Η επιτυχημένη παράσταση «Νίκολα Τέσλα, ο άνθρωπος που φώτισε τον κόσμο» για παιδιά και εφήβους, που την προηγούμενη σεζόν παρακολούθησαν εκατοντάδες μαθητές σε σχολεία, θέατρα και χώρους τέχνης, επιστρέφει στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα από την ομάδα Μαγνήτες.

«Η πρόοδος δεν σήμαινε για αυτόν κατασπατάληση των φυσικών πόρων και καταστροφή του περιβάλλοντος αλλά το αντίθετο: γι’ αυτόν, η κατανόηση και ο σεβασμός του περιβάλλοντος επιτρέπουν την πρόσβαση σε ανεξάντλητη ενέργεια» λέει στο tvxs η σκηνοθέτρια Ευγενία Τζιρτζιλάκη, η οποία εξηγεί γιατί επέλεξε να φωτίσει τη συγκεκριμένη προσωπικότητα σήμερα, ως πρόταση για τα παιδιά.

Γιατί κάνατε αυτή την παράσταση; Ποια ήταν η αφορμή;

Ε.Τ. Απλώς σκεφτόμουν πόσο βαρύ πρέπει να είναι όλο αυτό που ζούμε για τα παιδιά, για την επόμενη γενιά δηλαδή. Τα παιδιά που τώρα πάνε δημοτικό και γυμνάσιο, ή και τα μεγαλύτερα, άνοιξαν πρώτη φορά το βλέμμα τους στον κόσμο μέσα στην οικονομική κρίση, στην πανδημία και την κλιματική κατάρρευση. Αυτοαποκαλούνται «τελευταία γενιά», και οι προκλήσεις ψυχικής υγείας ανάμεσά τους σαρώνουν. Παιδιά με κατάθλιψη, παιδιά βίαια που απορροφούν όλη την ένταση και το άγχος των γονιών, της τηλεόρασης, των σόσιαλ. Τι χρειάζονται αυτά τα παιδιά; Και πώς μπορούμε να τους απευθυνθούμε για να τους το παράσχουμε;

Νομίζω έχουν ανάγκη την ελπίδα πάνω απ’ όλα, την αίσθηση δηλαδή ότι το μέλλον δεν είναι ένα πελώριο πεδίο μη διαφυγής που δεν μπορεί να αλλάξει ό,τι κι αν κάνουν. Κατ’ αρχάς επειδή αυτό δεν είναι αλήθεια. Και κατά δεύτερον επειδή μόνο εάν τους επιτρέψουμε να ελπίζουν μπορούν να μας αποδείξουν ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Ξεκινήσαμε λοιπόν να κοιτάμε στην Ιστορία για πηγές ελπίδας και πολύ γρήγορα βρεθήκαμε μπροστά στην περίπτωση του Τέσλα. Ο άνθρωπος αυτός αποτελεί φάρο της ανθρώπινης σκέψης για χίλιους δύο λόγους, παρότι έχει επιμελώς χωθεί σ’ αυτό που θα λέγαμε συσκοτισμένη κληρονομία. Δεν τον ξέρει και τόσο πολύ κόσμος εννοώ, πράγμα παράλογο αν σκεφτεί κανείς το βαθμό της συνδρομής του σε αυτό που γνωρίζουμε ως σύγχρονο κόσμο.

Το ηλεκτρικό ρεύμα όπως το ξέρουμε, αλλά και κάθε μορφή ασύρματη; επικοινωνίας, από τις ακτινογραφίες ως το ραδιόφωνο, βασίζονται στις ιδέες του. Σε προσωπικό επίπεδο ο Τέσλα ξεπέρασε τρομερές δυσκολίες από παιδί – το πένθος για το θάνατο του υπερεφυούς αδερφού του, με τον οποία πάντα τον σύγκριναν οι γονείς του, το ότι ο πατέρας του δεν τον άφηνε να ασχοληθεί με τις επιστήμες (ήθελε να τον κάνει παππά), ο παραλίγο θάνατός του από χολέρα, είναι μόνο κάποια από τα εμπόδια που αντιμετώπισε. Και που ξεπέρασε, με οδηγό το ανθρωπιστικό του όραμα. Ο Τέσλα δεν έβλεπε τις θετικές επιστήμες (αυτό που τώρα λέμε STEM / Science, Technology, Engineering, Mathematics), ως αποκομμένες από τις κοινωνικές επιστήμες, την τέχνη ή την κουλτούρα. Η ιδέα για το εναλλασσόμενο ρεύμα ας πούμε, του ήρθε καθώς απήγγειλε Γκαίτε σ ένα πάρκο! Κάτι στους στίχους τον έκανε να φανταστεί αυτό που προηγουμένως δεν ήταν δυνατόν. Στην σκέψη του Τέσλα όλα συνδέονται, και προτεραιότητα δεν έχει το κέρδος αλλά η ζωή: «Δεν εργάζομαι για τον άνθρωπο», είχε πει, «αλλά για την ανθρωπότητα».

