Martovski Festival. Γνωστό ως το φεστιβάλ του Μαρτίου. Ένα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ και ταινιών μικρού μήκους που μετράει 71 χρόνια ζωής και είναι από τα πιο παλιά φεστιβάλ της Ευρώπης και το πιο παλιό στη Σερβία – σύμβολο πολιτισμού για το Βελιγράδι.

Η φετινή διοργάνωση (26-30 Μαρτίου) είχε 92 ταινίες, σε γεμάτες αίθουσες από όλες τις ηλικίες, ταινίες που αναβιώνουν την ιστορία της Γιουγκοσλαβίας, είχε θέματα για τον πολιτισμό, την οικολογία, τον αθλητισμό, το μεταναστευτικό, είχε βιογραφίες, κινούμενα σχέδια και φαντασία, είχε ελληνικό χρώμα και Νόβακ Τζόκοβιτς.

Ο θρύλος του παγκόσμιου τένις παρακολούθησε την ταινία «Niki Pilic, the legend», για τον παλαίμαχο Σέρβο τενίστα και μέντορα του Νίκι Πίλιτς που ήταν επίσης παρών.

Το μεγάλο βραβείο (Grand Prix καλύτερης ταινίας)  του φεστιβάλ κέρδισε το Flotation, ταινία εθνογραφική, με μια περιβαλλοντική διάσταση ως προς τις επιπτώσεις ενός ορυχείου στις παρυφές μιας επαρχιακής πόλης της Σερβίας στην οικονομική ζωή των κατοίκων, που εργάζονται εκεί και στο περιβάλλον γύρω τους.

Μιλήσαμε με τον παραγωγό της που κέρδισε ένα ακόμα βραβείο, αυτό του καλύτερου ντοκιμαντέρ για κάτω από 50 λεπτά για το Portrait of a dying giant.

Miloš Ljubomirovic

Πιστεύω στη μαγεία και περιμένω να συμβεί

Γεννημένος στο Μπορ της ανατολικής Σερβίας, είναι σκηνοθέτης και παραγωγός ταινιών και η πρόσφατη συμπαραγωγή του, “Βόρειος Πόλος”, έκανε πρεμιέρα στην επίσημη επιλογή στις Κάννες 2021, κέρδισε βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ.

Πως ξεκίνησε η αγάπη σας για τον κινηματογράφο;

Στο λύκειο, περιμένοντας τους γονείς μου να γυρίσουν από τη δουλειά και να φάμε έβλεπα πολλές ταινίες. Νομίζω ότι αυτό με επηρέασε αποφασιστικά- αν το στομάχι μου ήταν γεμάτο, μάλλον θα έβρισκα παρηγοριά στο κρεβάτι ή κάπου έξω με φίλους.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας σκηνοθέτες;

Alexander Payne, Michael Haneke, Asghar Farhadi, Andrey Zvyagintsev και Stanley Kubrick.

Τι γνωρίζετε για τον ελληνικό κινηματογράφο;

Όχι πολλά. Το βλέπω αυτό ως ένα κενό στις γνώσεις μου. Γνωρίζω τις ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου, αν αυτό μετράει για κάτι.

Η τέχνη έχει κοινή γλώσσα;

Έτσι πιστεύω. Αυτό που θεωρώ ως γλώσσα του κινηματογράφου είναι το συναίσθημα και αυτό πρέπει να αποδίδεται με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικούς ανθρώπους.

Τι συνδέει τους Σέρβους και τους Έλληνες;

Νομίζω ότι η νοοτροπία είναι παρόμοια, η αγάπη για το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, η αγάπη για την απόλαυση της ζωής.

Μας αρκεί να βρισκόμαστε στην ίδια παρέα κάπου στον κόσμο. Σε πολλές περιπτώσεις στη ζωή μου, έχω βρεθεί κοντά σε ανθρώπους από την Ελλάδα και πάντα βρίσκαμε μια κοινή γλώσσα. Γνώρισα στενούς φίλους σε αθλητικούς αγώνες και κινηματογραφικά φεστιβάλ και δεν είναι πάντα οι ίδιοι άνθρωποι. Επίσης, η ιστορία μας είναι συνδεδεμένη. Αρκεί να πούμε Κέρκυρα και Zeitenlik (το στρατιωτικό συμμαχικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης) και η σύνδεσή μας με τον ελληνικό λαό γίνεται αιώνια.

