Λένε πως η προσπάθεια κατανόησης του χρόνου γέννησε τον λόγο (στις ποικίλες του μορφές) και το αντίστροφο. Ο χρόνος, ίσως ο μόνος θεός, μεγαλοπρεπής κι αδιάφορος, τέμνεται αυθαίρετα μα και συμβολικά.

Σε όλον τον κόσμο η αρχή του χρόνου, συμβατική κι ανύπαρκτη για την αληθινή ροή του αλλά και τόσο απαραίτητη γα την οργάνωση του από τις κοινωνίες του λόγου, γεννά παραδόσεις, καθρεφτίζει αξίες, φωτίζει αντιφάσεις, στηρίζει συνέχειες, χαρακτηρίζει «τα ανθρώπινα».

Μια περιδιάβαση λοιπόν σε (μερικές από) τις Πρωτοχρονιές του κόσμου φαντάζει, και είναι, πράγματι ενδιαφέρουσα, παραθέτοντας παραδείγματα με τις ηπείρους του κοινού μας πλανήτη σε αλφαβητική σειρά:

Αμερική

Ίσως η φυλή που γιορτάζει 1η την έλευση του να είναι αυτή των ιθαγενών της Β. Αμερικής. Στα βορειοδυτικά της χώρας, ορισμένοι ιθαγενείς της γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά νωρίτερα από τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Οι φυλές Umatilla του ανατολικού Όρεγκον πραγματοποιούν την τελετή τους λίγο πριν το χειμερινό ηλιοστάσιο, στις 20 Δεκεμβρίου.

Η γιορτή τους ονομάζεται kimtee inmewit και είναι αφιερωμένη στην «επιστροφή των ιερών τροφών». Για να τιμήσει αυτά τα ιερά φαγητά, η φυλή τραγουδά, χτυπά τύμπανα, χορεύει, προσεύχεται και μοιράζεται ως κοινότητα ένα γεύμα. Στην κοινοτική κουζίνα μερικές ηλικιωμένες γυναίκες ετοιμάζουν κρέας στιφάδο και ινδιάνικο τηγανητό ψωμί, με την ελπίδα τόσο η ομάδα όσο και το κάθε άτομο που την αποτελεί να γίνει “ικανό ν’ αντιμετωπίσει τους δαίμονες του και να δυναμώσει την προσωπική υγεία του”.

Στον υπόλοιπο, γνωστό κόσμο, η Πρώτη του Χρόνου έρχεται 11 μέρες μετά. Στις ίδιες τις ΗΠΑ η μεγάλη ατραξιόν είναι η συγκέντρωση ώστε να παρακολουθήσουν πολλοί άνθρωποι μαζί  την μπάλα που πέφτει, νεότερο έθιμο που δημιούργησε τις συγκεντρώσεις σε πλατείες  του κόσμου.

Εκατομμύρια Αμερικανοί συγκεντρώνονται στους δρόμους της Times Square, παρά τις χαμηλές θερμοκρασίες, ή γύρω από τις τηλεοράσεις τους για να παρακολουθήσουν την πτώση της μπάλας τα μεσάνυχτα που σημάνουν πρωτοχρονιά. Η μπάλα είναι στην πραγματικότητα συνδεδεμένη με τον τύπο, αφού ξεκίνησε στα 31 Δεκέμβρη του 1907 -για να σημάνει τον Γενάρη του επόμενου έτους- από τον –τότε- ιδιοκτήτη των New York Times Adolph Ochs που δημιούργησε την εκδήλωση για να διαφημίσει τα κεντρικά γραφεία της εμβληματικής εφημερίδας και έγινε ετήσιο θέαμα και ένας από τους πιο δημοφιλείς εορτασμούς της Πρωτοχρονιάς από τότε στον κόσμο όλον.

Στο νότιο άκρο  της ηπείρου, στην Βραζιλία, οι άνθρωποι πηγαίνουν συνήθως στην παραλία. Αμέσως μετά τα μεσάνυχτα, υποτίθεται ότι «θα πηδήξεις επτά κύματα κάνοντας επτά ευχές». Η παράδοση έχει τις ρίζες της στην απόδοση φόρου τιμής στη Yemanja, τη θεά του νερού της ανιμιστικής θρησκείας των ιθαγενών που ενσωματώθηκε στον χριστιανισμό δημιουργώντας μια ιδιαίτερη τοπική κουλτούρα . Πριν μπουν στο νερό, πρέπει να φορούν ολόλευκα, καθώς συμβολίζει την αγνότητα.

