Η Μόνικα Βίττι (Monica Vitti: 3 Νοεμβρίου 1931-2 Φεβρουαρίου 2022), γεννήθηκε στη Ρώμη. Πρωταγωνίστησε σε ταινίες του Λουίς Μπουνιουέλ του Ντίνο Ρίζι, του Μάριο Μονιτσέλι, όμως έγινε γνωστή κυρίως από τις ταινίες του Μικελάντζελο Αντονιόνι, του οποίου ήταν η καλλιτεχνική μούσα και σύντροφος. Για τις αξέχαστες ερμηνείες της, έλαβε πολλά βραβεία, μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν η Αργυρή Άρκτος Καλύτερης Ηθοποιού στο Φεστιβάλ του Βερολίνου και ο Τιμητικός Χρυσός Λέοντας στη Βενετία, για την προσφορά της στον κινηματογράφο.

Η Περιπέτεια / L’ Avventura
Σκηνοθεσία: Μικελάντζελο Αντονιόνι
Σενάριο: Michelangelo Antonioni, Elio Bartolini
Πρωταγωνιστούν: Μόνικα Βίτι, Γκαμπριέλε Φερτσέτι, Λέα Μασάρι, Ντομινίκ Μπλανσάρ και Ρέντζο Ρίτσι
Χώρα Παραγωγής: Ιταλία, Γαλλία
Έτος Παραγωγής: 1960
Διάρκεια: 144 λεπτά

Γυρισμένη κατά το ήμισυ σ’ ένα ερημικό, ηφαιστειογενές νησί όπου βρίσκει καταφύγιο μια παρέα πλουσίων ενώ ταξιδεύει με ιστιοπλοϊκό, η ταινία «Η Περιπέτεια» είναι γεμάτη ήλιο, θάλασσα μυστήριο και φυσικά καλοκαίρι. Ο Μικελάντζελο Αντονιόνι καθοδηγεί υποδειγματικά τη μούσα του, Μόνικα Βίττι, σε μία κλασική ταινία.

Μία παρέα μεγαλοαστών ξεκινά για κρουαζιέρα. Ανάμεσά τους και η Κλαούντια, που προέρχεται από κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Στη διάρκεια της κρουαζιέρας η παρέα αποβιβάζεται σ’ ένα ξερονήσι, στην ηφαιστειογενή βραχονησίδα Lisca Bianca στο Αρχιπέλαγος των Αιολίδων νήσων, βόρεια της Σικελίας. Εκεί η Άννα (Λέα Μασάρι), φιλενάδα του αρχιτέκτονα Σάντρο (Γκαμπριέλε Φερτσέτι) και φίλη της Κλαούντια, ξαφνικά εξαφανίζεται.

Το ανεξήγητο αυτό συμβάν επιδρά καταλυτικά στην υπόλοιπη παρέα και κυρίως στην Κλαούντια (την ερμηνεύει μοναδικά η υπέροχη Μόνικα Βίττι) και στον Σάντρο, οι οποίοι αρχίζουν μια αβέβαιη, όσο και εύθραυστη σχέση.

«Όλοι αναρωτιούνται βλέποντας την ταινία: τι τέλος είχε η Άννα; Υπήρχε στο σενάριο μια σκηνή που στη συνέχεια κόπηκε, δεν θυμάμαι για ποιον λόγο, στην οποία η Κλαούντια, η φίλη της Άννα, βρίσκεται μαζί με τους άλλους φίλους της στο νησί. Κάθονται και φαντάζονται όλες τις δυνατές υποθέσεις γύρω από την εξαφάνιση της κοπέλας. Όμως δεν υπάρχουν απαντήσεις. Μετά από μια σιωπή κάποιος λέει “Ίσως να πνίγηκε μόνο”. Η Κλαούντια γυρίζει απότομα και λέει “Μόνο;”. Όλοι κοιτάζονται πανικόβλητοι. Αυτός λοιπόν ο πανικός είναι το στίγμα της ταινίας.» – Μικελάντζελο Αντονιόνι

Η «Περιπέτεια», αποτελεί το πρώτο μέρος της «τριλογίας της αποξένωσης» – θα ακολουθήσουν «Η Νύχτα» (La Notte) το 1961 και «Η Έκλειψη» (L’Eclisse) το 1962 – μέσα από την οποία ο Αντονιόνι ιχνηλατεί την εσωτερική έρημο του ανθρώπου και την αδυναμία επικοινωνίας στην σύγχρονη κοινωνία. Παράλληλα η ταινία σηματοδοτεί και την πρώτη συνεργασία του Ιταλού δημιουργού με τη Μόνικα Βίττι, την ηθοποιό που έμελλε να γίνει η μούσα του.