Ο Μπρέγκοβιτς λέει ότι μοιραζόμαστε την ίδια τρέλα. Συμφωνείτε;

Μάλλον το άκουσε αυτό από κάποιον άλλον και το είπε ως δικό του, αλλά κατά βάση, συμφωνώ.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα του Flotation;

Οι σκηνοθέτιδες, Zoe Aiano και η Alesandra Tatic, σκέφτηκαν την ιδέα, απ’ όσο γνωρίζω, σε ένα εργαστήριο στην Κροατία, όταν συναντήθηκαν. Το θέμα είναι κοντινό μου, γι αυτό ανέλαβα την παραγωγή. Ο παππούς μου ήταν ανθρακωρύχος, ο πατέρας μου μηχανικός σε μεταλλευτική εταιρεία. Νομίζω ότι αυτό είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες της ταυτότητάς μου. Ο άλλος προέρχεται από την πλευρά της μητέρας μου, όπου υπάρχουν αγρότες και οικοδόμοι. Ουσιαστικά, οι ρίζες μου μου λένε ότι η ζωή δεν είναι εύκολη και οι οικογενειακές σχέσεις μου λένε ότι μπορεί να είναι όμορφη. Οι αντιξοότητες χτίζουν χαρακτήρα- αυτό το βλέπω ως την κύρια οικογενειακή κληρονομιά.

Η ταινία μιλάει για ένα μέλλον με διπλή ταυτότητα… Τη Γιουγκοσλαβία είχατε στο μυαλό σας;

Όλοι οι άνθρωποι έχουν μια διπλή ταυτότητα, από μητέρες και πατέρες. Το ερώτημα είναι πού μεγαλώνουν, σε ποιο περιβάλλον, τι τους καθοδηγεί στη ζωή. Η Γιουγκοσλαβία είναι μια όμορφη ιδέα που σίγουρα πέθανε το ’41. Όλα όσα ακολούθησαν ήταν αναβολή της καταστροφής. Αυτό δεν μειώνει το γεγονός ότι γεννήθηκα στις αρχές του 20ου αιώνα για να υποστηρίξω ολόψυχα τη Γιουγκοσλαβία. Δεν μειώνει επίσης το γεγονός ότι βλέπω τους λαούς της περιοχής πολύ κοντά μου.

Μαγεία και βιομηχανία, δύο πόλοι στην ταινία- πώς τους συνδέετε;

Προσωπικά, είμαι αφοσιωμένος στη βιομηχανία. Αλλά εξακολουθώ να πιστεύω στη μαγεία και περιμένω να συμβεί.

Ποιοι είναι οι δράκοι στην ιστορία σας;

Οι δράκοι συμβολίζουν περισσότερο τους ανθρώπους της περιοχής παρά την ίδια τη βιομηχανία. Ένας από αυτούς είπε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων: “Οι δράκοι δεν είναι τόσο κακοί, αλλά οι άνθρωποι τους σκοτώνουν”. Αυτό ισχύει για τους ανθρώπους- η βιομηχανία τους αγαπάει ή τουλάχιστον θέλει να υπάρχουν, αλλά τους σκοτώνει επίσης. Η βιομηχανία είναι αυτή που δίνει ζωή και σκοτώνει τη ζωή.

Δράκοι υπάρχουν σε όλες τις άλλες εταιρείες που όχι μόνο αρπάζουν τους πόρους ορισμένων περιοχών, όπως κάνουν οι δράκοι, αλλά και καταστρέφουν σιγά σιγά τις ζωές των ανθρώπων σε αυτές τις περιοχές προσφέροντας ψεύτικη ευημερία.

Ποιος είναι ο ήρωάς σας;

Εγώ σε δέκα χρόνια.

Η μαγεία είναι σημαντική στη ζωή;

Πιστεύω ότι η πραγματική μαγεία είναι έτοιμη να συμβεί. Κοιτάξτε πίσω σας.

Τα μελλοντικά σας σχέδια;

Να γυρίσω την πρώτη μου ταινία μεγάλου μήκους ως σκηνοθέτης. Να μάθω πώς να ζω από τη δημιουργία ταινιών.

Και να στείλω ένα σύντομο μήνυμα μέσω της μαγείας του διαδικτύου σε κάποιον που εκτιμώ στη ζωή μου.

Radoslav Pavkovic – Το μέλλον του σινεμά και ο Λάνθιμος

Σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός, συνιδρυτής, με τη Χριστίνα Χατζηχαραλάμπους, σύντροφο του στη ζωή και την Τέχνη, του indie festival- φεστιβάλ ανεξάρτητου αμερικάνικου κινηματογράφου που διοργανώνεται στο Βελιγράδι και το Νοέμβρη γιορτάζει τα 10 γενέθλια του.

