Το 1974, ο Λουίς Μπουνιουέλ παρουσιάζει την προτελευταία δημιουργία του. Πρόκειται για έναν ξεχωριστό φιλμικό περίπατο, που βαδίζει δεξιοτεχνικά στο μεταίχμιο μεταξύ κωμωδίας και τραγωδίας. Ο κορυφαίος σουρεαλιστής σκηνοθέτης, έχει στην διάθεσή του ένα σπουδαίο σύνολο ηθοποιών, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν, ο Ζαν Κλοντ Μπριαλί, η Μόνικα Βίττι και Μισέλ Πικολί.

Το σενάριο ακολουθεί την λογική σκυταλοδρομίας. Είναι διατετμημένο σε επί μέρους ιστορίες. Χαρακτηριστικό του έργου είναι, ότι ο κύριο ρόλος της επόμενης στιγμής είναι πάντα κάποιος πλάγιος ρόλος της παρούσας σκηνής. Οι σκηνές εξελίσσονται ξαφνικά σε υπερρεαλιστικές εξιστορήσεις, που ξεμπροστιάζουν το κατεστημένο της γαλλικής κοινωνίας.

Ένα γεγονός που απεικονίζεται στον πίνακα του Γκόγια, «3 Μαΐου 1808», ζωντανεύει στην μεγάλη οθόνη. Μεταφερόμαστε στην Ισπανία του 1808, όπου στρατιώτες του Ναπολέοντα εκτελούν μια ομάδα επαναστατών, που δεν θέλουν τη γαλλική κυριαρχία και την «ελευθερία» που τους επιβάλλεται. Πριν πεθάνουν φωνάζουν «Κάτω η Ελευθερία».

Από την Ισπανία, ταξιδεύουμε στη Γαλλία και στην σημερινή εποχή. Παρακολουθούμε μια σειρά από ασύνδετα, παράδοξα, τυχαία και πολλές φορές, κωμικά γεγονότα στη ζωή των αστών. Ένας άντρας φαίνεται να πουλάει πορνογραφικά καρτ-ποστάλ σε κοριτσάκια, τα οποία όμως τελικά απεικονίζουν αξιοθέατα. Στην εξοχή, στρατιώτες επιδίδονται στο κυνήγι αλεπούς. Σε ένα επαρχιακό ξενοδοχείο, μια νοσοκόμα παίζει χαρτιά με μια παρέα καλόγερων, που χρησιμοποιούν εκκλησιαστικά αντικείμενα για μάρκες!

Στο ίδιο ξενοδοχείο, άλλοι φιλοξενούμενοι είναι αιμομίκτες και άλλοι σαδομαζοχιστές. Πίσω, στο Παρίσι, ένα κοριτσάκι αγνοείται ενώ βρίσκεται συνέχεια δίπλα στους γονείς του, ενώ ένας ελεύθερος σκοπευτής που σκοτώνει περαστικούς αθωώνεται από το δικαστήριο.

Σε ένα επίσημο δείπνο σε κάποιο αστικό σπίτι, οι καλεσμένοι κάθονται πάνω σε λεκάνες τουαλέτας χωρίς να τρώνε και πάνε για φαγητό στον καμπινέ – κουζίνα. Ένας επιθεωρητής της αστυνομίας δέχεται ένα τηλεφώνημα από το φάντασμα της νεκρής αδελφής του ενώ κάπου αλλού, διαδηλωτές που φωνάζουν «Κάτω η Ελευθερία» δέχονται τα πυρά της αστυνομίας…

Ένας από τους κορυφαίους κριτικούς κινηματογράφου όλων των εποχών, ο δημοφιλής Ρότζερ Έμπερτ (Roger Ebert: 18 Ιουνίου του 1942 – 4 Απριλίου του 2013), είχε γράψει σχετικά: «Ένα κατόρθωμα, ένας θρίαμβος από έναν σκηνοθέτη που χειρίζεται δεξιοτεχνικά τα πιο απίθανα μπλεξίματα και αντιφάσεις. Είναι πολύ αστεία, σίγουρα, αλλά να θυμάστε: με τον Μπουνιουέλ, γελάς μόνο όταν πονάει…»

Μέσα από την ασύνδετη αφήγηση και τον παραλογισμό, ο Λουίς Μπουνιουέλ μας παρουσιάζει ίσως την πιο αντισυμβατική ταινία του. Ο ιδιοφυής σκηνοθέτης, αυτή τη φορά ερευνά όχι μόνο τις κοινοτοπίες της καθημερινής ζωής των αστών αλλά και πώς αυτές αποτελούν ένα είδος πλασματικής ελευθερίας, η οποία καταπιέζει την πραγματική φύση των ανθρώπων.

Μετά την καλλιτεχνική, αλλά και εμπορική επιτυχία της «Διακριτικής Γοητείας της Μπουρζουαζίας», ο Μπουνιουέλ είχε την ελευθερία να κάνει όποια ταινία ήθελε. Με συνεργάτες και πάλι τους Silberman – Carrière στην παραγωγή και το σενάριο αντίστοιχα, ο κορυφαίος Ισπανός σκηνοθέτης, ολοκληρώνει την προτελευταία ταινία και μας χαρίζει απλόχερα, άλλον έναν θρίαμβο ενάντια στην αστική ηθική: «Το Φάντασμα της Ελευθερίας».

Στο φιλμ ο Μπουνιουέλ δεν αφήνει κανέναν από τους «συνήθεις υπόπτους» έξω από τη σουρεαλιστική, κωμική κριτική του. Οι αστοί είναι για γέλια, η ζωή είναι απρόβλεπτη, η κοινωνία αποτελείται από παράλογους, καταπιεστικούς και παρακμιακούς θεσμούς. Φαίνεται λοιπόν δίκαιο, όταν οι σημερινοί διαδηλωτές φωνάζουν «Κάτω η Ελευθερία», όπως οι Ισπανοί πριν από δύο αιώνες, ενάντια στην ψεύτικη ελευθερία που προτείνεται σε κάθε εποχή από τους εξουσιαστικούς θεσμούς και με τους δικούς τους όρους και προϋποθέσεις…

Αναφορικά με τον τίτλο της ταινίας, ο Λουίς Μπουνιουέλ είχε δηλώσει σχετικά: «Από μια συνεργασία μου με τον Μαρξ! Η πρώτη φράση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου λέει: «Ένα φάντασμα πλανάται πάνω απ’ την Ευρώπη…» Όσο για μένα, βλέπω την ελευθερία σαν φάντασμα που όλο προσπαθούμε να το πιάσουμε κι όλο μας ξεφεύγει, αφήνοντας στα δάκτυλά μας μια υγρασία ομίχλης…»

Διαβάστε Επίσης:

• Λουίς Μπουνιουέλ: Ο πατέρας του σουρεαλιστικού κινηματογράφου

Το Φάντασμα της Ελευθερίας / The Phantom of Liberty / Le fantôme de la liberté
Σκηνοθεσία: Λουίς Μπουνιουέλ
Σενάριο: Λουίς Μπουνιουέλ και Jean-Claude Carrière
Πρωταγωνιστούν: Ζαν Κλοντ Μπριαλί, Μόνικα Βίτι, Μισέλ Πικολί, Αντριάνα Άστι, Ζαν Ροσφόρ, Μάικλ Λόνσντεϊλ, Μιλένα Βούκοτιτς
Φωτογραφία: Εντμόντ Ρίτσαρντ
Μοντάζ: Hélène Plemiannikov
Έτος Παραγωγής: 1974
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία, Ιταλία
Διάρκεια: 103 λεπτά