Ενώ στην Χιλή, για να βεβαιωθούν ότι θα έχουν μια χρονιά με περιπέτειες και ταξίδια, οι άνθρωποι παίρνουν μια άδεια αποσκευή και περπατούν στο σπίτι.
Φορούν επίσης κίτρινα εσώρουχα για να εξασφαλίσουν την ευημερία, την αγάπη και τον πλούτο που αυτό το χρώμα για την παράδοσή τους συμβολίζει.

Ασία

Στην Ασία, και στην αχανή Κίνα που ακολουθεί το σεληνιακό ημερολόγιο και την Πρωτοχρονιά, η δική τους γιορτή για την 1η του χρόνου είναι κινούμενη και συνήθως μπορεί να συμβεί μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου.

Αλλά η παγκοσμιοποίηση της πληροφορίας και η μίμηση στα πλαίσια της δυτικής πολιτιστικής ηγεμονίας (όπως συνέβη και στις άλλες χώρες της ηπείρου) μεταφέρουν στα μεγάλα αστικά κέντρα και την ‘δυτική ημερομηνία’ του Γρηγοριανού ημερολογιακού έτους. Μεταξύ πολλών παραδόσεων, μερικοί Κινέζοι βάφουν κόκκινες τις πόρτες του σπιτιού τους, χρώμα συνδεδεμένο με την καλοτυχία στην κουλτούρα τους,  για να εξασφαλίσουν ότι θα έχουν μια τυχερή χρονιά.

Αλλά προσέξτε τα μαχαίρια – σύμφωνα με τις πεποιθήσεις των Κινέζων, αν κοπείτε την τελευταία μέρα του χρόνου, θα φέρετε κακή τύχη και μια αρνητική χρονιά σε όλη την οικογένεια.

Στην Ινδία, (κι ενώ οι διάφορες Ινδουϊστικές φυλές έχουν διάφορες τελετές και ακολουθούν άλλες ημερομηνίες) «χτίζουν» ένα γλυπτό ενός ηλικιωμένου άνδρα και το καίνε, (έθιμο που θυμίζει τον Ιούδα και τον εξαγνισμό, -αλλά δίχως την χροιά της εκδίκησης- του δικού μας Πάσχα. Το ομοίωμα ενός «γέρου» συμβολίζει  την παλιά χρονιά και το παραδίδουν στην φωτιά ακριβώς τα μεσάνυχτα, ώστε να κάνει χώρο για να γεννηθεί μια νέα χρονιά. Όλοι μαζεύονταν τραγουδώντας το παραδοσιακό «Auld Lang Syne» και μετά ξεσπούν σε ένα μικρό πάρτι. Στην Βομβάη, που φιλοξενούσε από αιώνες ανθρώπους διαφορετικών θρησκειών, και επομένως ένα σωρό διαφορετικών πρωτοχρονιάτικων  φεστιβάλ κι εκδηλώσεων, αυτό το έθιμο ήταν που αποκρυσταλλώθηκε ως κυρίαρχο μεταξύ αιώνων και θρησκειών.

Στη Σρι Λάνκα, την 1η Ιανουαρίου τα μεσάνυχτα, οι κάτοικοι ανάβουν τις εστίες τους (ή πια κουζίνες) για να βράσουν μια κατσαρόλα με γάλα. Συνήθως η μητέρα του σπιτιού αναλαμβάνει το έργο.

Πριν ανάψει την εστία, προσεύχεται τρεις φορές πάνω από μία γλάστρα για να πάρει ευλογίες για την ίδια και την οικογένειά της για το νέο έτος. Στη συνέχεια όλα τα μέλη του σπιτιού μαζεύονται γύρω από την κατσαρόλα για να δουν το βραστό γάλα να ξεχειλίζει, σύμβολο αφθονίας,  από την κατσαρόλα. Αυτό σημαίνει ευημερία και πλούτο για το σπίτι και για όλα τα μέλη της οικογένειας.

Το γάλα αποτελεί την βάση και της υπόλοιπης γιορτής: Η Μητέρα μαγειρεύει «Milk Rice» (κάτι σαν το δικό μας ρυζόγαλο) και άλλα γλυκά και κανονίζει το τραπέζι της Πρωτοχρονιάς με τα εορταστικά φαγητά». Στη συνέχεια η οικογένεια κάθεται μαζί και έχει το πρώτο πρωτοχρονιάτικο γεύμα ως «μονάδα».

Στην Άπω Ανατολή, στην Κορέα,  υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία: Η παράδοσή είναι να μένουν ξύπνιοι όλη τη νύχτα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, επειδή οι πρόγονοι προειδοποιούσαν τα παιδιά ότι τα φρύδια τους θα ασπρίσουν αν αποκοιμηθούν, σύμβολο του πόσο γρήγορα ο χρόνος του ανθρώπου περνά ‘επί γης’. Οι Κορεάτες αποκαλούν την Πρωτοχρονιά «Seollal» και γιορτάζεται την πρώτη ημέρα του σεληνιακού ημερολογίου.