Το 2012 η ταινία του Ράσα και της Χριστίνας «Loveless Zoritsa» παίχτηκε σε πάνω από 30 φεστιβάλ, απέσπασε βραβεία, ακολούθησαν και άλλες ταινίες και η επόμενη που τώρα ετοιμάζει ο Ράσα έχει θέμα τη σεξουαλική απελευθέρωση μιας 50χρονης λογίστριας.

Και μόνο η παράδοση 71 χρόνων για το Martovski σημαίνει ότι είναι κάτι σημαντικό. Το στίγμα του φεστιβάλ είναι η ποιότητα και η πρωτοπορία, μας λέει.

Δεν είναι τόσο αισιόδοξος ότι η Τέχνη μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο πολιτικά. Ίσως μπορεί να το κάνει κοινωνικά.

Από τους Έλληνες σκηνοθέτες ξεχωρίζει τους Γιάννη Οικονομίδη, Κωνσταντίνο Γιάνναρη, Νίκο Παναγιωτόπουλο, Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη και φυσικά το Γιώργο Λάνθιμο. «Τον βρίσκω πιο ενδιαφέροντα τώρα απ ότι πριν από 20 χρόνια. Κάθε μεγάλος σκηνοθέτης έχει δικαίωμα να μπορεί να κάνει αυτό που θέλει, να πειραματίζεται, να παίζει με τη φόρμα, να ξεπερνάει τα όρια του. Η «Ευνοούμενη» μου άρεσε περισσότερο από το Poor things, αλλά ο Λάνθιμος είναι μεγάλος σκηνοθέτης.

Η μέρα του Νόλε

Από την παραμονή όλοι στο φεστιβάλ γι’ αυτό μιλούσαν. Θα έρθει ο Τζόκοβιτς. Και ήρθε, με την ασφάλεια της διοργάνωσης να επιτρέπει φωτογραφίες, όχι όμως κουβέντες μαζί του. Είδε την ταινία, έδωσε συνέντευξη τύπου, μίλησε για το πρόσφατο «διαζύγιο» του με τον επί πέντε χρόνια προπονητή του, Γκόραν Ιβανίσεβιτς, που ήταν κι αυτός παρών, αφού και οι δύο συμμετείχαν στην εν λόγω ταινία.

«Το τέλος της συνεργασίας μας δε σημαίνει το τέλος της φιλίας μας.

Ο χωρισμός μας ήταν θετικός όσο θετικός μπορεί να είναι ένας χωρισμός

Του εύχομαι τα καλύτερα, είναι φίλος ζωής.

Ακόμα δεν ξέρω ποιος θα είναι ο νέος μου προπονητής και αν θα υπάρξει κάποιος. Θα ενημερωθείτε».

Βασίλης Τερζόπουλος – Σινεμά, οικολογία και βιβλίο

Γεννήθηκε το 1980 στη Θεσσαλονίκη και μεγάλωσε στη Δράμα. Σπούδασε Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο London School of Economics (Ευρωπαϊκή Πολιτική) και στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (Διοίκηση Μονάδων Υγείας). Έχει εργαστεί στο Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης ως Ειδικός Επιστημονικός Συνεργάτης, στον τομέα της Επικοινωνίας και του Πολιτισμού. Είναι ο επικεφαλής του διεθνούς διαγωνιστικού προγράμματος Short and Green, με ταινίες περιβαλλοντικού προβληματισμού και κεντρικός παρουσιαστής του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, καθώς επίσης συντονιστής ελληνικού προγράμματος των Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Έχει εκδώσει πέντε βιβλία για παιδιά,έχει δημοσιεύσει διηγήματα σε λογοτεχνικά περιοδικά και ιστοτόπους.

Στο φεστιβάλ στο Βελιγράδι ήταν μέλος της επιτροπής βράβευσης.

Μιλήσαμε στο αυτοκίνητο που μας μετέφερε στο αεροδρόμιο για το ταξίδι της επιστροφής.

Πως ασχολήθηκες με το παιδικό βιβλίο;

Ξεκίνησα το 2010 με την έκδοση του πρώτου μου παιδικού βιβλίου “Ο παράξενος επισκέπτης της Ονειρούπολης”, ένα χριστουγεννιάτικο παραμύθι, που συστήνει στα παιδιά την έννοια του πρόσφυγα. Ωστόσο έγραφα από μαθητής.

