Παγκόσμια Ημέρα κατά της νόσου Alzheimer και από όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος, η αυξανόμενη συχνότητα της άνοιας μπορεί να φαίνεται μεταξύ των λιγότερο πιεστικών. Δεν προχωρά με την ταχύτητα μιας ιογενούς λοίμωξη. Ενδεχομένως με τη βαριά αναπόφευκτη δημογραφική αλλαγή, τα αποτελέσματά της ενδεχομένως να μας απασχολήσουν στο μέλλον, εκτιμούν ορισμένοι.

Όμως η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Όπως καταδεικνύει ειδική έκθεση του Economist, η άνοια είναι ήδη μια παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ακόμα και τώρα, περισσότεροι άνθρωποι ζουν μαζί της από όσους μπορούμε να φροντίσουμε αξιοπρεπώς. Καμία θεραπεία δεν είναι διαθέσιμη. Και καμία κοινωνία δεν έχει επινοήσει έναν βιώσιμο τρόπο για να παρέχει και να πληρώνει για τη φροντίδα που χρειάζονται τα άτομα με αυτήν.  Η πανδημία του κορονοϊού έκανε ακόμη μεγαλύτερο το πρόβλημα των συνθηκών διαβίωσης.

Η «άνοια» είναι ένας όρος ομπρέλα για μια σειρά από καταστάσεις, με ποικίλες αιτίες, από τις οποίες η πιο συχνή είναι η νόσος του Alzheimer, που αντιπροσωπεύει το 60-80% των περιπτώσεων. Συνήθως ξεκινά με αμνησία και ήπια απώλεια της γνωστικής λειτουργίας. Αλλά καθώς προχωρά, οι άνθρωποι χάνουν την ικανότητα να φροντίζουν τον εαυτό τους. Πολλοί χρειάζονται 24ωρη φροντίδα για πολλά χρόνια. Δεν επηρεάζει μόνο τους ηλικιωμένους, αλλά είναι πολύ πιο πιθανό σε αυτούς, ενώ το προσδόκιμο ζωής σε παγκόσμιο επίπεδο έχει αυξηθεί από περίπου 30, που ήταν πριν από έναν αιώνα, σε σε πάνω από 70 τώρα, και πάνω από 80 σε πλούσιες χώρες. 

Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το 1,7% των ατόμων ηλικίας 65 έως 69 ετών έχουν άνοια και ο κίνδυνος εμφάνισης διπλασιάζεται κάθε πέντε χρόνια μετά από αυτή την ηλικία. Επί του παρόντος, περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν την ασθένεια, ένας αριθμός που αναμένεται να ανέλθει στα 82 εκατομμύρια έως το 2030 και στα 150 εκατομμύρια έως το 2050. Οι περισσότερες από τις νέες περιπτώσεις είναι στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου οι πληθυσμοί αυξάνονται και γερνούν.

Τα προβλήματα που θα φέρουν αυτοί οι αριθμοί παντού έχουν ήδη γίνει αισθητά σε χώρες όπου ο πληθυσμός τους είναι πιο γηρασμένος, και ιδιαίτερα έντονα κατά τη διάρκεια του lockdown.

Τα στοιχεία μαρτυρούν τη δυσκολία φροντίδας ατόμων με άνοια στα σπίτια τους και τους μεγάλους αριθμούς σε τεράστιους οίκους φροντίδας που λαμβάνουν μικρή ατομική προσοχή. Καθώς οι οικογένειες συρρικνώνονται με τη μείωση των παιδιών ανά οικογένεια, τα παιδιά και τα εγγόνια θα δυσκολευτούν να βοηθήσουν τους γεροντότερους. Ήδη, η περίθαλψη άνοιας είχε επιπτώσεις στη γενική υγειονομική περίθαλψη. Είναι ενδεικτικό πως πριν από την πανδημία, το ένα τέταρτο των κρεβατιών στα βρετανικά νοσοκομεία καταλαμβάνονταν από άτομα με άνοια καθώς δεν υπήρχε πουθενά αλλού για να πάνε.
 