Η πρόοδος δεν σήμαινε για αυτόν κατασπατάληση των φυσικών πόρων και καταστροφή του περιβάλλοντος αλλά το αντίθετο: γι’ αυτόν, η κατανόηση και ο σεβασμός του περιβάλλοντος επιτρέπουν την πρόσβαση σε ανεξάντλητη ενέργεια. Το πρώτο εργοστάσιο υδροηλεκτρικής ενέργειας, πχ έχει την υπογραφή του. Και σε μια στιγμή πραγματικής οικολογικής κρίσης, ενεργειακών προκλήσεων και καταστροφών, βρίσκω πάρα πολύ καίριο να μπορούν τα παιδιά να εμπνευστούν να τα αντιμετωπίσουν όλα αυτά δημιουργικά και με ελπίδα. Να δουν κατ’ αρχήν ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι σκέψης από τον κυρίαρχο, αλλά εξόχως πετυχημένα παραδείγματα όπου μέσα από μια σχέση αρμονίας με τη φύση μπορεί να ανθίζει και η ανθρώπινη ζωή.

Γιατί κατά τη γνώμη σας είχε επιτυχία;

Δεν μπορώ να είμαι σίγουρη γιατί αρέσει. Είχαμε ας πούμε παιδιά που ζητούσαν από τους γονείς τους να τα ξαναφέρουν. Και ξανά ερχοντουσαν. Αυτό δεν το βλέπεις συχνά σε παιδικές παραστάσεις. Δεν ξέρω τι είναι αυτό που μιλάει τόσο πολύ στα παιδιά, αν είναι η ιστορία ή ο τρόπος που τη λέμε εμείς. Για τον Τέσλα η ιστορία που έχει επικρατήσει είναι του μοναχικού ιδιοφυούς εφευρέτη, που ήρθε σαν υπέρλαμπρο άστρο από του πουθενά και χάθηκε στη λήθη. Εμείς βλέπουμε μια άλλη ιστορία, που αφορά την αγάπη του για τους ανθρώπους γύρω του, που αποτέλεσε το κίνητρο για την εξέλιξη της διάνοιάς του. Βλέπουμε ένα παιδί φιλοπερίεργο, που έψαχνε να βρει λύσεις σε προβλήματα, γιό μιας επίσης εξαιρετικής εφευρέτη για την οποία δεν μάθαμε τίποτα απλώς επειδή ήταν γυναίκα (είχε εφεύρει από χειροκίνητο μίξερ και γεωργικά μηχανήματα μέχρι αργαλειό).

Στον Τέσλα βλέπουμε έναν άνθρωπο μεγαλωμένο με την ηθική του κοινού καλού, που μεγάλο μέρος της κληρονομιάς του θάφτηκε από τα εμπορικά μεγαθήρια της εποχής. Δεν σκιαγραφούμε την ιστορία ενός υπερήρωα που δεν μοιάζει σε τίποτα με μας και μπορούμε μόνο να τον θαυμάζουμε, αλλά αντίθετα, ενός ανθρώπου σαν κι εμάς, που η ιστορία του μπορεί να μας εμπνεύσει και να μας ενδυναμώσει ώστε να συνομιλήσουμε μαζί του. Και νομίζω ότι έχουν ανάγκη από τέτοιες ιστορίες τα παιδιά. Και οι μεγάλοι φυσικά! Έχουμε ακούσει και κάποια πολύ συγκινητικά πράγματα για την παράσταση από ενήλικες που αισθάνθηκαν να παίρνουν ανάσα με αυτό που φτιάξαμε. Κι αυτό μου δίνει τρομερή χαρά.