Το φιλμ του Αντονιόνι, ήταν υποψήφιο για δύο BAFTA (Καλύτερης Ταινίας και Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας), ενώ απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών το 1960 καθώς και το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής. Παράλληλα η Μόνικα Βίττι τιμήθηκε με την Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας.

Η Νύχτα / La Notte
Σκηνοθεσία: Μικελάντζελο Αντονιόνι
Σενάριο: Μικελάντζελο Αντονιόνι, Ένιο Φλαϊάνο και Τονίνο Γκουέρα
Πρωταγωνιστές: Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι, Ζαν Μορό, Μόνικα Βίτι, Μπέρναρντ Γουίκι, Rosy Mazzacurati, Τζιτ Μαγκρίνι, Μαρία Πία Λούτσι, Ουμπέρτο Έκο και Τζιόρτζιο Κασίνι
Μουσική: Τζιόρτζιο Κασίνι
Φωτογραφία: Τζιάνι ντι Βενάντσο
Μοντάζ: Εράλντο ντα Ρόμα
Έτος Παραγωγής: 1961
Χώρα Παραγωγής: Ιταλία
Διάρκεια: 122 λεπτά

Στις 24 Ιανουαρίου του 1961, πραγματοποιείται στο Μιλάνο, η παγκόσμια πρεμιέρα, μίας ταινίας – ορόσημο, όχι μόνο στην ιστορία του Ιταλικού Κινηματογράφου, αλλά στο σύνολο της Έβδομης Τέχνης. Ο Μικελάντζελο Αντονιόνι, έχει στη διάθεσή του τρία ιερά τοτέμ του Ευρωπαϊκού Σινεμά. Την μούσα του, Μόνικα Βίττι, τον σπουδαίο Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι και την υπέροχη Γαλλίδα ηθοποιό, Ζαν Μορό.

Η «Νύχτα» (La Notte – 1961), καταγράφει το 24ωρο της ζωής ενός παντρεμένου ζευγαριού σε κρίση. Ο επιτυχημένος συγγραφέας Τζιοβάνι και η γυναίκα του Λίντια, επισκέπτονται στην κλινική τον φίλο τους Τομάζο που είναι βαριά άρρωστος. Στη συνέχεια πηγαίνουν στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του Τζιοβάνι – στην συγκεκριμένη σεκάνς εμφανίζεται φευγαλέα, νεαρότατος, ο Ουμπέρτο Έκο.

Η Λίντια παραμένει απαθής και κλεισμένη στον εαυτό της, ενώ πληροφορείται τον θάνατο του Τομάζο. Αποδέχεται το επίμονο φλερτ ενός άγνωστου άνδρα, φεύγουν παρέα, αλλά αρνείται να κάνει έρωτα μαζί του. Ο Τζιοβάνι πολιορκεί ερωτικά την πανέμορφη κόρη του βιομηχάνου, Βαλεντίνα, γεγονός που δεν περνά απαρατήρητο από την Λίντια, η οποία όμως μοιάζει να αδιαφορεί. Η αυγή τους βρίσκει στο πάρκο της βίλας. Εκείνη του λέει ότι δεν τον αγαπά πια και του διαβάζει ένα παθιασμένο ερωτικό γράμμα που της είχε στείλει κάποτε, ενώ εκείνος δεν αναγνωρίζει καν ότι είναι δικό του. Καθώς η νύχτα κυλά, γίνεται όλο και πιο έντονη η απουσία επικοινωνίας ανάμεσά τους, καθώς η κόπωση και η αδιαφορία, έχει πλέον διαβρώσει τη σχέση τους.

Η «Νύχτα», σηματοδοτεί το δεύτερο μέρος της τριλογίας του Μικελάντζελο Αντονιόνι με θέμα τη μοναξιά και την αποξένωση, η οποία άρχισε με την «Περιπέτεια» και ολοκληρώθηκε με την «Έκλειψη». Κινώντας τους ήρωες του στο μεγαλοαστικό περιβάλλον του Μιλάνου, ο σκηνοθέτης κινηματογραφεί με στιλιστική αυστηρότητα και αρχιτεκτονική σύνθεση των πλάνων, την έλλειψη των συναισθημάτων, το υπαρξιακό κενό, αλλά και το μοιραίο τέλος μιας σχέσης.

