Η αρμονική σύνθεση της διαφορετικότητας βρήκε την έκφρασή της στην Εθνική Λυρική Σκηνή μέσα από τη συμμετοχική παράσταση «Untitled for now: An old fable».

Στις 3 Ιουλίου παρουσιάστηκε στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μια παράσταση πραγματικά πρωτότυπη και πρωτοποριακή. Πρόκειται για το έργο μουσικού θεάτρου με τίτλο «Untitled for now: An old fable», σε σύνθεση Άντη Σκορδή και σκηνοθεσία Θέμελη Γλυνάτση. Το έργο αυτό είναι αποτέλεσμα εργαστηρίων, στα οποία συμμετείχαν Αθηναίοι έφηβοι και ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες, που φιλοξενούνται σε δομές των κοινωνικών οργανώσεων Κοινωνικό ΕΚΑΒ και Ευρωπαϊκή Έκφραση.

Οι συμμετέχοντες, από πολύ διαφορετικές προελεύσεις, βρήκαν κοινή γλώσσα μέσα από την δημιουργικότητα, την προσωπική έκφραση, τη σύμπραξη και την ομαδικότητα. Παιδιά έφηβοι χωρίς προηγούμενη μουσική, χορευτική ή υποκριτική παιδεία, ανέβηκαν στη σκηνή και με εκπληκτική άνεση παρουσίασαν στο κοινό τον μαγευτικό μύθο της περιπλάνησης των ανθρώπων όταν ένας δράκος καταστρέφει τη γη με ένα άστρο και κλέβει τη φωνή τους.

Η ιστορία γεμάτη συμβολισμούς, που παραπέμπουν στην ιδέα της αναζήτησης της έκφρασης και της αλληλοϋποστήριξης, συγκίνησε, αλλά αποτέλεσε ταυτόχρονα αφορμή περίσκεψης. Επί σκηνής, είδαμε παιδιά τόσο διαφορετικά μεταξύ τους, παιδιά που έμαθαν γρήγορα ελληνικά και άλλα πιο αργά, παιδιά που δυσκολεύονται να ακολουθήσουν το δρόμο της τυπικής εκπαίδευσης και άλλα που αριστεύουν στη πορεία αυτή. Όλα αυτά τα παιδιά μαζί άδραξαν την ευκαιρία και συμμετείχαν επί ένα εξάμηνο στα απαιτητικά, αλλά συναρπαστικά εργαστήρια.

Η ευκαιρία αυτή δόθηκε σε 11 έφηβους πρόσφυγες, χάρη στην πρωτοποριακή προσέγγιση των Εκπαιδευτικών και Κοινωνικών Δράσεων της Εθνική Λυρικής Σκηνής, που σταθερά και με προσήλωση ανοίγει τις πόρτες της σε κάθε ευάλωτη ομάδα ανθρώπων. Οι δράσεις αυτές αποτελούν σίγουρα παράδειγμα προς μίμηση σε μια κοινωνία περιορισμένων ευκαιριών. Όλα τα παιδιά, «καλοί μαθητές» ή μη, εντάχθηκαν στα εργαστήρια χωρίς καμία προϋπόθεση, όλοι είχαν μια θέση πάνω σε αυτή τη σκηνή και αυτό αποτελεί ίσως το σπουδαιότερο συστατικό του εγχειρήματος. Γιατί τονίζουμε αυτή την πτυχή της παράστασης;