 (* Η αυξητική τάση της άνοιας σε χώρες ανάλογα με το μέσο εισόδημα των πολιτών) 
 
Δεν είναι όλα τα νέα άσχημα. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι συμπεριφορά όπως το λιγότερο κάπνισμα, η περισσότερη άσκηση και η απώλεια βάρους στη μέση ηλικία έχει μειώσει τον κίνδυνο άνοιας μεταξύ των ηλικιωμένων ατόμων σε ορισμένες δυτικές χώρες τα τελευταία 30 χρόνια. Και η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων έχει υποσχεθεί να αποφασίσει έως τον Μάρτιο του 2021 εάν θα χορηγήσει άδεια για ένα φάρμακο που θεωρείται ότι είναι το πρώτο που θα αντιμετωπίσει τη γνωστική μείωση των ασθενών με Αλτσχάιμερ. Ωστόσο ο κίνδυνος άνοιας εξακολουθεί να φαίνεται να αυξάνεται σε μεγάλο μέρος του κόσμου, ενώ οποιαδήποτε νέα θεραπεία στο άμεσο μέλλον είναι πιθανό να ωφελήσει μόνο κάποιους ασθενείς και αυτούς μερικώς.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν τώρα για να μειώσουν την κοινωνική και οικονομική βλάβη από την αυξανόμενη επικράτηση της άνοιας.

Το πρώτο βήμα είναι να θυμηθούμε τον επείγοντα χαρακτήρα με τον οποίο πολλοί υποσχέθηκαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα πριν από λίγα χρόνια. Το 2013, για παράδειγμα, ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ντέιβιντ Κάμερον, χρησιμοποίησε την εκ περιτροπής προεδρία του G8 για να συγκαλέσει μια σύνοδο κορυφής για την άνοια, η οποία υποσχέθηκε να χρηματοδοτήσει την έρευνα με στόχο την εξεύρεση μιας θεραπείας που αλλάζει με τη επιτυχία την πορεία της τις ασθένειας έως το 2025. Αντ ‘αυτού, η χρηματοδότηση σχετικα με την αντιμετώπιση της άνοιας έχει μείνει πολύ πίσω από αυτή για τον καρκίνο ή τη στεφανιαία νόσο. Και καθώς η πανδημία εμποδίζει ή αποτρέπει κλινικές δοκιμές και έρευνες, και απορροφά πόρους μακριά από άλλες περιοχές, η άνοια κινδυνεύει να μείνει πίσω.

Οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να σκεφτούν τη μακροχρόνια περίθαλψη των ατόμων με άνοια. Το ερώτημα που τίθεται συχνότερα είναι πώς θα καλυφθεί το κόστος. Στην Ιαπωνία έχει εφαρμοστεί το υποχρεωτικό σύστημα ασφάλισης μακροχρόνιας περίθαλψης, που απαιτεί από όλους τους ηλικίας 40-65 ετών να πληρώσουν ένα έξτρα ασφάλιστρο. Όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτοχρηματοδότηση και η αυξανόμενη επιβάρυνση θα επιβαρύνει τον πολίτη και τον φορολογούμενο.

Και ένα ακόμη πιο θεμελιώδες ερώτημα από κόστος για τη φροντίδα είναι ποιος θα την παρέχει; Για να γίνει με ανθρωπιά και αξιοπρέπεια, είναι εξαιρετικά απαιτητικό. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει να ελαφρύνει το φορτίο – χρησιμοποιώντας την εξ αποστάσεως παρακολούθηση ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να παραμείνουν στο σπίτι και, ίσως στο μέλλον, κάποια ρομπότ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την εκτέλεση ορισμένων βασικών εργασιών. Αλλά η φροντίδα των ατόμων με άνοια απαιτεί ανθρώπους. Η εργασία συνήθως ταξινομείται ως χαμηλής ειδίκευσης και συχνά πληρώνεται ελάχιστα. Στην πραγματικότητα απαιτεί τεράστια αποθέματα υπομονής, ενσυναίσθησης και καλοσύνης. Θα πρέπει να ανταμείβεται καλύτερα και να αξιολογείται πολύ σημαντικότερη ακόμη κι αν αυτό ανεβάζει το κόστος. 

Τέλος, τα στοιχεία δείχνουν ότι το 40% των περιπτώσεων άνοιας μπορεί να καθυστερήσει ή να αποφευχθεί με την αλλαγή τρόπου ζωής όλα τα προηγούμενα χρόνια. Το πρόβλημα είναι ότι οι εκστρατείες δημόσιας υγείας έχουν ανεπαρκή απόδοση και δεν κάνουν τίποτα για την πιο ανυπόφορη προϋπάρχουσα κατάσταση της άνοιας – τα γηρατειά. Χωρίς θεραπεία, ανεπαρκή χρηματοδότηση και αναποτελεσματική δημόσια υγεία, πολλοί θα σηκώσουν τα χέρια με απόγνωση. Ωστόσο αυτές η ανάδειξη αυτών των προβλημάτων στην πραγματικότητα επισημαίνει πώς οι λύσεις για την άνοια, ακριβώς επειδή χρειάζονται χρόνο για να «ξεδιπλωθούν», απαιτείται να αρχίσουμε να εργαζόμαστε αμέσως.

* Με πληροφορίες από τον economist