βαλεντίνο Βαλάση μαζί με τους φωτισμούς και τη μουσική επιμέλεια του Μάριου Ιορδάνου, δημιουργούν έναν κόσμο απόκοσμο.

Όλοι έχουμε βρεθεί σ ΄ένα σαλόνι μ΄ένα τζάκι στη μέση, αλλά στο «Στρίψιμο της βίδας», όλα δείχνουν και είναι απειλητικά. Η  περιρρέουσα  ατμόσφαιρα μας προετοιμάζει για αυτό το ταξίδι της αγωνίας που πρόκειται να βιώσουμε μαζί με την γκουβερνάντα Σοφία Καζαντζιάν, που όσο εξελίσσεται η παράσταση, όλο και περισσότερο χάνουμε μαζί της, το τι είναι πραγματικό και τι  όχι, όλο και περισσότερο «στρίβει η βίδα». Η κινησιολογία και οι χορογραφίες από την ίδια μαζί με το υποκριτικό της ταλέντο, συνθέτουν μια ερμηνεία ιδιαίτερα παθιασμένη και πολυπρόσωπη.

Η γκουβερνάντα ως ρόλος χρειάζεται τεράστια αποθέματα ενέργειας από την ηθοποιό, που την ερμηνεύει, λόγω της προοδευτικά αυξανόμενης σχιζοφρενικής κατάστασης που βιώνει, αλλά και λόγω των συναισθηματικών έντονων μεταβολών και μεταπτώσεων που την διακατέχουν. Κι αυτά τα κατέθεσε η Σοφία Καζαντζιάν απλόχερα και γενναιόδωρα στους θεατές. Ο Μάριος Ιορδάνου στο ρόλο του πατέρα αλλά και στο ρόλο του νεαρού της οικογενείας, ενισχύει με την έντονη αρρενωπή παρουσία του, την πεποίθηση της επικινδυνότητας που βιώνει η γκουβερνάντα στο συγκεκριμένο οικογενειακό πλαίσιο. Αινιγματική αρχικά η σκηνοθετική επιλογή να ενσαρκώνει ο ίδιος ηθοποιός, το ρόλο του πατέρα και του νεαρού αλλά, η εξέλιξη της υπόθεσης, δικαιώνει τον σκηνοθέτη. Μοιάζει σαν να μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον κόσμο της γκουβερνάντας, σαν να μας αφήνει στοιχεία εκτεθειμένα, να τα συλλέξουμε και να κρίνουμε γιατί η «βίδα» στρίβει όλο και περισσότερο, όσο προχωρά η παράσταση.

Η Γεωργία Δήμου στο ρόλο της μικρής κόρης, εκφραστική και άμεση έχει πλάσει ένα ρόλο διφορούμενο, γεμάτο τρυφερότητα από τη μια και σκληρότητα από την άλλη. Ο Βαλεντίνο Βαλάσης, στο ρόλο της θείας οικονόμου, είναι ο ορισμός του «Γκραν Γκινιόλ». Η όλη σκηνική του παρουσία αποπνέει μια διαρκή απειλή και σασπένς. Σε κάθε του είσοδο, οι θεατές αγωνιούν για το τι πρόκειται να συμβεί. Σκληρός, απόμακρος, ένοχος αλλά χωρίς τίποτα να προδίδει το λόγο, εντείνει τον τρόμο και την αγωνία.

Η παράσταση, παρόλο που το έργο γράφτηκε, περίπου το 1900, είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Η ανθρώπινη ψυχή και τα πολλαπλά της είδωλα. Τα ένστικτα και η αυτοκαταστροφή μας. Η αγωνία της επιβίωσης μέσα στον κόσμο της απόλυτης πίεσης. Η απώλεια της ενσυναίσθησης και το πέρασμά μας,  σε κατάσταση καταστολής της κοινωνικής μας  νοημοσύνης.

Ο τίτλος της παράστασης «Το στρίψιμο της βίδας» μαρτυρά την τρέλα. Η παράσταση όμως, περνάει μέσα από το φόβο που έχουμε όλοι, γι΄ αυτήν Γνωρίζουμε πόσο εύκολα «στρίβει η βίδα», πόσο ξαφνικά ένας άνθρωπος περνάει σε άλλα μέρη του μυαλού του, ανεξερεύνητα, άγρια. Και όλοι όταν ρωτάμε «γιατί» έγινε το πέρασμα, φοβόμαστε την απάντηση, σαν να έχουμε κι εμείς μέρος από την ευθύνη για κάθε άνθρωπο, που πέρασε το μυαλό του «απέναντι» και χάθηκε. Η παράσταση μας το λέει αυτό ξεκάθαρα. Έχουμε ευθύνη για κάθε άνθρωπο που του έχουν ασκήσει βία, σε οποιαδήποτε μορφή, και δεν κάναμε κάτι. Και η βία είναι τόση πολλή πια που τα γιατί δεν χρειάζονται. Κρατάμε την φράση από το έργο «αν η καρδιά μπορούσε να σκεφτεί, θα είχε σταματήσει» και φεύγουμε με την ελπίδα ότι η δική μας βίδα θα «αντέξει».

Συντελεστές:

Κείμενο: Σοφία Καζαντζιάν – Μάριος Ιορδάνου

Σκηνοθεσία – Σχεδιασμός φωτισμού – Μουσική επιμέλεια: Μάριος Ιορδάνου

Σκηνογραφία – Ενδυματολογία: Βαλεντίνο Βαλάσης

Κινησιολογία – Χορογραφίες: Σοφία Καζαντζιάν

Επιμέλεια ήχου: Χριστόφορος Τσακιρόπουλος

Φωτογραφίες: Μαρία Γαλάτη – Κατερίνα Σβορώνου

Σχεδιασμός αφίσας: inkhouse

Επικοινωνία: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου

Παίζουν: Σοφία Καζαντζιάν, Μάριος Ιορδάνου, Βαλεντίνο Βαλάσης, Γεωργία Δήμου

Πληροφορίες:

Θέατρο Vault Theatre Plus: Μελενίκου 26, Αθήνα 10447

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Σάββατο 18:00 και Κυριακή στις 21:00

Έναρξη παραστάσεων: Σάββατο 14 Οκτωβρίου

Εισιτήρια: 10 ευρώ (προπώληση), 15 ευρώ (ταμείο)

Προπώληση: https://www.more.com/theater/to-stripsimo-tis-bidas-reloaded-1/

Και στο ταμείο του θεάτρου

Πληροφορίες – Κρατήσεις: 213-0356472