Η Έκλειψη / L’Eclisse
Σκηνοθεσία: Μικελάντζελο Αντονιόνι
Σενάριο: Michelangelo Antonioni, Tonino Guerra
Με τους: Monica Vitti, Alain Delon, Francisco Rabal
Χώρα Παραγωγής: Ιταλία – Γαλλία
Έτος Παραγωγής: 1962
Διάρκεια: 126 λεπτά
Φορμά: 35 mm / Ασπρόμαυρη

Το Σινεμά του Αντονιόνι, επίκαιρο αλλά ταυτόχρονα και διαχρονικό, παραμένει αναλλοίωτο στον χρόνο περιμένοντας από το κοινό να το ανακαλύψει ή να επιστρέψει εκ νέου στο ιδιαίτερο φιλμικό του σύμπαν. Ο Ιταλός σκηνοθέτης προ(σ)καλεί τον θεατή να γίνει κοινωνός του έργου του και να συνδιαλλαγεί μαζί του. Στην «Έκλειψη», η Mόνικα Βίττι συναντά τον Αλέν Ντελόν, σε μία σπουδαία ταινία.

Μία όμορφη γυναίκα συναντά έναν πολύ δραστήριο άνδρα και τον ερωτεύεται. Όμως, η σχέση τους είναι καταδικασμένη ν’ αποτύχει εξαιτίας της άστατης φύσης τους. Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών για την υπέροχη ταινία του Αντονιόνι, ο οποίος είχε πει χαρακτηριστικά: «Tο μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι πως, στην διάρκεια μιας έκλειψης, μοιάζουν να ακινητοποιούνται ακόμα και τα συναισθήματα».

Mε την ταινία αυτή, ιχνηλατώντας τα σύνορα του ανείπωτου, ο Aντονιόνι κινηματογραφεί το αόρατο τελετουργικό μιας συναισθηματικής έκλειψης. Έξοχη η Mόνικα Βίτι, συνεπικουρούμενη από έναν θαυμάσιο Αλέν Ντελόν. Το έργο του Μικελάντζελο Αντονιόνι έχει ως αφετηρία μία Ιταλία κατεστραμμένη. Μία χώρα που προσπαθεί να ορθοποδήσει από τα δεινά που τις επέφεραν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι που προηγήθηκαν και μάχεται πλέον να απεγκλωβιστεί από τον φασισμό.

Με την «Έκλειψη» ο Αντονιόνι ολοκληρώνει την «τριλογία της αποξένωσης», γύρω από την προβληματική της αλλοτρίωσης και της ανέφικτης επικοινωνίας. Μία τριλογία που ξεκίνησε με την εντυπωσιακή «Περιπέτεια» (L’ Avventura) το 1960 και συνεχίστηκε τον επόμενο χρόνο με τη «Νύχτα» (La Notte).

Κόκκινη Έρημος / Deserto Rosso / Red Desert
Σκηνοθεσία: Μικελάντζελο Αντονιόνι
Σενάριο: Μικελάντζελο Αντονιόνι, Τονίνο Γκουέρα
Πρωταγωνιστούν: Μόνικα Βίττι, Ρίτσαρντ Χάρις, Κάρλο Κιονέτι
Μουσική: Τζοβάνι Φούσκο, Κάρλο Σαβίνα, Βιτόριο Τζελμέτι
Φωτογραφία: Κάρλο Ντι Πάλμα
Μοντάζ: Εράλντο ντα Ρόμα
Χώρα Παραγωγής: Ιταλία
Έτος Παραγωγής: 1964
Διάρκεια: 120 λεπτά

Ανήσυχο πνεύμα ο Αντονιόνι, δεν επαναπαύεται στις δάφνες που του χάρισε η σπουδαία τριλογία του και με τη μούσα του, Μόνικα Βίττι, επιστρέφει δριμύτερος το 1964, για να μας ταξιδέψει στην «Κόκκινη Έρημο» (Red Desert). Η Τζουλιάνα (Μόνικα Βίτι), σύζυγος μηχανικού και μητέρα ενός παιδιού, με μια απόπειρα αυτοκτονίας στο παρελθόν της, βρίσκεται σε κατάσταση αποξένωσης από το κοινωνικό και ανθρώπινο περιβάλλον της. Προσπαθεί να πιαστεί απεγνωσμένα από κάπου, όταν συναντά τον Κοράντο (Ρίτσαρντ Χάρις), συνάδελφο του άνδρα της (Κάρλο Κιονέτι), με τον οποίο ξεκινά μία παθιασμένη ερωτική σχέση.