Στην Καμπότζη, οι κάτοικοι της οποίας γιορτάζουν το νέο έτος μαζί με την Ταϊλάνδη, τη Βιρμανία και τη Σρι Λάνκα, η παραδοσιακή πρωτοχρονιά είναι τον Απρίλη. Ο κόσμος ξυπνάει πολύ νωρίς για να ετοιμάσει το φαγητό και να το μεταφέρει, ως πρόσφορο, στους ναούς. Εκεί, οι μοναχοί ‘μεταδίδουν’ συμβολικά το φαγητό στους προγόνους.

Στην Ταϋλάνδη, οι Ταοϊστές που ακολουθούν το σεληνιακό ημερολόγιο, ακολουθούν «το έθιμο του νερού», για την Sawadee Pee Mai (την «καλή χρονιά»). Καθαρίζουν με νερό, σύμβολο εξαγνισμού, τα αγάλματα του Βούδα μα και τους ηλικιωμένους, ως προσφορά εξαγνισμού και συνέχειας. Το όνομα διαφέρει από χώρα σε χώρα, στην περιοχή, αλλά γενικότερα η ημέρα της Πρωτοχρονιάς είναι γνωστή ως Sonkgran «Σανγκράν»,

Στην Ιαπωνία, οι άνθρωποι ξεκινούν τη νέα χρονιά τρώγοντας ένα ζεστό μπολ με noodles soba. Η παράδοση χρονολογείται από την περίοδο Kamakura και συνδέεται με έναν βουδιστικό ναό που μοίραζε τα noodles στους φτωχούς. Επειδή τα μακριά λεπτά νουντλς είναι σφιχτά, δίχως ‘ρωγμές’, αλλά δαγκώνονται εύκολα, πιστεύεται ότι η κατανάλωση τους συμβολίζει κυριολεκτικά το απρόσκοπτο πέρασμα από την παλιά χρονιά στην καινούργια.

Στην Μέση Ανατολή, στο Ιράκ, η οικογένειά συνηθίζει να ψήνει ένα κέικ και να τοποθετεί ένα μακρύ κερί στη μέση. Λίγα λεπτά πριν τα μεσάνυχτα, όλα τα φώτα στο σπίτι θα κλείσουν και θα περιμένουν στο φως των κεριών μέχρι το τελευταίο χτύπο του «παλιού χρόνου» στο ρολόι για να σβήσουν το κερί.

Στο Ισραήλ, η παραδοσιακή πρωτοχρονιά η Shavah Tonah, ξεκινά την 1η ημέρα του μήνα Tishri, τον 7ο μήνα του Εβραϊκού ημερολογίου, και οι δραστηριότητες κρατούν για ένα δεκαήμερο, ενώνοντας την Rosh Hashanah (την 1η του χρόνου) με το Yom Kippur, την μεγάλη Εβραϊκή αργία, που συμβολίζει το «κλείσιμο των λογαριασμών του βιβλίου της ζωής» και «την άφεση αμαρτιών σε όσους κι όσες ζητήσουν συγχώρεση» για μια αρχή νέα, ιδέα που προφανώς ενέπνευσε το «μετανοήστε έστω και «στο παρά 5» του Χριστιανισμού.

Ενώ στην Παλαιστίνη, όσο δύσκολες κι αν είναι οι συνθήκες, οι (εκτεταμένες) οικογένειες μαζεύονται όλες μαζί «σ’ ένα τραπέζι» ακολουθώντας το Μουσουλμανικό έθιμο και το Μουσουλμανικό ημερολόγιο, που μεταφέρει την  1η του χρόνου παραδοσιακά τον Απρίλη.

Στο Ιράν, η δική τους παραδοσιακή πρωτοχρονιά, η Noorooz, γιορτάζεται στις 20 Μάρτη, ημέρα της εαρινής ισημερίας, σηματοδοτώντας την αναγέννηση της φύσης, το πέρασμα από την χειμώνα στην άνοιξη. Οι Ιρανοί καθαρίζουν τα σπίτια τους και με πυροτεχνήματα διώχνουν το ‘κακό’ υποδεχόμενοι κι υποδεχόμενες το ‘καλό’.
Αύριο θα μεταφερθούμε στην Ευρώπη, την «δική μας» ήπειρο, για να εξετάσουμε παραδόσεις διαφορετικές αλλά με ευχές τόσο ίδιες με των υπόλοιπων ανθρώπων και λαών.