Πως αντιμετωπίζετε το θέατρο για παιδιά;

Με κέφι, χαρά και φαντασία αλλά και με τρομερό αίσθημα ευθύνης. Γιατί τα παιδιά δεν έχουν τις ίδιες άμυνες με ένα ενήλικα απέναντι σ αυτό που θα δουν. Είναι πολύ πιο ανοιχτά και δεν είναι πάντα έτοιμα αντιμετωπίσουν κριτικά αυτό που θα τους παρουσιάσεις. Άρα κάθε λέξη, κάθε φράση, κάθε χειρονομία επί σκηνής, τα ζυγίζουμε δέκα φορές παραπάνω από ό,τι σε οποιαδήποτε παράσταση ενηλίκων πριν τα εντάξουμε στην παράσταση. Τι προεκτάσεις μπορεί να έχει κάθε λεπτομέρεια στο ψυχισμό και τη σκέψη των παιδιών; Τι συνειρμούς μπορεί να κάνουν; Τι συσχετίσεις; Αυτά ως προς το περιεχόμενο. Όσον αφορά τη φόρμα, ακολουθώ πολύ πιο ενστικτώδεις διαδρομές. Θέλω να είναι όσο πιο χειροποίητα γίνεται όλα, από τη μουσική, που είναι πάντα ζωντανή και χειροποίητη, μέχρι τα σκηνικά που φτιάχνονται από το τίποτα πάνω στη σκηνή.

Όλα αναπτύσσονται μπροστά στα μάτια των παιδιών, με το ίδιο σκεπτικό που στήναμε μικροί τα παιχνίδια μας: εδώ και τώρα, από το τίποτα ανθίζει ένας κόσμος. Αυτό που ενεργοποιούμε είναι η φαντασία, αυτό το μαγικό μοχλό της μεταμόρφωσης. Δεν θέλουμε να εντυπωσιάσουμε τα παιδιά με φανταχτερά στοιχεία, όπως κάνει μια ταινία ή ένα υπερθέαμα, αλλά να τα κάνουμε μ’ ένα κελάϊδισμά κι ένα κλαρί να δουν ένα ολόκληρο δάσος, εκεί που πριν λίγο δεν έβλεπαν τίποτα. Κι αυτό γιατί το θέατρο είναι εμπειρία, δεν είναι προϊόν. Είναι ένα πράγμα που φτιάχνεται μαζί μέσα από τη συνάντηση, όχι ένα πράγμα προς κατανάλωση. Κι ακόμα περισσότερο το παιδικό θέατρο, είναι πρόσκληση συμμετοχής σε μια περιπέτεια, που δεν έχει κανείς ιδέα τι θα συμβεί την επόμενη στιγμή και στο τέλος έχεις μπόλικο υλικό για να τραφείς. Βλέπουμε ότι τα παιδιά στο τέλος της παράστασης θέλουν να ανέβουν πάνω στη σκηνή και να αγγίξουν τα πράγματα που χρησιμοποιούμε, ρωτάνε, ζητάνε κι άλλες πληροφορίες, κάνουν συσχετίσεις, ενεργοποιούνται. Αυτό θέλουμε, αυτό είναι το παιδικό θέατρο που μας αφορά!

Για παιδιά από 8 ως 108 χρονών // Από 22 Οκτώβρη και κάθε Κυριακή στις 12πμ, στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα στον Κεραμεικό, Μεγάλου Αλεξάνδρου 125

Ομάδα Μαγνήτες
Η Ομάδα Μαγνήτες πήρε το όνομά της εμπνεόμενη από τις ιδιότητες των μαγνητών: οι μαγνήτες, όπως και οι ηθοποιοί, μπορούν να ασκούν ακαταμάχητη έλξη από αρκετή απόσταση, δίχως να χρειαστεί να αγγίξουν κάτι. Οι ηθοποιοί, όπως και οι μαγνήτες, δημιουργούν γύρω τους ένα φορτισμένο πεδίο που μοιάζει μαγικό αλλά στην πραγματικότητα είναι απολύτως φυσικό. Η ομάδα φιλοδοξεί να μεταφέρει στα παιδιά αληθινές ιστορίες ξεχωριστών ανθρώπων.

Συντελεστές παράστασης
Κείμενο – Έρευνα: Ομάδα Μαγνήτες
Σκηνοθεσία: Ευγενία Τζιρτζιλάκη
Ηθοποιοί: Στέβη Φόρτωμα, Σοφία Αθανασοπούλου
Μουσικός επί σκηνής: Eύα Μυλωνά
Κατασκευή σκηνικών αντικειμένων: Αθανάσιος Καραβίτης
Επιστημονική επιμέλεια: Ανδρέας Αυλωνίτης
Μοδίστρα: Βέρα Φόρτωμα
Σχεδιασμός αφίσας: Ισαβέλλα Μαυρή
Φωτογραφίες: Αθανάσιος Καραβίτης, Νίκος Δροσάκης
Βιντεοσκόπηση: Μιχάλης Καλιδώνης
Εικονογραφήσεις: Tania Cimmati

Trailer

https://www.youtube.com/watch?v=tXcT9JEyTMw