Η ταινία απέσπασε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας, ενώ αποτελεί την πρώτη έγχρωμη ταινία του Ιταλού δημιουργού. Εξαιρετική η φωτογραφία του Κάρλο Ντι Πάλμα. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η «Κόκκινη έρημος» θεωρείται από πολλούς ως η πρώτη ουσιαστικά ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου, που τοποθετεί με τόσο διαυγή και ολοκληρωμένο τρόπο, τα μεγάλα οικολογικά και περιβαλλοντολογικά ζητήματα του καιρού μας, προσεγγίζοντας τα κυρίως μέσα από τα ανθρώπινα δρώμενα.

Το Φάντασμα της Ελευθερίας / The Phantom of Liberty / Le fantôme de la liberté
Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ
Σενάριο: Λουίς Μπουνιουέλ και Jean-Claude Carrière
Πρωταγωνιστούν: Ζαν Κλοντ Μπριαλί, Μόνικα Βίτι, Μισέλ Πικολί, Αντριάνα Άστι, Ζαν Ροσφόρ, Μάικλ Λόνσντεϊλ, Μιλένα Βούκοτιτς
Φωτογραφία: Εντμόντ Ρίτσαρντ
Μοντάζ: Hélène Plemiannikov
Έτος Παραγωγής: 1974
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία, Ιταλία
Διάρκεια: 103 λεπτά

Το 1974, ο Λουίς Μπουνιουέλ παρουσιάζει την προτελευταία δημιουργία του. Πρόκειται για έναν ξεχωριστό φιλμικό περίπατο, που βαδίζει δεξιοτεχνικά στο μεταίχμιο μεταξύ κωμωδίας και τραγωδίας. Ο κορυφαίος σουρεαλιστής σκηνοθέτης, έχει στην διάθεσή του ένα σπουδαίο σύνολο ηθοποιών, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν, ο Ζαν Κλοντ Μπριαλί, η Μόνικα Βίττι και Μισέλ Πικολί.

Το σενάριο ακολουθεί την λογική σκυταλοδρομίας. Είναι διατετμημένο σε επί μέρους ιστορίες. Χαρακτηριστικό του έργου είναι, ότι ο κύριο ρόλος της επόμενης στιγμής είναι πάντα κάποιος πλάγιος ρόλος της παρούσας σκηνής. Οι σκηνές εξελίσσονται ξαφνικά σε υπερρεαλιστικές εξιστορήσεις, που ξεμπροστιάζουν το κατεστημένο της γαλλικής κοινωνίας.

Ένας από τους κορυφαίους κριτικούς κινηματογράφου όλων των εποχών, ο δημοφιλής Ρότζερ Έμπερτ (Roger Ebert: 18 Ιουνίου του 1942 – 4 Απριλίου του 2013), είχε γράψει σχετικά: «Ένα κατόρθωμα, ένας θρίαμβος από έναν σκηνοθέτη που χειρίζεται δεξιοτεχνικά τα πιο απίθανα μπλεξίματα και αντιφάσεις. Είναι πολύ αστεία, σίγουρα, αλλά να θυμάστε: με τον Μπουνιουέλ, γελάς μόνο όταν πονάει…»

Μέσα από την ασύνδετη αφήγηση και τον παραλογισμό, ο Λουίς Μπουνιουέλ μας παρουσιάζει ίσως την πιο αντισυμβατική ταινία του. Ο ιδιοφυής σκηνοθέτης, αυτή τη φορά ερευνά όχι μόνο τις κοινοτοπίες της καθημερινής ζωής των αστών αλλά και πώς αυτές αποτελούν ένα είδος πλασματικής ελευθερίας, η οποία καταπιέζει την πραγματική φύση των ανθρώπων.

Στο φιλμ ο Μπουνιουέλ δεν αφήνει κανέναν από τους «συνήθεις υπόπτους» έξω από τη σουρεαλιστική, κωμική κριτική του. Οι αστοί είναι για γέλια, η ζωή είναι απρόβλεπτη, η κοινωνία αποτελείται από παράλογους, καταπιεστικούς και παρακμιακούς θεσμούς. Φαίνεται λοιπόν δίκαιο, όταν οι σημερινοί διαδηλωτές φωνάζουν «Κάτω η Ελευθερία», όπως οι Ισπανοί πριν από δύο αιώνες, ενάντια στην ψεύτικη ελευθερία που προτείνεται σε κάθε εποχή από τους εξουσιαστικούς θεσμούς και με τους δικούς τους όρους και προϋποθέσεις.