Το σύστημα εκπαίδευσης και η πολιτεία γενικότερα, ταυτίζουν κατά κανόνα την γενική ικανότητα των παιδιών με τις μαθητικές τους επιδόσεις. Από την άλλη πλευρά, οι  μαθησιακές δυσκολίες δεν είναι εύκολο να ανιχνευθούν και να ξεπεραστούν, ακόμα και σε παιδιά που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εδώ, πόσο μάλλον σε πρόσφυγες με πολύ διαφορετικές καταβολές! Τελικά, στο πλαίσιο αυτό, η ανάδειξη της «αριστείας» καταλήγει ενίοτε στην εμβάθυνση ενός χάσματος μεταξύ «επιτυχημένων» και «αποτυχημένων», αντί να αποτελεί έναν φάρο που ελκύει όλους. Η αξία της εξατομικευμένης εκπαίδευσης, της αναζήτησης και της καλλιέργειας  του ιδιαίτερου ατομικού ταλέντου του κάθε παιδιού (πρόσφυγα και μη), αποτελεί ίσως το μονόδρομο που πρέπει επίμονα να ακολουθήσουμε, εάν η κοινωνία την οποία οραματιζόμαστε, είναι μια κοινωνία συμπεριληπτική, συμμετοχική, πραγματικά ανθρώπινη.

Δυστυχώς όμως, στη κοινωνία μας πρέπει να υπερνικήσουμε πολλά εμπόδια, συχνά απρόσμενα και παράλογα. Και ένα μικρό, αλλά εξαιρετικά χαρακτηριστικό παράδειγμα, βιώσαμε στις 3 Ιουλίου, μόλις δυο ώρες πριν σηκωθεί η αυλαία, ενώ τα παιδιά, χαρούμενα, κατευθύνονταν προς τη Λυρική Σκηνή, όπου τους περίμεναν οι διοργανωτές και το κοινό, μεταξύ του οποίου και επίσημοι εκπρόσωποι της ελληνικής πολιτείας και άλλων χωρών. Ένα αναπάντεχο και ανήσυχο τηλεφώνημα μας ενημέρωσε ότι δύο εκ των παιδιών αυτών είχαν προσαχθεί από την αστυνομία και όδευαν προς κράτηση!

Το περιστατικό αυτό αναδεικνύει την οξύτητα των αντιφάσεων που χαρακτηρίζει την φιλοξενία των παιδιών προσφύγων στην χώρα μας. Από την μια πλευρά, η ελληνική κοινωνία προσφέρει σε αυτά τα παιδιά ότι πιο όμορφο και ουσιαστικό, με μια καλλιτεχνική εκδήλωση σε ένα σπουδαίο ίδρυμα. Από την άλλη, μπορεί να τα αντιμετωπίζει σαν ύποπτους παραβάτες, παρότι έχουν όλα τα νόμιμα έγγραφα, κυκλοφορούν συνοδευόμενα κανονικά από ενήλικους και φιλοξενούνται επίσημα σε δομή χρηματοδοτούμενη από το ελληνικό κράτος! Χωρίς την σθεναρή παρέμβαση των υπεύθυνων της δομής, η ακατανόητη πράξη της αστυνομίας θα είχε ακυρώσει την πολύμηνη προσπάθεια των παιδιών και των διοργανωτών… 

Αυτή την φορά όμως όλα πήγαν καλά και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η παράσταση αποτέλεσε θρίαμβο. Ένα θρίαμβο των παιδιών, που χαιρετίστηκε με παρατεταμένο και ενθουσιώδες χειροκρότημα. Οι μικροί ηθοποιοί, συγκινημένοι, σχεδόν ξαφνιασμένοι από την ανταπόκριση των θεατών, είχαν καταφέρει να ζωντανέψουν ένα μύθο επί σκηνής και να τον αποδώσουν ως να ήταν επαγγελματίες. Αυτή η εμπειρία δεν πρόκειται να ξεχαστεί και αποτελεί ένα επιτυχημένο πείραμα κοινωνικής καλλιτεχνικής έκφρασης. Ευελπιστούμε ότι θα έχει συνέχεια, καθώς αποτελεί ένα εργαλείο, όμορφο και αποτελεσματικό, για την ένταξη στη κοινωνία μας, παιδιών και εφήβων, που η ζωή έχει μέχρι τώρα αδικήσει. 

* H Άννα Μαρία Κατωμονιάτη είναι υπεύθυνη επικοινωνίας του Κοινωνικού ΕΚΑΒ