Το 2014 εκδόθηκε το παραμύθι “Αναταραχή στην κουζίνα”, που θίγει το θέμα το εγωισμού μεταξύ φίλων μέσα από μια χιουμοριστική ιστορία με πρωταγωνιστές το Αλάτι και το Πιπέρι και υπόλοιπους χαρακτήρες όλα τα αντικείμενα και τρόφιμα που “ζουν” σε μία κουζίνα. Δύο χρόνια αργότερα ακολούθησε το ” Αναταραχή στην κουζίνα #2:  Ένα αλλιώτικο Πιρούνι”. Είναι μια ιστορία με θέμα τον εκφοβισμό και δίνει δύο εναλλακτικές επιλογές για το τέλος, που επιλέγει ο ίδιος ο αναγνώστης, απαντώντας στην ερώτηση αν ένα θύμα εκφοβισμού θα πρέπει να μιλήσει ανοιχτά ή όχι. Το 2017 εκδόθηκε το βιβλίο μου “Η Χριστουγεννιάτικη περιπέτεια του Ηλία” , που αποδεικνύει στους μικρούς αναγνώστες ότι ο Αη Βασίλης υπάρχει στ’ αλήθεια και ακολούθησε το πιο πρόσφατο “Το κορίτσι με το φλάουτο”, το 2022.

Υπό έκδοση είναι το νέο μου παιδικό βιβλίο με τίτλο “Άνοιξε τα μάτια”, ενώ δουλεύω και πειραματίζομαι με τη φόρμα του διηγήματος.

Το Short and green, είναι για σένα έργο ζωής;

Είναι αποστολή και στοίχημα για το Φεστιβάλ Δράμας. Το όραμα και η πρόθεση για ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα ταινιών ανήκουν στον Καλλιτεχνικό μας Διευθυντή Γιάννη Σακαρίδη. Ο τίτλος του προγράμματος ήταν δική μου σκέψη και οι παράλληλες εκδηλώσεις που συνοδεύουν το πρόγραμμα όλα αυτά τα χρόνια ήταν επίσης δική μου πρωτοβουλία. TO Short and Green προσελκύει μεγάλο ενδιαφέρον από το σινεφίλ κοινό και ευελπιστώ αυτό θα ενισχυθεί και στο μέλλον.

Πόσα χρόνια είσαι εργάζεσαι για τα φεστιβάλ;

Υπήρξα ο πρώτος εθελοντής του Φεστιβάλ Δράμας το 2004 και από το 2005 εργάζομαι για αυτό, σε διάφορους ρόλους ανά τα χρόνια. Από το 2009 είμαι ο συντονιστής και παρουσιαστής των τελετών έναρξης και λήξης και από το 2021 Head Programmer του Short and Green. Στα Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης εργάζομαι από το 2010, αρχικά ως παρουσιαστής ταινιών και από το 2014 εργάζομαι για τον συντονισμό του ελληνικού προγράμματος και των δύο Φεστιβάλ, καθώς και για τις περιφερειακές προβολές του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ.

Τι ομοιότητες έχει το φεστιβάλ Δράμας με αυτό του Βελιγραδίου;

Σίγουρα την αγάπη για τη μικρού μήκους ταινία. Παρατήρησα επίσης μια μικρή σύγκλιση στην κινηματογραφική ματιά των νέων δημιουργών, που προβάλλουν τα εθνικά προγράμματα και των δύο Φεστιβάλ, θεωρώ λόγω ομοιοτήτων στην κουλτούρα των δύο λαών.

Και στα δύο Φεστιβάλ παρατήρησα τη μεγάλη συμμετοχή των νέων, τόσο στο κοινό όσο και στο προσωπικό και τους εθελοντές. Κάτι που είναι πολύ ελπιδοφόρο.

Από τις ταινίες που είδες για το φεστιβάλ του Βελιγραδίου ποιες ξεχώρισες;

Το Duck Roast από τη Φινλανδία με σαφείς επιρροές από τον Καουρισμάκι, το A dead marriage από την Πολωνία, με έναν πολύ ξεχωριστό πρωταγωνιστή και το Split Ends από το Ιράν, μια σαφώς πολιτική ταινία που τολμά να πάει κόντρα στο κατεστημένο της χώρας.

Παρακολούθησα επίσης κάποια πολύ εντυπωσιακά animation μικρού μήκους.

Τα σέρβικα μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ είναι δυστυχώς πολύ επηρεασμένα από την τηλεοπτική φόρμα, την οποία πρέπει να ξεπεράσουν και οι δημιουργοί να υιοθετήσουν μια πιο κινηματογραφική ματιά. Προς μια τέτοια κατεύθυνση κινείται εν μέρει το Flotation, μια εθνογραφική ταινία για μια επαρχιακή πόλη της Σερβίας όπου λειτουργεί ορυχείο ορυκτών, έχοντας ταυτόχρονα και μια περιβαλλοντική διάσταση, η οποία απέσπασε το Gran Prix του Φεστιβάλ.

Έχει μια κάποια κινηματογραφικότητα και προσεγγίζει τους χαρακτήρες που παρουσιάζει με συμπάθεια και σεβασμό.